Bảo quản vắc xin tại phòng tiêm như thế nào để đảm bảo an toàn tiêm chủng?

Vắc xin đảm bảo an toàn và hiệu quả là vắc xin được bảo quản trong điều kiện tối ưu theo quy định của nhà sản xuất tại mọi điểm từ khi sản xuất cho đến khi được đưa vào sử dụng. Vậy, quy trình bảo quản vắc xin như thế nào là đạt chuẩn? Quy trình bảo quản vắc xin tại phòng tiêm như thế nào? Lựa chọn điểm tiêm chủng có hình thức bảo quản vắc xin như thế nào để an tâm tiêm chủng an toàn?

Tính ổn định của vắc xin phụ thuộc vào quy trình bảo quản

Vắc xin là chế phẩm sinh học cực kỳ nhạy cảm trước các điều kiện ánh sáng, độ ẩm, nhiệt độ… Nếu không được đảm bảo nhiệt độ bảo quản trong phạm vi được nhà sản xuất khuyến nghị, hạn sử dụng của vắc xin sẽ bị rút ngắn, hiệu lực của vắc xin bị suy giảm hoặc mất hẳn hiệu lực, thậm chí gây biến chất, ảnh hưởng đến chất lượng của vắc xin, gây tác động tiêu cực đến sức khỏe của người tiêm, nhiều trường hợp đe dọa tính mạng.

Vì vậy, việc bảo quản vắc xin trong điều kiện nhiệt độ khuyến nghị ở mọi lúc, mọi nơi từ điểm sản xuất, tại nơi lưu trữ, trên đường vận chuyển cho đến việc đảm bảo quy trình bảo quản vắc xin tại phòng tiêm đúng cách là cực kỳ quan trọng để duy trì toàn bộ hiệu lực của vắc xin cho đến thời điểm sử dụng, nhằm đảm bảo an toàn và hiệu quả tiêm chủng đạt mức tối ưu.

Quy trình bảo quản vắc xin tại phòng tiêm chủng như thế nào?

Như trên đã đề cập, vắc xin đảm bảo chất lượng, an toàn và hiệu quả cho người tiêm là vắc xin được bảo quản trong dây chuyền lạnh (Cold Chain) với nhiệt độ bảo quản được duy trì ổn định trong phạm vi khuyến nghị của nhà sản xuất tại mọi điểm trên hành trình của vắc xin, từ điểm lưu kho, trên đường vận chuyển, trước khi đến phòng tiêm và tại phòng tiêm để tiêm chủng cho người dân.

1. Hành trình của vắc xin trước khi đến phòng tiêm chủng

Trước khi đến phòng tiêm, thông thường vắc xin sẽ được trải qua những quy trình sau đây (dưới đây là quy trình chuẩn được áp dụng chỉ tại Hệ thống tiêm chủng VNVC):

⇒ Xem thêm: Quy trình bảo quản vắc xin

2. Kiểm tra chất lượng vắc xin khi nhận tại phòng tiêm

Sau khi vắc xin được vận chuyển từ kho trung tâm đến phòng tiêm, điều dưỡng cùng bộ phận giao nhận sẽ đối chiếu chứng từ, kiểm tra chất lượng, tình trạng thùng chứa vắc xin bằng cảm quản, sau đó sẽ kiểm tra và ghi nhận diễn biến nhiệt độ trong suốt quá trình vận chuyển thông qua thiết bị nhiệt kế điện tử hành trình tự ghi (data log) theo thời gian thực (Real-time) để đối soát nhiệt độ tại thời điểm giao nhận vắc xin và trong suốt hành trình vận chuyển.

Nếu dữ liệu từ nhiệt kế hành trình cho thấy nhiệt độ bảo quản trong quá trình vận chuyển vắc xin nằm trong ngưỡng nhiệt độ quy định theo yêu cầu của mỗi loại vắc xin và không có điều gì bất thường xảy ra thì vắc xin sẽ đủ điều kiện để nhập vào phòng tiêm, sắp xếp lên tủ lạnh và tiến hành thực hiện quy trình bảo quản vắc xin tại phòng tiêm theo đúng quy định.

Cuối ngày, vắc xin chưa sử dụng trong tủ lạnh chuyên dụng tại phòng tiêm sẽ được thu hồi về kho lạnh trung tâm để bảo quản theo đúng quy cách. Không giống như các cơ sở khác phải bảo quản vắc xin 24/24 trong tủ lạnh dân dụng, điều này không đảm bảo được các yếu tố dự phòng, dễ xảy ra trong sự cố trong quá trình bảo quản, làm ảnh hưởng đến chất lượng vắc xin.

Ngoài ra, tại VNVC thời gian vận chuyển vắc xin từ kho lạnh trung tâm đến tủ chuyên dụng  trong từng phòng tiêm phải diễn ra trong khoảng thời gian quy định nhằm để đảm bảo chất lượng vắc xin cao ở mức tối ưu. VNVC vận chuyển vắc xin về phòng tiêm bằng các thùng vận chuyển chuyên dụng theo các kích thước khác nhau, số lượng vắc xin và cách sắp xếp vắc xin cũng tuân theo hướng dẫn của Bộ Y tế. Các thùng vận chuyển chuyên dụng có thể tích từ 6 - 12 - 24 - 55 - 70 lít, tất cả đều đã được thẩm định chất lượng định kỳ.

3. Điều kiện bảo quản vắc xin tại phòng tiêm

Nhiệt độ lý tưởng

Nhiệt độ lý tưởng để bảo quản vắc xin tại phòng tiêm là ngưỡng nhiệt độ được nhà sản xuất ghi trên vỏ hộp, đơn vị tiêm chủng cần tuyệt đối tuân thủ công tác bảo quản vắc xin, không được để điều kiện bảo quản vắc xin dưới hoặc trên ngưỡng nhiệt độ quy định này. Hầu hết, các vắc xin đều được bảo quản trong nhiệt độ từ 2 - 8 độ C. Một số loại vắc xin đặc biệt như vắc xin Covid-19 (Pfizer) được bảo quản trong điều kiện nhiệt độ khắc nghiệt hơn, là nhiệt độ âm sâu từ âm 90 đến âm 60 độ C.

Vị trí đặt vắc xin trong tủ lạnh

Trong quy trình bảo quản vắc xin tại phòng tiêm, việc sắp xếp vắc xin trong tủ lạnh sao cho khoa học cũng là một trong những tiêu chí quan trọng, cần được thực hiện đúng cách và kiểm soát thực hiện nghiêm ngặt. Có nhiều nguyên tắc sắp xếp vắc xin trong tủ lạnh, một số nguyên tắc chính bao gồm:

• Sắp xếp vắc xin theo chiều cấp lạnh: Đối với những tủ lạnh có chiều cấp lạnh từ trên xuống, những loại vắc xin có tính nhạy cảm cao sẽ không được để ở ngăn trên và ngược lại, đối với những tủ lạnh có chiều cấp lạnh từ dưới lên thì vắc xin nhạy cảm không được để sát ngăn cấp lạnh bên dưới.
• Sắp xếp vắc xin có khoảng cách với vách tủ lạnh: Tất cả vắc xin thì không được để sát vách tủ lạnh và hầm cấp lạnh, phải cách vách tủ lạnh 2 - 3 inch (khoảng 5,08 - 7,62 cm) và cách hầm cấp lạnh một khoảng cách nhất định theo yêu cầu của từng loại vắc xin.
• Giữ vắc xin nguyên hộp, không tháo vỏ vắc xin khi bảo quản trong tủ lạnh.
• Sắp xếp vắc xin vào khay đựng chuyên dụng được thiết kế có khe hở được tạo thành từ các thanh chắn có mật độ thích hợp nhằm đảm bảo luồng khí lạnh trong tủ lạnh lưu thông đều và đồng nhất tại mọi điểm trong tủ lạnh.
• Trong một khay vắc xin, thứ tự vắc xin sẽ được đặt theo thời hạn sử dụng của hộp vắc xin đó, tức vắc xin có hạn sử dụng ngắn sẽ được đặt ở trước.

Phân loại và lưu trữ vắc xin theo loại

Mỗi khay vắc xin trong tủ lạnh chỉ chứa cùng một loại vắc xin, tuyệt đối không được để lẫn lộn, mỗi khay đựng vắc xin có dán nhãn hiệu tên vắc xin để điều dưỡng nhận biết và sắp xếp vắc xin theo quy định.

4. Giám sát nhiệt độ thường xuyên

Mỗi loại vắc xin sở hữu những yêu cầu về nhiệt độ bảo quản riêng, thường là từ 2 - 8 độ C. Để đảm bảo và duy trì ngưỡng nhiệt độ này trong tủ lạnh bảo quản vắc xin, trong quy trình bảo quản vắc xin tại phòng tiêm cần trang bị các thiết bị giám sát nhiệt độ chuyên dụng, là các nhiệt kế tự ghi 24/7, ghi nhận biến động nhiệt độ bảo quản vắc xin trong tủ lạnh hàng ngày là liên tục.

Điều dưỡng và bộ phận giám sát chất lượng có liên quan sẽ kiểm tra hàng ngày, hàng giờ để đảm bảo rằng nhiệt độ bảo quản vắc xin trong tủ lạnh luôn nằm trong phạm vi từ 2 - 8 độ C. Khi phát hiện nhiệt độ bảo quản trong tủ lạnh vượt ngưỡng 2 - 8 độ C, toàn bộ vắc xin trong tủ lạnh sẽ được đưa vào  khu vực biệt trữ trong kho lạnh để chờ đợi xử lý và tiêu hủy vắc xin theo quy định, hướng dẫn của Bộ Y tế.

⇒ Xem thêm: Nhiệt độ bảo quản vắc xin: 3 tiêu chuẩn nghiêm ngặt

5. Quy trình xử lý vắc xin hết hạn hoặc hỏng

Tại Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC, vắc xin quá hạn và tất cả các liều/lô vắc xin có nghi ngờ về chất lượng được xử lý một cách nghiêm ngặt, an toàn thông qua quy trình khép kín như sau:

• Sau khi xác định vắc xin cận date, quá hạn hoặc nghi ngờ có vấn đề, lô vắc xin có liên quan sẽ được ngay lập tức bị biệt trữ, đưa ra khỏi khu vực lưu trữ thông thường chờ xử lý.
• Sau đó, các bộ phận chức năng của VNVC như bộ phận kho và bộ phận kiểm soát chất lượng sẽ hợp tác với các cá nhân và phòng ban có thẩm quyền quyết định quá trình xử lý vắc xin, kiểm tra nguyên nhân đánh giá tình trạng và thực hiện xử lý vắc xin theo quy định tại điều 15 thông tư số 11/2018/TT-BYT của Bộ Y tế.
• Trong trường hợp vắc xin được tiêu hủy, quá trình này phải được theo dõi và kiểm soát chặt chẽ theo đúng quy định tại thông tư số 36/2015/TT-BTNMT của Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường.

⇒ Xem thêm: Quy trình kiểm soát hạn sử dụng vắc xin nghiêm ngặt tại VNVC

Vai trò của nhân viên y tế trong thực hành tiêm chủng an toàn

Nhân viên y tế đóng vai trò vô cùng quan trọng trong quá trình thực hành tiêm chủng vắc xin an toàn. Nhân viên y tế là nhân tố thực hiện vận hành trực tiếp toàn bộ quá trình thức hành tiêm chủng từ công tác bảo quản, kiểm tra, đối chiếu, giám sát, tiêm chủng cho người dân, đồng thời chịu trách nhiệm xử lý các vấn đề phát sinh trong suốt quá trình thực hành tiêm chủng của một đơn vị tiêm ngừa, mang đến mục tiêu cuối cùng là chất lượng, hiệu quả và an toàn tiêm chủng cho mọi Khách hàng, cụ thể:

• Nhân viên y tế thực hiện bảo quản vắc xin, vận chuyển vắc xin từ nơi tiếp nhận vắc xin nhập khẩu đến kho lạnh tổng, từ kho lạnh tổng đến các kho trung tâm, từ kho trung tâm đến các phòng tiêm và ngược lại. Trong suốt quá trình này, nhân viên y tế phải liên tục kiểm tra tình trạng nhiệt độ bảo quản vắc xin đảm bảo vắc xin đạt đầy đủ điều kiện trước khi nhập kho, xuất kho và đến phòng tiêm, tiêm cho Khách hàng. Chỉ cần một sơ suất xảy ra, khiến vắc xin không đạt tiêu chuẩn “lọt” vào phòng tiêm và tiêm cho Khách hàng, sẽ kéo theo rất nhiều hệ lụy nghiêm trọng về sức khỏe, thậm chí là tính mạng của người tiêm.
• Nhân viên y tế là “chốt chặn” quan trọng trước tiêm, đảm bảo người được tiêm vắc xin có đầy đủ điều kiện về sức khỏe mới được tiêm ngừa. Cụ thể, nhân viên y tế sẽ kiểm tra và đánh giá sơ bộ về tình trạng sức khỏe, tiền sử bệnh lý, dị ứng và lịch sử chủng ngừa của người tiêm để đưa ra những quyết định tiêm chủng chính xác nhằm tối ưu hoá hiệu quả, an toàn tiêm chủng và hạn chế tối thiểu những phản ứng phụ nghiêm trọng diễn ra sau tiêm vắc xin.
• Nhân viên y tế có trách nhiệm đảm tiêm đúng loại vắc xin, đủ liều và đúng lịch cho người tiêm, giúp người tiêm được hưởng trọn vẹn những lợi ích sức khỏe vượt trội mac vắc xin mang lại. Nhân viên y tế hướng dẫn người tiêm các công tác cần thực hiện bên trong phòng tiêm, từ việc công bố các thông tin về vắc xin sẽ được tiêm, hướng dẫn Khách hàng cùng đối chiếu với phiếu chỉ định tiêm chủng của bác sĩ, thông báo cho Khách hàng biết về các phản ứng phụ có thể xảy ra sau tiêm vắc xin và các xử trí phù hợp.
• Sau khi tiêm chủng, nhân viên y tế tiếp tục đóng vai trò là người theo dõi, giám sát và đánh giá tình trạng sức khỏe của người tiêm để phát hiện sớm các phản ứng phụ bất lợi có thể xảy ra và đưa ra các biện pháp xử lý kịp thời. Đồng thời hướng dẫn người tiêm cách chăm sóc sức khoẻ và các biện pháp xử trí phản ứng phụ sau tiêm tại nhà.
• Về khía cạnh trải nghiệm tiêm chủng, nhân viên y tế cũng là nhân tố kiến tạo nên sự tin tưởng của Khách hàng, giúp Khách hàng tiêm chủng an toàn, an tâm, thoải mái, tiện lợi.
• Ở góc nhìn rộng hơn, nhân viên y tế cũng là “cầu nối” giữa nhu cầu tiêm chủng vắc xin phòng bệnh với người dân. Nhân viên y tế hỗ trợ giáo dục, truyền tải thông tin khoa học, chính thống đến với người dân, giúp người dân nhận thức rõ về tầm quan trọng của việc dự phòng bệnh tật bằng vắc xin, kích thích sự chủ động trong việc phát sinh nhu cầu tiêm chủng vắc xin đầy đủ, đúng lịch, bảo vệ sức khỏe bản thân, gia đình và toàn xã hội.

⇒ Ngoài ra, bạn có thể xem thêm: An toàn tiêm chủng: Cách thực hiện đúng và đầy đủ

Các rủi ro trong bảo quản vắc xin tại điểm tiêm chủng được dự phòng như thế nào?

Bất kỳ rủi ro nào xảy ra trong quá trình bảo quản vắc xin tại phòng tiêm đều có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng và hiệu quả của vắc xin, đồng thời đe dọa an toàn và sức khỏe của người tiêm. Việc phối hợp chặt chẽ, tuân thủ nghiêm túc, giám sát nghiêm ngặt quy trình bảo quản vắc xin tại phòng tiêm đóng vai trò vô cùng quan trọng, giúp giảm thiểu các rủi ro như:

1. Mất điện đột ngột

Mất điện đột ngột tại điểm tiêm chủng có thể gây rủi ro lớn đối với việc bảo quản vắc xin nếu không có biện pháp dự trù điện kịp thời. Khi không có nguồn điện, tủ bảo quản vắc xin hoặc kho dự trữ vắc xin sẽ ngừng hoạt động, dẫn đến nhiệt độ bên trong tăng, vượt ngưỡng nhiệt độ bảo quản khuyến nghị của nhà sản xuất, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng và hiệu quả của vắc xin, nếu đưa vào sử dụng các loại vắc xin này thì hậu quả rất nguy hiểm.

Tại Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC, mỗi tủ lạnh bảo quản vắc xin đều được bố trí tối thiểu từ 2 nguồn điện, gồm điện lưới quốc gia và máy phát điện công suất lớn sở hữu thời gian cấp điện dự trữ lên đến 72 giờ nhằm đảm bảo toàn bộ kho tổng, kho trung tâm và hệ thống các tủ lạnh tại mỗi phòng tiêm luôn được cấp điện đầy đủ và xuyên suốt, hoàn toàn không phụ thuộc vào mạng lưới điện quốc gia.

Ngoài ra, VNVC đã xây dựng các phương án huy động xe phát điện dự phòng lưu động, đảm bảo cung cấp nguồn điện ổn định liên tục hoặc điều phối xe lạnh di động đến các trung tâm tiêm chủng VNVC gần nhất để hỗ trợ.

2. Thiết bị giám sát nhiệt độ gặp trục trặc

Nếu thiết bị giám sát nhiệt độ tại điểm tiêm chủng gặp trục trặc hoặc ngừng hoạt động, việc theo dõi và đảm bảo nhiệt độ lưu trữ vắc xin sẽ bị gián đoạn. Điều này khiến diễn biến nhiệt độ bảo quản vắc xin không được kiểm soát một cách chính xác, có thể phát sinh tình huống vắc xin không được bảo quản đúng cách nhưng vẫn được tiêm cho người dân.

Tại VNVC, toàn bộ hệ thống theo dõi, giám sát và tự ghi lại nhiệt độ đều là các thiết bị cao cấp nhất với công nghệ tiên tiến hàng đầu thế giới, cho phép giám sát nhiệt độ liên tục 24/24 và 24/7 với độ chính xác tuyệt đối. Song, các nhân viên y tế phối hợp cùng bộ phận kiểm soát chất lượng tại VNVC luôn phẩn bổ nhân sự thích hợp để phối hợp ghi nhận thủ công liên tục để so sánh đối chiếu với thiết bị tự ghi, đảm bảo thiết bị giám sát vắc xin luôn hoạt động tốt, cho ra kết quả ghi nhận chính xác.

Đồng thời, VNVC thường xuyên tổ chức kiểm định chất lượng và bảo trì trang thiết bị trên toàn hệ thống, đảm bảo toàn bộ luôn trong tình trạng hoạt động tốt nhất.

3. Sai sót của nhân viên y tế

Sai sót của nhân viên y tế trong quá trình bảo quản vắc xin tại phòng tiêm cũng là một trong những  rủi ro lớn, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả chủng ngừa và tình trạng sức khoẻ của người tiêm.

Là đơn vị tiêm chủng vắc xin sở hữu hàng trăm trung tâm tiêm chủng cho trẻ em và người lớn An toàn - Uy tín - Chất lượng hàng đầu Việt Nam, VNVC luôn chú trọng đào tạo nhằm duy trì, nâng cao và cải tiến chất lượng đội ngũ nhân sự quy mô lớn thông qua việc xây dựng bộ phận quản lý Y khoa và bộ phận giám sát chất lượng lưu động trên toàn quốc.

Không chỉ tập trung vào việc cập nhật các kiến thức chuyên môn, y khoa, tiêm chủng vắc xin mà còn thường xuyên tổ chức đào tạo thực hành tiêm chủng vắc xin an toàn, cải thiện kỹ năng tiêm ít đau, nâng cao khả năng nhận biết các phản ứng phụ nghiêm trọng sau tiêm nhạy bén cùng kỹ năng xử trí phản ứng phụ sau tiêm nhanh chóng, hiệu quả và an toàn, cam kết mang đến trải nghiệm tiêm chủng toàn diện, hiệu quả, an tâm, thoải mái.

Quy trình bảo quản vắc xin tại phòng tiêm đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc đảm bảo an toàn và hiệu quả tiêm chủng cho người tiêm. Tại VNVC, toàn bộ vắc xin được bảo quản trong điều kiện tối ưu của Hệ thống dây chuyền lạnh (Cold Chain) đạt chuẩn Quốc tế với hệ thống hàng trăm kho lạnh bảo quản vắc xin tại tại chỗ hiện đại, đạt chuẩn GSP, quy mô hàng đầu Việt Nam cùng hệ thống xe lạnh, trang thiết bị vận chuyển lạnh, tủ lạnh chuyên dụng, bảo quản vắc xin đạt chuẩn trong nhiệt độ ổn định từ 2 - 8 độ C theo yêu cầu của nhà sản xuất.

Tại phòng tiêm, VNVC trang bị đầy đủ tủ lạnh chuyên dụng bảo quản vắc xin với hệ thống thiết bị giám sát vắc xin liên tục 24/24 và 24/7 cùng hệ thống cấp phát điện dự phòng độc lập với điện lưới quốc gia, đảm bảo vắc xin dù ở trong kho lạnh, trên đường vận chuyển hay ngay cả tại phòng tiêm cũng luôn được bảo quản nghiêm ngặt trong điều kiện tối ưu.