Bệnh tay chân miệng cấp độ 1 có lây không? Cách điều trị hiệu quả

Bệnh tay chân miệng cấp độ 1 là thể nhẹ nhất của bệnh, thường không xuất hiện biến chứng nguy hiểm, có thể tự hồi phục hoàn toàn trong 7 - 10 ngày. Tuy nhiên, vì là bệnh biểu hiện nhẹ nên nhiều người chủ quan trong điều trị và phòng bệnh, dẫn đến khó khăn trong quá trình chăm sóc và điều trị, khiến bệnh phục hồi lâu hơn.

Tay chân miệng cấp độ 1 là gì?

Bệnh tay chân miệng do virus đường ruột (chủ yếu là Coxsackievirus và Enterovirus 71) gây ra, chủ yếu ảnh hưởng đến trẻ nhỏ dưới 5 tuổi. Tay chân miệng cấp độ 1 là giai đoạn nhẹ nhất của bệnh, khi triệu chứng xuất hiện nhưng chưa có biến chứng nghiêm trọng nào.

Ở cấp độ này, trẻ thường xuất hiện các biểu hiện đặc trưng như nổi mụn nước hoặc ban đỏ tại các vị trí điển hình, gồm lòng bàn tay, lòng bàn chân, vùng miệng, mông hoặc đầu gối. Kèm theo đó, trẻ có thể bị sốt nhẹ hoặc đau họng, biếng ăn và khó chịu. Các mụn nước trong miệng có thể gây loét, khiến trẻ đau khi ăn uống. Tuy nhiên, ở giai đoạn này, bệnh chưa gây tổn thương sâu đến hệ thần kinh, hô hấp hay tim mạch và được xem là thể nhẹ, có thể điều trị và chăm sóc tại nhà nếu được phát hiện sớm.

Dù được xem là giai đoạn nhẹ, tay chân miệng cấp độ 1 vẫn cần được giám sát chặt chẽ bởi bất kỳ dấu hiệu sốt cao, quấy khóc bất thường, khó thở hay giật mình đều có thể là chỉ số bệnh chuyển nặng (cấp độ cao hơn). Việc đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay khi có dấu hiệu nghi ngờ là rất quan trọng để kịp thời can thiệp, tránh biến chứng nguy hiểm.

Nguyên nhân gây bệnh tay chân miệng cấp độ 1

Bệnh tay chân miệng do loại virus đường ruột ở người, thuộc chi Enterovirus họ Picornaviridae gây ra, thường gặp nhất là Coxsackievirus A16, Coxsackievirus A6 và Enterovirus 71 . Trong đó, Coxsackievirus A16 là phổ biến nhất với các triệu chứng nhẹ, ít biến chứng; còn Coxsackievirus A6 và Enterovirus 71 thường liên quan đến các biến chứng nghiêm trọng (như viêm não, sưng não), thậm chí đe dọa tính mạng. Như vậy, bệnh tay chân miệng cấp độ 1 thường do Coxsackievirus A16 lây nhiễm.

Triệu chứng tay chân miệng cấp độ 1

Tiêu chuẩn để đánh giá bệnh tay chân miệng ở cấp độ 1 là chỉ tình trạng loét miệng hoặc tổn thương trên da. Các triệu chứng ban đầu của bệnh (1 - 3 ngày sau nhiễm trùng) thường biểu hiện đặc trưng như mệt mỏi, sốt nhẹ, chán ăn, đau họng và khó chịu. Sau đó 1 - 2 ngày, các vết loét miệng đau đớn đặc trưng sẽ xuất hiện. Giai đoạn cuối sẽ xuất hiện các đốm đỏ nhỏ, mềm, tiến triển thành nốt mụn nước ở trên cơ thể người bệnh, chủ yếu tập trung vào vùng miệng, mông, tay và chân. Thông thường các nốt mụn nước thường sẽ hồi phục sau khoảng 1 - 2 tuần.

Bên cạnh đó, triệu chứng tay chân miệng cấp độ 1 có thể biểu hiện các dấu hiệu như đau nhức cơ bắp, cứng cổ, đau đầu, bồn chồn, ngủ hay bị giật mình, ngủ trong ngon giấc, hay chảy nước miếng (vì đau họng không nuốt được), trẻ nhỏ thường sẽ quấy khóc nhiều hơn bình thường.

⇒ Tham khảo thêm: 15+ hình ảnh bệnh tay chân miệng cấp độ 1 thực tế, dễ nhận biết

Bệnh tay chân miệng cấp độ 1 có lây không?

Bệnh tay chân miệng cấp độ 1 có khả năng lây lan dễ dàng từ người sang người qua tiếp xúc với dịch tiết từ vùng mũi, họng, mụn nước hoặc phân của người nhiễm bệnh, đặc biệt là khả năng lây nhiễm cao nhất trong tuần đầu tiên phát bệnh (1). Bệnh tay chân miệng cấp độ 1 có thể lây truyền qua các hình thức khác, bao gồm:

• Virus gây bệnh tay chân miệng có thể tồn tại trên các bề mặt ở môi trường bên ngoài do người bệnh vô tình để lại. Người khỏe mạnh có thể bị lây nhiễm nếu chạm vào bề mặt chứa virus rồi đưa tay lên mũi, mắt, miệng (nếu không rửa tay sạch sẽ);
• Thay tã cho trẻ sơ sinh bị bệnh tay chân miệng nhưng không đeo găng tay và không rửa tay sạch sẽ;
• Phụ nữ mang thai bị mắc bệnh tay chân miệng trước khi sinh và lây truyền cho thai nhi trong bụng;

Cần lưu ý, các loại virus gây tay chân miệng có thể tiếp tục được thải ra trong dịch tiết đường hô hấp của người bệnh từ 1 - 3 tuần và tồn tại trong phân từ 2 - 8 tuần (1) sau khi các triệu chứng đã biến mất. Do đó, người bệnh vẫn có thể lây nhiễm bệnh cho người khác ngay cả khi đã hồi phục. Đặc biệt, một số cá nhân (thường là người lớn) có thể không biểu hiện triệu chứng hoặc dấu hiệu nào trong quá trình nhiễm bệnh, điều này có thể vô tình lây bệnh cho người khác, nhất là các đối tượng có miễn dịch suy yếu.

Bệnh chân tay miệng cấp độ 1 có nguy hiểm không?

Thông thường, bệnh chân tay miệng cấp độ 1 không gây nguy hiểm, có thể hồi phục hoàn toàn trong vòng 7 - 10 ngày nếu được can thiệp và chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, nếu người bệnh chủ quan và không vệ sinh kỹ các vết loét, nốt mụn nước sẽ khiến thời gian khỏi bệnh kéo dài lâu hơn. Thậm chí, trong một số trường hợp hiếm gặp có thể dẫn đến nhiễm trùng thứ phát, khiến bệnh diễn tiến nghiêm trọng, gây ra các biến chứng nguy hiểm, cụ thể như sau:

• Mất nước do các triệu chứng nôn mửa hoặc miệng đau không thể uống nước. Những vết loét trong khoang miệng nếu bị nhiễm trùng có thể dẫn đến biếng ăn, suy dinh dưỡng, gây tác động tiêu cực đến sự phát triển của trẻ.
• Các vấn đề tâm lý như sự khó chịu, đau đớn kéo dài cũng ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống của trẻ.
• Viêm màng não vô trùng: Là tình trạng nhiễm trùng các mô và dịch tủy sống bao quanh não và tủy sống, thường biểu hiện các triệu chứng đau đầu vừa phải - nặng, khó chịu khi cúi đầu về phía trước, buồn nôn và nôn;
• Viêm não: Biểu hiện các triệu chứng như liệt, hội chứng Guillain-Barré, viêm tủy cắt ngang và chứng mất điều hòa tiểu não. Cả suy giảm tạm thời và vĩnh viễn đều có thể xảy ra;
• Đôi khi virus có thể lây nhiễm qua các sợi cơ tim và làm giảm khả năng bơm máu của tim;
• Mụn nước trên da có thể phát triển thành nhiễm trùng thứ phát do vi khuẩn;

Nguy hiểm hơn, dấu hiệu chuyển nặng của bệnh tay chân miệng cấp độ 1 thường xuất hiện âm thầm, như giật mình lúc ngủ, sốt cao kéo dài không hạ dù đã dùng thuốc, khó thở, chân tay lạnh hoặc quấy khóc không ngừng. Với những triệu chứng này, không ít bậc cha mẹ chủ quan, coi đây là "cảm cúm thông thường" và không đưa trẻ đi khám sớm, làm chậm trễ quá trình điều trị, nguy cơ cao bệnh chuyển từ cấp độ 1 lên cấp độ 2, cấp độ 3 hoặc nghiêm trọng hơn.

Đáng chú ý, virus gây bệnh có khả năng lây lan mạnh qua đường tiêu hóa hoặc tiếp xúc trực tiếp, tạo điều kiện bùng phát thành dịch, nhất là trong môi trường tập trung như trường học, nhà trẻ.

Cách điều trị bệnh tay chân miệng cấp độ 1

Bệnh tay chân miệng chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, các phương pháp chữa bệnh đều tập trung vào điều trị thuyên giảm triệu chứng. Nguyên tắc can thiệp của bác sĩ trong điều trị tay chân miệng là theo dõi sát, phát hiện sớm, phân độ đúng và điều trị bệnh phù hợp. Đối với bệnh tay chân miệng cấp độ 1, thường sẽ được chỉ định điều trị ngoại trú với các biện pháp sau:

• Tập trung hạ sốt bằng Paracetamol liều 10mg/kg/lần (đường uống) mỗi 6 giờ hoặc lau mát cho người bệnh;
• Bổ sung đầy đủ dinh dưỡng theo độ tuổi. Đối với trẻ nhỏ còn trong giai đoạn bú mẹ, cần tiếp tục cho trẻ uống sữa mẹ và không nên bỏ cữ;
• Vệ sinh răng miệng thường xuyên;
• Nghỉ ngơi đầy đủ;
• Tái khám mỗi 1 - 2 ngày trong 8 - 10 ngày đầu của bệnh. Trẻ có biểu hiện sốt phải tái khám mỗi ngày cho đến khi hết sốt ít nhất 48 giờ;

Đồng thời, người chăm sóc cần tái khám ngay khi có dấu hiệu của bệnh tay chân miệng cấp độ 2 trở lên, cụ thể như sau:

• Sốt cao trên 39 độ C;
• Thở nhanh hoặc khó thở;
• Trẻ thường xuyên giật mình, lừ đừ, run tứ chi, quấy khóc, bứt rứt, khó ngủ, nôn nhiều;
• Da nổi vân tím, vã mồ hôi, tay chân lạnh;
• Co giật, hôn mê.

⇒ Tham khảo thêm: Thuốc điều trị tay chân miệng độ 1: Hướng dẫn chi tiết

Trong trường hợp bệnh tay chân miệng cấp độ 1 điều trị trong viện sẽ được chỉ định xuất viện khi ổn định về lâm sàng, biến chứng và di chứng như không sốt trong ít nhất 24 giờ liên tục (không sử dụng thuốc hạ sốt), không còn các biểu hiện lâm sàng phân độ nặng trong ít nhất 48 giờ, tình trạng bệnh ổn định, ăn được qua đường miệng.

⇒ Tham khảo thêm: Tay chân miệng độ 2 có nguy hiểm không? Chăm sóc trẻ thế nào?

Cách phòng ngừa tay chân miệng cho trẻ em và người lớn

Bệnh tay chân miệng có thể phòng ngừa hiệu quả qua việc duy trì vệ sinh chung và tạo lập thói quen lành mạnh, bao gồm:

• Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước. Đặc biệt là rửa tay sau khi sử dụng nhà vệ sinh, thay tã/ bỉm cho trẻ; Rửa tay trước khi ăn và trước khi chế biến thức ăn;
• Hạn chế đưa tay chạm vào mắt/mũi/miệng;
• Vệ sinh sạch sẽ đồ chơi, vật dụng xung quanh. Nên sử dụng dung dịch khử khuẩn Cloramin B 2% hoặc các dung dịch khử khuẩn khác;
• Hạn chế tiếp xúc gần với người bệnh hoặc người nghi ngờ bị nhiễm bệnh.

Ngoài ra, bệnh tay chân miệng hiện đã có vắc xin phòng bệnh hiệu quả. Việc phòng ngừa chủ động bằng vắc xin giúp bảo vệ người bệnh khỏi nguy cơ mắc bệnh tay chân miệng nguy hiểm, đặc biệt là ở trẻ nhỏ. Sắp tới vắc xin tay chân miệng được cấp phép lưu hành tại Việt Nam được chỉ định tiêm cho trẻ từ 2 tháng đến dưới 6 tuổi, đã được chứng minh an toàn và mang lại hiệu quả bảo vệ cao đến 96,8% nguy cơ mắc bệnh tay chân miệng.

Đồng thời đảm bảo an toàn và khả năng miễn dịch bền vững. Đây là bước đột phá quan trọng trong việc bảo vệ trẻ nhỏ khỏi bệnh tay chân miệng, đặc biệt đối với các trường hợp nhiễm Enterovirus 71 (EV71) – tác nhân chính gây ra các đợt dịch tay chân miệng nghiêm trọng gần đây.

Không chỉ dừng lại ở khả năng bảo vệ trước EV71, vắc xin còn mang lại hiệu quả miễn dịch chéo đáng kể đối với các chủng virus khác như B5 và C4, mở rộng phạm vi phòng ngừa. Vắc xin được sản xuất bằng công nghệ tiên tiến, đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe về an toàn sinh học, đồng thời đóng vai trò thiết yếu trong việc bảo vệ trẻ em trước nguy cơ dịch bệnh bùng phát ngày càng lan rộng.

⇒ Tham khảo thêm: Nhận biết các cấp độ của bệnh tay chân miệng để điều trị và phòng ngừa biến chứng

Bệnh tay chân miệng cấp độ 1 là thể nhẹ nhất của bệnh, thường chỉ biểu hiện tình trạng loét miệng hoặc các tổn thương trên da ở người bệnh. Tuy nhiên, bệnh tay chân miệng cấp độ 1 có khả năng lây lan nhanh chóng cho người khỏe mạnh thông qua đường phân - miệng hoặc vô tình tiếp xúc với bề mặt có chứa virus, phổ biến ở trẻ em và tiềm ẩn biến chứng nguy hiểm . Chính vì vậy, cần nâng cao cảnh giác thực hiện các biện pháp phòng ngừa, đặc biệt là chủ động dự phòng bằng vắc xin để hạn chế nguy cơ mắc bệnh và lây nhiễm hiệu quả.