12 biến chứng zona thần kinh cực kỳ nguy hiểm bạn cần phải biết

Zona thần kinh là bệnh nhiễm trùng thường gặp. Virus gây bệnh zona thần kinh là loại Varicella zoster (VZV), cũng là virus gây ra bệnh thủy đậu. Bệnh zona thần kinh tương đối lành tính nhưng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời sẽ dẫn đến nhiều biến chứng nặng làm ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Vậy biến chứng zona thần kinh có nguy hiểm không? Cần chủ động và kiểm soát bệnh như thế nào để tránh các biến chứng này? Các thông tin về 12 biến chứng zona thần kinh sẽ được chuyên gia VNVC giải đáp trong bài viết này.

Zona thần kinh là gì?

Bệnh zona thần kinh hay Herpes zoster (tên dân gian là bệnh giời leo) là bệnh nhiễm trùng da do sự tái hoạt động của virus Varicella zoster (VZV) sau nhiều năm “ngủ đông” ở hạch thần kinh. Bệnh đặc trưng bởi sự xuất hiện các vết ban đỏ, bọng nước tập trung thành đám, thành chùm dọc theo đường phân bố của thần kinh ngoại biên, gây đau rát, ngứa ngáy khó chịu ngoài da.

Zona thần kinh thường xuất hiện và biến mất sau khoảng 2-4 tuần mắc bệnh. Tuy nhiên nếu không được phát hiện kịp thời và điều trị sớm bệnh có thể gây ra biến chứng kéo dài, đặc biệt là biến chứng đau sau zona. Đây là biến chứng thường gặp nhất gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và sức khỏe của người bệnh.

Bệnh zona thần kinh có nguy hiểm không?

Để trả lời thắc mắc bệnh zona thần kinh có nguy hiểm không, chuyên gia cho biết điều này tùy thuộc vào thể trạng, sức khỏe và tình trạng bệnh zona ở từng người bệnh. Bệnh zona thường không nguy hiểm với những người có sức đề kháng tốt dù các triệu chứng bệnh có thể gây ra cảm giác mệt mỏi, đau đớn, bỏng rát làm ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Tuy nhiên với những người mắc zona ở các vị trí quan trọng như mặt, mắt cần thăm khám và điều trị sớm để hạn chế các tổn thương đặc biệt nghiêm trọng như liệt mặt, giảm thính giác, giảm thị lực, mù lòa, viêm não hoặc viêm màng não và tử vong nhưng trường hợp này rất hiếm.

Điều trị bệnh zona thần kinh sớm có thể giúp rút ngắn thời gian tồn tại của virus Varicella zoster, đồng thời rút ngắn được thời gian nhiễm bệnh từ đó giảm nguy cơ mắc các biến chứng zona thần kinh sau này. Khi được chẩn đoán mắc bệnh, bác sĩ điều trị sẽ cho người bệnh sử dụng các loại thuốc kháng virus được khuyến cáo sử dụng nhằm giảm cảm giác khó chịu và chấm dứt sớm các triệu chứng bệnh zona thần kinh trong vòng 72 giờ.

Bên cạnh đó, chủ động tiêm vắc xin phòng bệnh zona là điều vô cùng cần thiết, không chỉ giúp tránh mắc zona thần kinh mà còn ngăn chặn cả bệnh thủy đậu. Ngay cả khi bạn đã nhiễm zona và khỏi bệnh, việc tiêm vắc xin phòng bệnh cũng có thể làm ngăn chặn nguy cơ bệnh tái phát trở lại, cũng như giảm được nguy cơ mắc các biến chứng zona thần kinh sau này.

Biến chứng zona thần kinh thường gặp

Bất cứ ai cũng có thể mắc bệnh zona thần kinh, nhất là những người lớn tuổi, người mắc bệnh lý làm suy giảm hệ miễn dịch như HIV/AIDS hay ung thư. Zona thần kinh nếu không được điều trị kịp thời sẽ dẫn đến nhiều biến chứng zona thần kinh nặng làm ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Theo Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) khoảng 1% đến 4% số người mắc bệnh zona thần kinh phải nhập viện vì biến chứng (1).

1. Đau dây thần kinh sau zona (PHN) là biến chứng phổ biến nhất

Có khoảng 10%-18% người mắc bệnh zona thần kinh gặp phải biến chứng này, nguy cơ mắc PHN của một người sau khi bị zona tăng theo tuổi tác. Các chuyên gia cho biết đây là tình trạng tổn thương các sợi dây thần kinh và niêm mạc da, tại vị trí đã nổi bọng nước do zona trước đó đã lành, gây các cơn đau dai dẳng có thể kéo dài từ nhiều tháng đến hơn một năm tùy vào thể trạng của người bệnh.

Cơn đau dây thần kinh sau zona thường là những cơn đau cục bộ, xuất hiện liên tục, kèm theo cảm giác ngứa ran, tê nhức rất khó chịu. Biến chứng zona thần kinh này nếu không được chẩn đoán và điều trị sớm có thể khiến hoạt động thần kinh bị rối loạn và làm suy giảm thính lực của người bệnh.

2. Ngứa sau zona

Trong trường hợp zona thần kinh ảnh hưởng đến một nhánh dây thần kinh tam thoa còn được biết đến là dây thần kinh sọ não V (2) là một trong những dây thần kinh chính trên vùng mặt mang đến cảm giác cho vùng mặt, miệng, răng đến thần kinh trung ương (não). Sau khi đã chữa khỏi bệnh zona thần kinh, không ít trường hợp người bệnh gặp biến chứng ngứa ngáy, khó chịu ở da. Tình trạng này là do các tế bào thần kinh bị tổn thương trên da tiếp tục gửi tín hiệu đến não và gây ngứa dai dẳng.

3. Giảm thị lực hoặc tổn thương mắt

Zona thần kinh ở mắt cần được điều trị sớm vì mắt là bộ phận nhạy cảm của cơ thể trước các tác nhân gây bệnh hay tác động từ môi trường, bệnh rất dễ trở nặng, gây ra các biến chứng nguy hiểm như: dễ gây sẹo ở vùng bị zona thần kinh, gây sụp mí, bội nhiễm, hoại tử kết mạc hoặc giác mạc, gây liệt dây thần kinh mắt, giảm hoặc mất thị lực vĩnh viễn. Với người già, thể trạng sức khỏe yếu nếu gặp biến chứng do zona ở gần mắt có thể làm tăng nguy cơ tai biến mạch máu não và viêm màng não. Ngoài ra, các bộ phận trên mặt dễ bị mất cảm giác dẫn đến tê liệt, đau nhức tai, viêm tai - mũi - họng.

4. Hội chứng Ramsay Hunt

Hội chứng Ramsay Hunt là bệnh lý có biểu hiện liệt dây thần kinh số VII ngoại biên (3) và là một trong số biến chứng hiếm gặp của nhiễm VZV tiềm ẩn. Triệu chứng của bệnh là do virus Varicella zoster gây thương tổn hạch gối. Nhiễm trùng này gây ra các vết ban đỏ, bọng nước có thể xuất hiện ở cả miệng dẫn tới tai khiến người bệnh đau tai nhức trầm trọng, tê liệt mặt, suy giảm hoặc mất thính giác, ù tai, cảm giác chóng mặt, thay đổi vị giác hoặc mất vị giác, khô miệng và khô mắt.

5. Liệt một phần cơ mặt

Liệt một phần cơ mặt vừa là triệu chứng nhiễm virus zona hạch gối, đồng thời đây cũng là biến chứng zona thần kinh nguy hiểm. Người bệnh có thể dễ dàng nhận biết được biến chứng này khi thấy gương mặt có sự thay đổi như méo miệng, mất khả năng điều khiển các cử động vùng cơ trên phần mặt bị liệt, mất các biểu cảm.

Triệu chứng liệt một phần cơ mặt có thể khỏi sau một thời gian hoặc kéo dài vĩnh viễn. Do đó, nếu xuất hiện tình trạng liệt một phần cơ mặt, người bệnh cần gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị càng sớm càng tốt, từ đó hạn chế sự nguy hiểm cũng như các biến chứng sau này.

6. Nhiễm trùng da

Trong giai đoạn diễn ra bệnh, các bóng nước bị vỡ sẽ dẫn đến tình trạng các loại vi khuẩn, virus, nấm xâm nhập và dẫn đến tình trạng mưng mủ, chảy dịch, nếu chăm sóc không tốt vết thương sẽ ngày càng tổn thương nặng hơn, lâu lành hơn, tạo điều kiện thuận lợi cho các tác nhân gây nhiễm khuẩn da sinh sôi, phát triển gây nhiễm trùng.

Theo đó, khi bị nhiễm trùng da cũng ảnh hưởng rất lớn đến tâm lý người bệnh, cảm giác đau đớn, nóng rát, khó chịu,… luôn kéo dài khiến người bệnh áp lực. Đặc biệt, nếu không được chăm sóc và điều trị sớm, các tổn thương có thể lan rộng đến các vùng khác trên cơ thể, nguy hiểm hơn là làm nhiễm trùng máu và nguy cơ tử vong rất cao.

7. Viêm phổi

Viêm phổi là biến chứng hiếm gặp của bệnh zona thần kinh nhưng cực kỳ nguy hiểm. Chúng chủ yếu xuất hiện ở các bệnh nhân bị suy giảm miễn dịch trước đó, nếu người bệnh tổn thương da nhiều và lan rộng bác sĩ điều trị sẽ cảnh báo về khả năng nhiễm trùng lan rộng (bao gồm cả viêm phổi), nguy cơ tử vong nếu không được can thiệp điều trị kịp thời.

8. Đột quỵ

Ngày nay đột quỵ được chính thức ghi nhận là một biến chứng nặng của zona mắt cùng với các biến chứng khác như đau thần kinh sau zona và viêm giác mạc. Bệnh lý mạch máu do virus Varicella zoster gây ra được xác định bao gồm một hay nhiều ổ viêm nhiễm gây bệnh trong các mạch máu não của người bệnh. Thống kê cho thấy có 8,1% người mắc zona vùng mắt bị đột quỵ

9. Viêm não

Viêm não cũng là một biến chứng zona thần kinh nguy hiểm, đặc biệt là những người mắc zona tai. Tai là bộ phận có cấu tạo giải phẫu đặc biệt, thông thương với hệ thống não bộ, chứa nhiều dây thần kinh nên khi virus xuất hiện và xâm nhập ở tai sẽ làm tăng nguy cơ bệnh lây lan lên não. Nguy hiểm hơn ở những tổn thương da ở khu vực màng nhĩ hay phía trong ống tai, vì đây là những vùng nằm sâu rất khó vệ sinh, chăm sóc dẫn đến nguy cơ và dễ bị bội nhiễm.

Dù nguy hiểm nhưng nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách, người mắc biến chứng viêm não có thể hồi phục. Tuy nhiên, vẫn có số ít các trường hợp người bị viêm não do zona thần kinh phải gánh chịu những di chứng nặng nề suốt đời như tê bì chân tay, liệt, động kinh thậm chí đe dọa đến tính mạng.

10. Viêm màng não

Tương tự như biến chứng viêm não, những người mắc zona tai cũng có nguy cơ bị viêm màng não và có khả năng phục hồi nếu được điều trị kịp thời. Mặt khác, người bệnh cũng có nguy cơ đối mặt với những di chứng nặng nề như liệt, động kinh hoặc tử vong nếu không được can thiệp và điều trị đúng cách.

11. Gây tổn thương vĩnh viễn cho hệ thần kinh và cột sống

Ngoài các biến chứng trên, virus Varicella zoster có thể gây tổn thương vĩnh viễn cho hệ kinh và cột sống, đặc biệt là biến chứng đau thần kinh vĩnh viễn, được gọi là đau sau zona. Các cơn đau dây thần kinh được mô tả là bỏng rát, đâm, bắn, đau nhức, đau nhói hoặc giống như bị điện giật, ngắt quãng hoặc liên tục ở vùng da trước đây bị ảnh hưởng bởi bệnh zona.

12. Tử vong

Khi tổn thương lan rộng đến các vùng khác trên cơ thể có thể gây biến chứng viêm phổi, viêm não, viêm màng não, nhiễm trùng nặng dẫn đến nhiễm trùng máu người bệnh có nguy cơ tử vong cao.

Ai dễ bị biến chứng của zona thần kinh?

Bất cứ người mắc zona thần kinh nào nếu không tuân thủ theo phác đồ điều trị của bác sĩ cũng có thể gặp phải biến chứng zona thần kinh. Tuy nhiên, tình trạng này có nguy cơ cao xảy ra ở những đối tượng như:

• Những người mắc các căn bệnh suy giảm miễn dịch và HIV/AIDS: Hệ miễn dịch suy yếu chính là cơ hội thuận lợi cho virus Varicella zoster phát triển và gây hại cho cơ thể;
• Những bệnh nhân ung thư, đang điều trị ung thư bằng các phương pháp hóa xạ trị, điều này cũng khiến cơ thể người bệnh mệt mỏi, yếu ớt trước sự tấn công của các tác nhân gây bệnh;
• Người vừa thực hiện ghép tạng hoặc đang ốm nặng: sức đề kháng của cơ thể chưa phục hồi hoàn toàn cũng dễ mắc bệnh và các biến chứng zona thần kinh hơn;
• Phụ nữ mang thai và đang cho con bú: Trong quá trình mang thai, hệ miễn dịch của mẹ bầu thường bị suy giảm và yếu hơn so với bình thường nên virus Varicella zoster dễ dàng tấn công hơn. Đồng thời, phụ nữ mang thai từng mắc thủy đậu trước đây cũng có nguy cơ cao bị mắc bệnh cũng như các biến chứng hơn;
• Người già: Tuổi càng cao càng dễ gặp biến chứng zona thần kinh với mức độ nặng hơn. Nguy cơ tái phát bệnh nặng hơn cũng thường xảy ra ở nhóm tuổi này.

Làm sao để phòng ngừa các biến chứng của zona thần kinh?

Biện pháp hiệu quả nhất để phòng ngừa bệnh cũng như các biến chứng zona thần kinh là tiêm phòng vắc xin. Ngay cả khi đã mắc bệnh zona thần kinh, tiêm phòng vẫn là “tấm khiên” bảo vệ hiệu quả, ngăn ngừa bệnh tái phát. Bên cạnh đó, người mắc bệnh zona thần kinh cần:

• Che chắn các vùng tổn thương, có bọng nước để tránh lây nhiễm cho người tiếp xúc. Đồng thời tránh tiếp xúc với những người có nguy cơ cao mắc bệnh zona thần kinh như: người suy giảm hệ miễn dịch do bệnh ung thư/ HIV/AIDS, người lớn tuổi, người sử dụng các loại thuốc ức chế miễn dịch, thuốc steroid prednisone thời gian dài, người đang điều trị bệnh bạch cầu, ung thư.
• Giữ vệ sinh cá nhân sạch sẽ, hạn chế đụng chạm, chà sát mạnh lên vùng da đang bị tổn thương zona. Đồng thời tới các cơ sở y tế uy tín để được các bác sĩ chuyên khoa tư vấn và điều trị bằng thuốc kháng virus sớm và kiểm soát được các biến chứng.
• Xây dựng chế độ dinh dưỡng hàng ngày lành mạnh, hạn chế: các chất kích thích như rượu, bia, thuốc lá, thực phẩm chứa nhiều chất béo, ngũ cốc, các loại hạt, mầm lúa mì, socola… Nên bổ sung các loại thực phẩm giàu vitamin C và kẽm có trong trái cây, gan động vật, bơ,… Thực phẩm giàu lysine có trong sữa, các loại đậu, pho mát… Bổ sung thêm vitamin B6, B12… nhằm tăng cường sức đề kháng của cơ thể.

Như vậy thắc mắc biến chứng zona thần kinh có nguy hiểm không đã được chuyên gia VNVC giải đáp. Hy vọng những thông tin hữu ích về 12 biến chứng zona thần kinh cực kỳ nguy hiểm cần phải biết sẽ giúp những bệnh nhân đang điều trị bệnh có kinh nghiệm chăm sóc và theo dõi sức khỏe bản thân tốt, mau phục hồi cũng như chủ động phòng tránh bệnh cho những người xung quanh.