Gánh nặng zona thần kinh ở người có bệnh hô hấp mạn tính

Nhóm bệnh nhân mắc bệnh hô hấp mạn tính như COPD, hen suyễn… có nguy cơ mắc zona thần kinh cao hơn 24 - 41% so với nhóm người không mắc, với biểu hiện nghiêm trọng hơn cùng nguy cơ cao biến chứng nguy hiểm, gây gánh nặng bệnh tật kép và suy giảm nghiêm trọng chất lượng cuộc sống người bệnh.

Bác sĩ Phạm Văn Phú - Quản lý Y khoa, Hệ thống tiêm chủng VNVC chia sẻ như trên và lý giải: “Hệ miễn dịch ở bệnh nhân mắc bệnh hô hấp mạn tính bị mất cân bằng nghiêm trọng do T-helper 2 là nhóm tế bào đóng vai trò phản ứng gây viêm và dị ứng, hoạt động quá mức. Trong khi đó, T-helper 1 là nhóm tế bào đóng vai trò phản ứng chống virus và vi khuẩn, lại bị suy yếu.

Điều này khiến cơ thể dễ bị tấn công bởi các tác nhân gây bệnh, kể cả sự tái hoạt động virus Varicella Zoster, gây bệnh zona thần kinh; đồng thời làm trầm trọng thêm tình trạng viêm mạn tính, gia tăng nguy cơ nhiễm trùng thứ phát.”

Bên cạnh đó, tình trạng viêm mạn tính trong cơ thể khiến các loại tế bào bảo vệ như bạch cầu trung tính (giúp tiêu diệt vi khuẩn, chống lại triệu chứng viêm và sửa chữa các mô bị tổn thương), đại thực bào (dọn dẹp tế bào chết và vi khuẩn), các tế bào lympho T và B (đóng vai trò cốt lõi trong hệ miễn dịch, tham gia chính vào các phản ứng miễn dịch đặc hiệu với các kháng nguyên) hoạt động bất thường. Điều này khiến miễn dịch của cơ thể suy yếu và tạo điều kiện thuận lợi cho virus Varicella Zoster (VZV) (đang nằm ẩn ở trong cơ thể) tái kích hoạt.

Tình trạng lão hóa hệ miễn dịch, cùng các yếu tố như khói thuốc và ô nhiễm môi trường, càng làm tăng nguy cơ mắc zona ở nhóm bệnh nhân này. Ngoài ra, để điều trị COPD, thuốc corticosteroid là lựa chọn phổ biến nhằm giảm tình trạng viêm mạn tính và cải thiện triệu chứng. Tuy nhiên, loại thuốc này có thể làm ức chế hệ miễn dịch của người bệnh, làm gia tăng đáng kể nguy cơ tái hoạt VZV và gây ra bệnh zona thần kinh.

Hiểm họa do zona thần kinh gây ra ở người mắc bệnh hô hấp mạn tính

Mắc zona thần kinh có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến bệnh nhân mắc COPD, tăng tần suất và mức độ các đợt cấp, suy giảm nhanh chức năng hô hấp, rút ngắn tuổi thọ và làm tăng gánh nặng kinh tế xã hội. Nghiên cứu tại Anh trên hơn 119.000 bệnh nhân cho thấy biến chứng đau thần kinh sau zona tăng 21% ở người mắc hen và 53% ở bệnh nhân COPD. Biến chứng phổ biến thứ hai là zona mắt, xảy ra ở khoảng 10% bệnh nhân zona, với nguy cơ tăng đáng kể ở người mắc hen (gấp 1,9 lần).

Tại Mỹ, khảo sát trên 192 bệnh nhân COPD từng mắc zona cho thấy 25,5% bệnh nhân có triệu chứng khó thở nặng hơn và 12% tăng tần suất các đợt cấp, làm giảm chất lượng cuộc sống đáng kể. Song song đó, bệnh nhân COPD đối diện nguy cơ đau thần kinh sau zona cao hơn 53% và nhập viện gấp 2,7 lần người không mắc. Zona có thể gây suy hô hấp, nhiễm trùng thứ phát hoặc đợt kịch phát COPD dẫn đến tử vong sớm. Ngoài ra, zona còn làm tăng 30% nguy cơ nhồi máu cơ tim và đột quỵ, đặc biệt ở người có bệnh lý nền như COPD.

Bệnh hen làm tăng nguy cơ mắc zona thần kinh cao gấp 1,24 lần

Bệnh hen phế quản được xác định là yếu tố làm tăng nguy cơ mắc zona thần kinh ở mọi nhóm tuổi. Một phân tích gộp gồm 12 nghiên cứu cho thấy người mắc hen có nguy cơ mắc zona cao hơn 24%. Nghiên cứu tại Đài Loan trên hơn 40.000 người chỉ ra nguy cơ mắc zona tăng 48% so với người không bị hen, đặc biệt ở nhóm tuổi 21 – 40 (tăng 71%) và ≥61 tuổi (tăng 58%).

Bệnh nhân hen khi mắc zona còn có nguy cơ biến chứng đau thần kinh sau zona cao hơn 21%. Ở bệnh nhân hen sử dụng corticosteroid dạng hít (ICS) hoặc corticosteroid đường toàn thân để kiểm soát bệnh, nghiên cứu ghi nhận nguy cơ mắc zona tăng cao đáng kể.

Đánh giá toàn cầu cho thấy tỷ lệ mắc zona trên 1.000 người/năm là 5,71 ở người ≥18 tuổi và tăng lên 10,33 ở người ≥60 tuổi. Hen không chỉ làm tăng nguy cơ mắc zona mà còn góp phần làm gia tăng các biến chứng nguy hiểm như đau thần kinh sau zona đến 21% và zona mắt tăng đến 90%, đặt ra thách thức lớn trong quản lý và điều trị bệnh nhân hen.

COPD làm tăng nguy cơ mắc zona thần kinh cao gấp 1,41 lần

COPD làm tăng 41% nguy cơ mắc zona so với người không mắc bệnh COPD. Nhiều nghiên cứu lớn tại Mỹ và Tây Ban Nha đều chỉ ra rằng tỷ lệ mắc zona ở bệnh nhân COPD cao ở mọi nhóm tuổi, đặc biệt từ 50 tuổi trở lên.

Như trên đã đề cập, việc sử dụng corticosteroid để điều trị COPD làm gia tăng nguy cơ mắc zona thần kinh. Một nghiên cứu tại Đài Loan ghi nhận bệnh nhân dùng corticosteroid dạng hít có nguy cơ mắc zona cao hơn 2 lần và dạng uống cao hơn 3 lần.

Zona thần kinh cũng gây tác động tiêu cực lên bệnh nhân COPD, với 25,5% bệnh nhân gặp khó thở tăng nặng và 12% nguy cơ mắc đợt COPD cấp nguy hiểm, làm gia tăng tình trạng nhập viện, gánh nặng y tế và kinh tế.

Trong khi đó, COPD đang là thách thức về sức khỏe lớn tại Việt Nam với tỷ lệ mắc 10,3% – cao nhất khu vực Châu Á - Thái Bình Dương. Ô nhiễm không khí hiện nay dự kiến khiến con số này tiếp tục tăng. Hen phế quản mạn tính cũng là vấn đề nổi cộm với 4,1% dân số Việt Nam mắc bệnh, nhưng chỉ 29,1% bệnh nhân được điều trị dự phòng và chưa đến 40% kiểm soát tốt triệu chứng.

Điều này làm gia tăng nguy cơ đợt cấp nhập viện, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và gây áp lực nặng nề lên hệ thống y tế, điển hình là gánh nặng do bệnh zona thần kinh gây ra ở những nhóm người này.

Phòng ngừa Zona thần kinh ở người mắc bệnh hô hấp mạn tính

Hiện nay, việc điều trị tập trung vào điều trị đặc hiệu như kháng virus giai đoạn sớm, kết hợp với các điều trị như kháng sinh nếu có bội nhiễm, giảm đau ở bệnh nhân có đau thần kinh sau zona, tuy nhiên, ở người có bệnh lý nền, zona thường kèm theo biến chứng nặng do đó việc điều trị trở nên khó khăn hoặc kéo dài, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Để phòng tránh zona (kể cả người đã từng mắc zona hoặc chưa từng mắc), đặc biệt ở nhóm có bệnh nền hô hấp mạn tính như COPD, hen suyễn…, tiêm vắc xin là biện pháp tối ưu được các chuyên gia khuyến cáo.

Hiện nay, tại Việt Nam đã có vắc xin phòng bệnh zona thần kinh là loại vắc xin tái tổ hợp bất hoạt được bổ trợ với AS01B thế hệ mới, có tên Shingrix, xuất xứ từ Bỉ, được Hệ thống tiêm chủng VNVC đưa về Việt Nam ra mắt và triển khai tiêm lần đầu tiên cho cho người từ 50 tuổi trở lên và từ 18 tuổi thuộc nhóm nguy cơ cao như người bị suy giảm miễn dịch hoặc bị ức chế miễn dịch hoặc có khả năng bị ức chế miễn dịch do bệnh lý/liệu pháp điều trị…

Lịch tiêm 2 mũi, cách nhau 2 tháng đối với người có hệ miễn dịch bình thường và 1 tháng với người có nguy cơ cao mắc zona.

Theo kết quả của 2 thử nghiệm lâm sàng quốc tế ZOE-50 và ZOE-70 đã chứng minh hiệu lực phòng bệnh của vắc xin zona thần kinh ở nhóm người mắc các bệnh hô hấp mạn tính như hen suyễn, COPD… đạt mức cao trên 90% (tức là giảm nguy cơ mắc zona ở nhóm người mắc các bệnh lý hô hấp mạn tính như hen suyễn, COPD lên đến 90%), bảo vệ người mắc hen với hiệu lực lên đến 88,8% và bệnh lý hô hấp khác (bao gồm COPD) là 84,5%.

Tổ chức Y tế quốc tế như GOLD, CDC Hoa Kỳ, EMA, cùng Bộ Y tế Việt Nam và Hội Hô Hấp Việt Nam đều khuyến cáo vắc xin ngừa zona là biện pháp dự phòng cần thiết, đặc biệt với bệnh nhân mắc hen, COPD và bệnh mạn tính nguy cơ cao.

Hiện nay, VNVC đang cung ứng đầy đủ các loại vắc xin phòng bệnh do virus thủy đậu (là một cách gọi khác của virus varicella zoster (VZV) gây ra như vắc xin phòng zona thần kinh Shingrix (Bỉ), vắc xin phòng thủy đậu Varilrix (Bỉ), Varivax (Mỹ) và Varicella (Hàn Quốc), với số lượng lớn tại mỗi trung tâm trên toàn quốc.

100% vắc xin được nhập khẩu chính hãng, đảm bảo chất lượng cao; bảo quản trong hệ thống kho lạnh và dây chuyền lạnh GSP tiêu chuẩn Quốc tế; cam kết thực hiện quy trình tiêm chủng an toàn toàn diện; dịch vụ Khách hàng chuyên nghiệp, tận tâm, thân thiện với mức giá hợp lý, luôn bình ổn, nhiều ưu đãi và đa dạng các hình thức hỗ trợ thanh toán thông minh, linh hoạt.

Để được tư vấn các thông tin vắc xin phòng ngừa Zona thần kinh hoặc đặt mua vắc xin, Quý khách vui lòng liên hệ VNVC theo thông tin sau:

• Hotline: 028 7102 6595;
• Fanpage: VNVC – Trung tâm Tiêm chủng Trẻ em và Người lớn;
• Tra cứu trung tâm tiêm chủng VNVC gần nhất Tại đây;
• Để đặt mua vắc xin và tham khảo các sản phẩm vắc xin, Quý khách vui lòng truy cập: vax.vnvc.vn.
• Xem thêm những thông tin tiêm chủng hữu ích từ kênh Tik Tok Bác sĩ Tiêm chủng VNVC

Quý Khách hàng có thể cài đặt Ứng dụng “Trợ lý tiêm chủng” VNVC Mobile App dễ dàng qua 2 đường dẫn sau:

• IOS (iPhone, iPad…): https://bit.ly/VNVC_APPSTORE
• Android (Oppo, Samsung, Sony…): https://bit.ly/VNVC_GGPLAY

Ngoài tiêm vắc xin, các chuyên gia khuyến cáo người mắc bệnh hô hấp mạn tính cần duy trì lối sống lành mạnh để tăng cường sức đề kháng. Điều này bao gồm nghỉ ngơi hợp lý, tập thể dục nhẹ nhàng, ăn uống đủ chất, tránh căng thẳng và hạn chế tiếp xúc với người mắc zona hoặc thủy đậu. Việc kiểm soát tốt bệnh hô hấp mạn tính thông qua tuân thủ điều trị và theo dõi định kỳ cũng giúp giảm nguy cơ tái hoạt động của tác nhân gây bệnh – VZV.