Top 6 cách phòng bệnh bạch hầu cho trẻ em và người lớn

Bệnh bạch hầu từng là nỗi ám ảnh khi gây ra nhiều ca lây nhiễm và tử vong trong lịch sử. Vắc xin ra đời vào năm 1923 đã giúp kiểm soát căn bệnh này, nhưng nguy cơ vẫn chưa hoàn toàn biến mất. Vi khuẩn bạch hầu lây lan chủ yếu qua đường hô hấp với tốc độ rất nhanh chóng, tiềm ẩn nguy cơ bùng phát trở lại nếu không có biện pháp phòng ngừa hiệu quả. Vì vậy, cách phòng bệnh bạch hầu tốt nhất là tiêm vắc xin đầy đủ, kết hợp với vệ sinh cá nhân và hạn chế tiếp xúc với nguồn lây để bảo vệ sức khỏe bản thân và cộng đồng.

Các con đường lây truyền bệnh bạch hầu

Bạch hầu là bệnh nhiễm trùng cấp tính nguy hiểm do vi khuẩn Corynebacterium diphtheriae gây ra với độc tố cực mạnh có thể tác động nghiêm trọng đến nhiều cơ quan trong cơ thể. Bạch hầu không chỉ là bệnh lý cấp tính mà còn có nguy cơ gây ra những biến chứng nguy hiểm cần được phát hiện sớm, xử trí kịp thời để đảm bảo tính mạng cho người bệnh.

Bạch hầu là một bệnh nhiễm khuẩn nguy hiểm do vi khuẩn Corynebacterium diphtheriae gây ra, chủ yếu tấn công vùng mũi, họng và thanh quản, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ hô hấp.

Bệnh bạch hầu lây chủ yếu qua đường hô hấp, khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện, vi khuẩn sẽ phát tán trong không khí dưới dạng giọt bắn và dễ dàng xâm nhập vào cơ thể người khỏe mạnh. Đặc biệt, trong các môi trường đông người như lớp học, nhà trẻ hoặc các không gian kín ít thông gió, nguy cơ lây lan bệnh bạch hầu qua đường hô hấp tăng lên đáng kể. Đây cũng là nguyên nhân khiến bệnh thường bùng phát thành dịch ở các khu vực dân cư đông đúc hoặc nơi có điều kiện vệ sinh kém.

Một con đường lây truyền quan trọng khác là thông qua tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết từ người bệnh. Dịch này có thể là dịch từ mũi họng, nước bọt khi tiết ra ngoài hoặc dịch từ các tổn thương da nhiễm bệnh (bạch hầu thể da). Bệnh nhân bạch hầu, đặc biệt khi có triệu chứng ở da (nhiễm trùng da gây loét và tiết dịch), là nguồn lây bệnh rất nguy hiểm.

Các nghiên cứu y khoa chỉ ra rằng khi người lành vô tình chạm vào các dịch tiết này mà không vệ sinh tay đúng cách hoặc thực hiện các biện pháp phòng ngừa, nguy cơ lây bệnh là rất cao. Cần lưu ý rằng những người tiếp xúc gần với bệnh nhân bạch hầu một cách thường xuyên (như người chăm sóc bệnh nhân tại nhà hoặc nhân viên y tế) là nhóm đặc biệt có nguy cơ.

Mầm bệnh bạch hầu cũng có khả năng tồn tại trên các bề mặt và đồ vật nhiễm dịch tiết của người bệnh trong một khoảng thời gian nhất định. Đây chính là con đường lây nhiễm gián tiếp thường bị bỏ qua. Ví dụ, khi một người sử dụng chung cốc, bát đũa, khăn tay, quần áo hoặc đồ dùng cá nhân với bệnh nhân, vi khuẩn Corynebacterium diphtheriae có thể xâm nhập cơ thể qua các vết trầy xước nhỏ trên da hoặc niêm mạc.

Ngoài ra, vi khuẩn bạch hầu cũng có thể xâm nhập qua mắt, mũi, miệng khi người lành chạm vào các bề mặt chứa vi khuẩn rồi đưa tay lên các vùng nhạy cảm mà chưa vệ sinh đúng cách. Đây là lý do tại sao việc giữ gìn vệ sinh cá nhân và hạn chế dùng chung đồ dùng là yếu tố quan trọng trong việc phòng ngừa lây lan bệnh bạch hầu.

⇒ Tham khảo thêm: Bạch hầu ở mũi: Nguyên nhân, triệu chứng, điều trị

Mặc dù hiếm gặp, vi khuẩn bạch hầu cũng có thể lây truyền qua động vật mang vi khuẩn hoặc qua tiếp xúc với môi trường bị ô nhiễm bởi mầm bệnh như nước hoặc đất chứa dịch tiết từ bệnh nhân. Tuy nhiên, con đường này thường không phải là nguồn lây chính trong các đợt bùng phát dịch.

Sau khi xâm nhập, vi khuẩn cư trú tại niêm mạc mũi, họng và đường hô hấp trên, tiết ra ngoại độc tố làm tổn thương mô tại chỗ, hình thành các mảng giả mạc bạch hầu màu trắng ngà hoặc xám bám chặt vào niêm mạc. Những mảng giả mạc này có thể gây khó thở, nghẹt thở nếu lan rộng, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng nếu không được can thiệp kịp thời.

Biến chứng của bạch hầu rất nghiêm trọng, đặc biệt là viêm cơ tim, liệt cơ và suy hô hấp. Trẻ nhỏ mắc bạch hầu ở mũi có thể bị chảy máu mũi, trong khi các trường hợp nặng có thể dẫn đến suy đa cơ quan và tử vong nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời.

Hướng dẫn cách phòng bệnh bạch hầu hiệu quả

1. Giữ gìn vệ sinh cá nhân

Giữ gìn vệ sinh cá nhân là một trong những cách phòng bệnh bạch hầu hiệu quả. Để hạn chế nguy cơ lây nhiễm, mỗi người cần duy trì thói quen rửa tay thường xuyên bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn, đặc biệt là sau khi tiếp xúc với người khác, trước khi ăn và sau khi ho, hắt hơi. Việc che miệng và mũi bằng khăn giấy hoặc khuỷu tay khi ho, hắt hơi cũng góp phần ngăn chặn vi khuẩn phát tán ra môi trường xung quanh.

Ngoài ra, cần chú ý vệ sinh răng miệng sạch sẽ bằng cách đánh răng và súc miệng bằng dung dịch sát khuẩn để loại bỏ vi khuẩn bám trên niêm mạc họng. Quần áo, chăn màn và các vật dụng cá nhân cũng cần được giặt giũ, phơi nắng thường xuyên để loại bỏ vi khuẩn có thể bám vào từ môi trường bên ngoài. Đặc biệt, khi sinh hoạt trong khu vực có dịch hoặc có tiếp xúc với người bệnh, cần sử dụng khẩu trang và hạn chế đưa tay lên mắt, mũi, miệng để giảm nguy cơ vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể.

2. Vệ sinh môi trường sống

Bên cạnh việc giữ gìn vệ sinh cá nhân, đảm bảo môi trường sống sạch sẽ cũng đóng vai trò quan trọng trong việc phòng tránh bệnh bạch hầu. Không gian sinh hoạt cần được thường xuyên lau dọn, khử khuẩn bằng các dung dịch sát trùng phù hợp, đặc biệt là những khu vực tiếp xúc nhiều như tay nắm cửa, bàn ghế, sàn nhà và các vật dụng cá nhân. Nhà ở và nơi làm việc cần được giữ thông thoáng, có đủ ánh sáng và không khí lưu thông tốt để hạn chế sự phát triển của vi khuẩn.

Ngoài ra, rác thải sinh hoạt phải được xử lý đúng cách, không để tồn đọng, tránh tạo điều kiện cho vi khuẩn sinh sôi. Nếu trong gia đình có người mắc bạch hầu, việc vệ sinh đồ dùng cá nhân, giặt giũ chăn màn, quần áo và khử khuẩn bề mặt tiếp xúc là điều cần thiết để ngăn chặn sự lây lan của vi khuẩn. Duy trì môi trường sống sạch sẽ không chỉ giúp giảm nguy cơ mắc bệnh bạch hầu mà còn bảo vệ sức khỏe chung của cả cộng đồng.

3. Tránh tiếp xúc với người nghi nhiễm bệnh

Hạn chế tiếp xúc với người nghi nhiễm bệnh là biện pháp quan trọng giúp ngăn ngừa sự lây lan của vi khuẩn bạch hầu. Khi có ca nghi ngờ hoặc xác định mắc bệnh, cần giữ khoảng cách an toàn, tránh tiếp xúc trực tiếp với người bệnh để giảm nguy cơ hít phải các giọt bắn chứa vi khuẩn khi họ ho, hắt hơi hoặc nói chuyện. Trong trường hợp bắt buộc phải tiếp xúc, cần đeo khẩu trang y tế đúng cách và rửa tay sạch sẽ sau khi rời khỏi khu vực có người bệnh.

Đối với những người sống trong cùng gia đình hoặc có tiếp xúc gần với người nhiễm bạch hầu, cần thực hiện biện pháp cách ly theo hướng dẫn của cơ quan y tế để ngăn chặn sự lây nhiễm ra cộng đồng. Bên cạnh đó, việc theo dõi sức khỏe bản thân và những người xung quanh, phát hiện sớm các dấu hiệu nghi ngờ như đau họng, sốt, khó thở cũng giúp kiểm soát tốt hơn nguy cơ lây lan dịch bệnh.

4. Tăng cường sức đề kháng

Tăng cường sức đề kháng là một trong những cách hiệu quả giúp cơ thể chống lại vi khuẩn bạch hầu và ngăn ngừa nguy cơ nhiễm bệnh. Một chế độ dinh dưỡng đầy đủ, cân bằng với các nhóm thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất như vitamin C, vitamin A, kẽm, sắt sẽ giúp hệ miễn dịch hoạt động tốt hơn. Việc duy trì thói quen uống đủ nước cũng rất quan trọng, giúp cơ thể thanh lọc độc tố và hỗ trợ các quá trình trao đổi chất.

Bên cạnh đó, rèn luyện thể chất thông qua các hoạt động như đi bộ, yoga, tập thể dục hàng ngày giúp tăng cường tuần hoàn máu, cải thiện sức khỏe tổng thể và tăng khả năng chống lại tác nhân gây bệnh. Giấc ngủ cũng đóng vai trò thiết yếu trong việc nâng cao hệ miễn dịch, do đó cần đảm bảo ngủ đủ giấc và hạn chế căng thẳng để cơ thể luôn ở trạng thái khỏe mạnh, đồng thời giúp cơ thể mau chóng phục hồi nhanh hơn nếu không may bị nhiễm vi khuẩn.

5. Thực hiện các biện pháp y tế khi có dịch

Bên cạnh việc tăng cường sức đề kháng, khi có dịch bạch hầu bùng phát, mỗi người cần chủ động thực hiện các biện pháp y tế theo khuyến cáo để bảo vệ bản thân và cộng đồng. Việc tuân thủ hướng dẫn của cơ quan y tế, bao gồm tiêm vắc xin đầy đủ, uống kháng sinh dự phòng đối với những người có nguy cơ cao và cách ly kịp thời các ca bệnh là điều cần thiết để hạn chế sự lây lan.

Nếu xuất hiện các triệu chứng nghi ngờ như sốt, đau họng, khó thở, cần nhanh chóng đến cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị đúng cách, tránh để bệnh diễn tiến nặng gây biến chứng nguy hiểm.

Cộng đồng cũng cần thực hiện nghiêm túc các biện pháp kiểm soát dịch như đeo khẩu trang khi ra ngoài, hạn chế tụ tập đông người, vệ sinh môi trường sống và tuân thủ các quy định về cách ly y tế nếu được yêu cầu. Sự phối hợp chặt chẽ giữa mỗi cá nhân và hệ thống y tế không chỉ giúp kiểm soát dịch bạch hầu hiệu quả mà còn giảm thiểu nguy cơ tái bùng phát trong tương lai.

6. Tiêm ngừa vắc xin

Phương pháp phòng ngừa hiệu quả nhất để tránh lây nhiễm bệnh bạch hầu là tiêm vắc xin bạch hầu, đặc biệt là cho các đối tượng có nguy cơ cao, bao gồm trẻ nhỏ từ 2 tháng tuổi, người cao tuổi có bệnh lý nền, người có hệ miễn dịch suy giảm, những người sống cùng gia đình có người mắc bạch hầu hoặc người chăm sóc bệnh nhân bạch hầu.

Cách phòng bệnh bạch hầu hiệu quả nhất để tránh lây nhiễm bệnh bạch hầu là tiêm vắc xin bạch hầu, đặc biệt là cho các đối tượng có nguy cơ cao.

Hiện nay, vắc xin phòng bệnh bạch hầu được cung cấp trong cả chương trình Tiêm chủng mở rộng (TCMR) và hệ thống tiêm chủng dịch vụ, mang đến nhiều lựa chọn phù hợp với từng độ tuổi và đối tượng tiêm chủng.

Trong chương trình TCMR, trẻ em có thể được tiêm các loại vắc xin phối hợp, bao gồm:

• Vắc xin 5 trong 1 phòng Bạch hầu – Ho gà – Uốn ván – Hib – Viêm gan B, được chỉ định tiêm khi trẻ đủ 2, 3 và 4 tháng tuổi, mỗi liều cách nhau một tháng.
• Vắc xin Bạch hầu – Ho gà – Uốn ván, tiêm nhắc khi trẻ tròn 18 tháng tuổi.
• Vắc xin Bạch hầu – Uốn ván, dành cho trẻ từ 7 tuổi trở lên để củng cố miễn dịch lâu dài.

Trong hệ thống tiêm chủng dịch vụ, có nhiều loại vắc xin kết hợp với độ bao phủ rộng hơn:

• Vắc xin 6 trong 1 như Hexaxim (Pháp) và Infanrix Hexa (Bỉ), giúp phòng ngừa Bạch hầu – Ho gà – Uốn ván – Bại liệt – Hib – Viêm gan B. Lịch tiêm gồm 4 mũi vào các thời điểm 2, 3, 4 tháng tuổi và mũi nhắc khi trẻ 16 – 18 tháng tuổi (có thể bắt đầu tiêm sớm cho trẻ từ 6 tuần tuổi).
• Vắc xin 5 trong 1 Pentaxim (Pháp) phòng ngừa Bạch hầu – Ho gà – Uốn ván – Bại liệt – Hib, cũng được chỉ định tiêm 4 mũi tương tự như vắc xin 6 trong 1.
• Vắc xin 4 trong 1 Tetraxim (Pháp) phòng Bạch hầu – Ho gà – Uốn ván – Bại liệt, dành cho trẻ từ 2 tháng đến 13 tuổi, đặc biệt phù hợp để tiêm nhắc cho trẻ 4 – 6 tuổi sau khi đã hoàn thành 4 mũi vắc xin 5 trong 1 hoặc 6 trong 1.
• Vắc xin 3 trong 1 như Adacel (Pháp) và Boostrix (Bỉ), giúp bảo vệ khỏi Bạch hầu – Uốn ván – Ho gà, được chỉ định cho trẻ trên 4 tuổi và người lớn. Bác sĩ sẽ tư vấn số mũi và lịch tiêm cụ thể dựa trên lịch sử tiêm chủng vắc xin có thành phần bạch hầu của từng cá nhân.

Có thể tiêm phòng bệnh bạch hầu ở đâu tốt?

Bạch hầu là một bệnh nhiễm trùng nguy hiểm nhưng có thể điều trị được nếu được phát hiện sớm. Tuy nhiên, nếu can thiệp muộn, bệnh có thể tiến triển nghiêm trọng, dẫn đến tử vong nhanh chóng. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Hoa Kỳ, tỷ lệ tử vong do bệnh bạch hầu thường dao động từ 5% đến 10%. Tuy nhiên, nhóm trẻ em dưới 5 tuổi và người lớn trên 40 tuổi có nguy cơ tử vong lên tới 20%. (2)

Chính vì vậy, việc tiêm vắc xin bạch hầu đầy đủ, đúng lịch là biện pháp quan trọng giúp bảo vệ sức khỏe, đồng thời mọi người cần cảnh giác với các triệu chứng nghi ngờ và đến cơ sở y tế sớm để tránh những biến chứng nguy hiểm.

VNVC là Hệ thống tiêm chủng An toàn - Uy tín - Chất lượng hàng đầu Việt Nam sở hữu mạng lưới hàng trăm trung tâm hiện đại, quy mô lớn trên toàn quốc, cam kết cung ứng đầy đủ các loại vắc xin quan trọng, vắc xin mới, vắc xin thế hệ mới cho trẻ em và người lớn.

100% vắc xin chính hãng, đảm bảo chất lượng cao, bảo quản trong hệ thống kho lạnh GSP tiêu chuẩn quốc tế, quy trình tiêm chủng an toàn toàn diện với chất lượng dịch vụ cao cấp, thân thiện, tận tâm; giá thành hợp lý, luôn bình ổn, nhiều ưu đãi hấp dẫn và đa dạng các hình thức hỗ trợ thanh toán thông minh.

Khi đến tiêm tại VNVC, Khách hàng sẽ được trải nghiệm quy trình tiêm chủng khép kín gồm 8 bước khoa học, đảm bảo an toàn tuyệt đối. 100% Khách hàng đều được bác sĩ khám sàng lọc miễn phí trước tiêm, tư vấn kỹ lưỡng và chỉ định vắc xin phù hợp. Đội ngũ bác sĩ, điều dưỡng viên tại VNVC đều được đào tạo bài bản, có chứng chỉ an toàn tiêm chủng, giúp quá trình tiêm diễn ra an toàn, hiệu quả.

Mỗi Khách hàng sẽ được cung cấp đầy đủ thông tin về vắc xin, bao gồm tên, nhà sản xuất, hạn sử dụng và các phản ứng có thể xảy ra sau tiêm. Sau khi tiêm, Khách hàng được theo dõi tại khu vực giám sát trong ít nhất 30 phút để kiểm tra phản ứng, đồng thời nhận hướng dẫn chi tiết về cách theo dõi sức khỏe tại nhà.

Cách phòng bệnh bạch hầu hiệu quả nhất là chủ động tiêm vắc xin đầy đủ, kết hợp với duy trì vệ sinh cá nhân, giữ gìn môi trường sống sạch sẽ, hạn chế tiếp xúc với nguồn lây. Bên cạnh đó, việc nâng cao sức đề kháng thông qua chế độ dinh dưỡng, sinh hoạt lành mạnh và tuân thủ các biện pháp y tế khi có dịch cũng đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe. Khi mỗi cá nhân thực hiện tốt các biện pháp phòng bệnh, không chỉ giúp bản thân tránh nguy cơ nhiễm bệnh mà còn góp phần kiểm soát và đẩy lùi dịch bạch hầu trong cộng đồng.