Cúm A ở trẻ: Nguyên nhân, triệu chứng, biến chứng và chẩn đoán

Cúm A ở trẻ em thường diễn tiến nhanh, tiềm ẩn nhiều nguy hiểm nếu không được phát hiện và điều trị đúng cách.

Cúm A ở trẻ là bệnh gì?

Cúm A ở trẻ là tình trạng nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính, do các chủng virus cúm A như A/H1N1, A/H5N1, A/H7N9, A/H3N2 gây nên. Bệnh thường dễ bị nhầm lẫn với các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp khác do có những triệu chứng tương tự, khó phân biệt.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ước tính hàng năm toàn thế giới có khoảng 5-10% người lớn và 20-30% trẻ em mắc cúm A hoặc cúm B. Trong mỗi đợt dịch cúm, có khoảng 3 đến 5 triệu ca bệnh nặng, 290 – 650 ngàn ca tử vong liên quan đến hô hấp.

Bệnh cúm A ở trẻ em thường diễn tiến nhanh, tiềm ẩn nhiều nguy hiểm nếu không được phát hiện và điều trị đúng cách. Trong lịch sử, cúm A đã từng bùng phát thành dịch, đại dịch, đe dọa cuộc sống, tính mạng của nhiều người dân. (1)

Vì sao trẻ dễ bị mắc cúm A?

Bất cứ ai cũng có thể mắc bệnh cúm A, tuy nhiên trẻ nhỏ là nhóm đối tượng dễ mắc cúm A do nhiều yếu tố nguy cơ sau:

• Trẻ dưới 5 tuổi, đặc biệt là trẻ nhỏ dưới 2 tuổi có hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, dễ bị virus cúm tấn công, gây bệnh;
• Trẻ chưa được tiêm vắc xin phòng cúm, chưa tạo được miễn dịch chủ động chống lại virus này;
• Trẻ đến trường, học tập, sinh hoạt và tiếp xúc với nhiều người, nguy cơ mắc bệnh tăng cao;
• Trẻ không có thói quen giữ gìn vệ sinh cá nhân, đặc biệt là rửa tay, sát khuẩn sau khi chạm vào bề mặt chứa virus cúm A.

Nguyên nhân gây bệnh cúm A ở trẻ

Nguyên nhân gây cúm A ở trẻ em thường là do hệ miễn dịch của trẻ còn non nớt, chưa có kháng thể trước cúm do chưa được tiêm vắc xin phòng bệnh. Mặt khác, vào mùa đông – mùa của dịch cúm bùng phát mạnh, hệ hô hấp của trẻ trở nên nhạy cảm với tác nhân gây bệnh khiến trẻ dễ mắc bệnh.

Tuy nhiên, sự xuất hiện của dịch cúm A kéo dài từ đầu tháng 6/2022 đã đánh dấu cột mốc chứng tỏ virus cúm đang có những biến đổi hết sức phức tạp, dù chưa đến mùa đông. Theo các chuyên gia, diễn biến bất thường của virus cúm không chỉ xuất phát từ yếu tố môi trường, sự gia tăng tiếp xúc sau dịch Covid-19, mà còn do tỷ lệ biến đổi gen khá cao đang được ghi nhận ở nhiều chủng virus cúm.

Bệnh cúm A ở trẻ lây qua đường nào?

Virus cúm A có nhiều trong trong dịch tiết nước bọt, nước mũi,… Do đó, con đường lây truyền phổ biến nhất của bệnh cúm A là qua đường giọt bắn. Khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện, giọt bắn sẽ chạm vào miệng, mũi của trẻ đối diện khiến trẻ mắc bệnh, hoặc cũng có thể chạm vào đồ dùng có dính virus rồi đưa lên mũi, miệng.

Triệu chứng cúm A ở trẻ em

Triệu chứng các bệnh viêm đường hô hấp nói chung và triệu chứng cúm A ở trẻ em nói riêng thường tương tự nhau, nên rất dễ nhầm lẫn. Khi mắc cúm, trẻ có thể sốt, có các triệu chứng viêm long đường hô hấp chẳng hạn như hắt hơi, sổ mũi, ho,… đau họng, đau đầu, đau nhức cơ, đặc biệt là phần chân và lưng. Trong một số trường hợp trẻ có thể sợ ánh sáng.

Ngoài những triệu chứng kể trên, trẻ bị cúm A có thể bị sốt cao 39 – 40 độ C, họng, da và mắt có hiện tượng xung huyết, mệt mỏi, quấy khóc, chán ăn. Lúc này, phụ huynh cần đưa trẻ đến ngay bệnh viện để được thăm khám và điều trị kịp thời. Nếu chậm trễ, trẻ có thể lên cơn co giật vì sốt cao.

Bệnh cúm A ở trẻ có nguy hiểm không?

CÓ. Bệnh cúm A là căn bệnh nguy hiểm đối với cả trẻ em và người lớn, đặc biệt dễ lây lan. Cúm A ở trẻ tiềm ẩn rất nhiều nguy cơ, có thể đe dọa sức khỏe, thậm chí là tính mạng của trẻ nhỏ.

Virus cúm A có rất nhiều biến chủng, tồn tại lâu trong môi trường bên ngoài và khả năng lây lan rất cao. Nguy hiểm hơn, thời gian gần đây đã ghi nhận những ca mắc cúm có biến chứng mới nguy hiểm như viêm não, tổn thương thần kinh trung ương…

Bệnh cúm A ở trẻ nguy hiểm vì có thể dẫn đến tử vong trực tiếp. Trong thể lâm sàng siêu vi cúm gây bệnh cho người có 2 thể: một thể cúm thông thường thường rất nhẹ và có thể tự khỏi, tuy nhiên cũng có một tỷ lệ rất nhỏ khoảng 10% người mắc bệnh cúm nặng có biến chứng: viêm phổi, viêm cơ tim, viêm não,…

Cúm A ở trẻ nhỏ nguy hiểm vì triệu chứng rất dễ bị nhầm lẫn với các bệnh hô hấp thông thường. Trong thể lâm sàng, cúm A gây bệnh cho trẻ theo 2 thể, thể thông thường rất nhẹ có thể tự khỏi sau 2-7 ngày điều trị tại nhà, thể biến chứng chiếm tỷ lệ tương đổi khoảng 10% gây viêm phổi, viêm cơ tim, viêm não, suy hô hấp, nguy cơ tử vong cao.

Biến chứng cúm A ở trẻ nhỏ

Cúm A ở trẻ thường diễn biến lành tính, tuy nhiên cũng có nguy cơ biến chứng nặng và nguy hiểm ở một số đối tượng như trẻ sinh non, trẻ nhỏ, trẻ có bệnh tim mạch bẩm sinh, suy giảm hệ miễn dịch, suy dinh dưỡng, hen phế quản,… Đây là những đối tượng có sức đề kháng kém, khi mắc bệnh, có nguy cơ cao gặp phải các biến chứng như: suy hô hấp, viêm phổi, viêm tai giữa, viêm màng não, viêm cơ tim, viêm thanh khí phế quản và nhiễm khuẩn thứ phát. Nếu không được phát hiện và can thiệp sớm, những biến chứng này có thể làm trầm trọng hơn tình trạng của bệnh nhi, gia tăng nguy cơ tử vong.

Để phát hiện kịp thời nguy cơ biến chứng khi trẻ mắc cúm A, phụ huynh cần theo dõi sát sao tình trạng sức khỏe của trẻ, đưa trẻ ngay đến cơ sở y tế gần nhất nếu trẻ xuất hiện các dấu hiệu cảnh báo như:

• Khó thở, thở rút ngực, thở nhanh;
• Da và môi tái nhợt, mặt xanh xao;
• Đau ngực;
• Nôn liên tục;
• Sốt cao khó hạ;
• Li bì, bỏ bú;
• Xuất hiện co giật;
• Tiểu ít hoặc không có nước tiểu trong vòng 8h.

Phương pháp chẩn đoán bệnh cúm A ở trẻ nhỏ

Để chẩn đoán chính xác bệnh cúm A ở trẻ nhỏ, các bác sĩ không chỉ dựa vào những triệu chứng lâm sàng của bệnh nhi, mà còn chỉ định bệnh nhi thực hiện một số phương pháp xét nghiệm như:

• RT-PCR: Là phương pháp được sử dụng phổ biến trong chẩn đoán cúm, có khả năng kiểm tra và phân loại virus. Kết quả chính xác sẽ được trả cho bệnh nhân trong vòng 4 đến 6 tiếng.
• Miễn dịch huỳnh quang: Tuy có độ chính xác thấp hơn RT-PCR, nhưng kết quả trả về lại nhanh hơn.
• Xét nghiệm nhanh (RIDTs): Ưu điểm của phương pháp này là cho kết quả cực nhanh, chỉ trong vòng 10 đến 15 phút từ lúc lấy mẫu bệnh phẩm. Tuy nhiên, nhược điểm của phương pháp xét nghiệm nhanh là kết quả không có độ chính xác cao như những phương pháp xét nghiệm khác. Dù kết quả âm tính, người bệnh vẫn có khả năng nhiễm cúm. Hiệu suất xét nghiệm còn phụ thuộc độ tuổi, thời gian mắc bệnh và chủng virus gây bệnh.
• Phân lập virus: Là phương pháp đòi hỏi phòng vi sinh hiện đại. Phân lập virus không phải là xét nghiệm sàng lọc, nhưng nên được thực hiện trong bối cảnh dịch cúm bùng phát.
• Xét nghiệm huyết thanh: Không thực hiện thường quy trong chẩn đoán và điều trị. Kết quả phương pháp thường nhằm mục đích phục vụ cho nghiên cứu.

Cách điều trị cúm A cho trẻ

Điều trị cúm A cho trẻ cần tuân thủ các hướng dẫn của bác sĩ cho dù điều trị tại nhà hay tại cơ sở y tế.

Điều trị tại nhà

Khi trẻ mắc cúm A, phụ huynh nên đưa trẻ đến các cơ sở y tế được khám và chẩn đoán, điều trị theo đúng phác đồ của bác sĩ đưa ra. Trong trường hợp nhẹ, có thể điều trị tại nhà, phụ huynh cần tuân thủ cho trẻ dùng thuốc theo sự hướng dẫn của bác sĩ, không tự ý mua thuốc cho trẻ hoặc cho trẻ uống quá liều.

Trong quá trình chăm sóc và điều trị cúm tại nhà cho trẻ phụ huynh cần lưu ý những điều sau:

• Cho trẻ ở phòng riêng tối thiểu 7 ngày, tính từ thời điểm xuất hiện triệu chứng đầu tiên của bệnh. Phòng ở của trẻ nên gọn gàng, sạch sẽ, thoáng mát vào mùa hè và ấm áp vào mùa đông;
• Việc vệ sinh, tắm rửa của trẻ cũng nên được thực hiện tại phòng vệ sinh riêng. Nếu không có nhà vệ sinh riêng, nên cho bé đeo khẩu trang và rửa tay sạch sẽ sau khi đi vệ sinh;
• Không nên cho bé ra khỏi nhà nếu không thật sự cần thiết. Khi ra ngoài, nên cho bé đeo khẩu trang, giữ ấm đầy đủ để tránh nhiễm lạnh;
• Chú ý chế độ ăn của trẻ. Bổ sung đầy đủ các chất dinh dưỡng trong các bữa ăn hàng ngày. Cho trẻ ăn thức ăn mềm, loãng, dễ tiêu hóa, bổ sung rau xanh và uống nhiều nước.

Nếu trong 7 ngày điều trị tại nhà, tình trạng sức khỏe của trẻ không được cải thiện, thậm chí xấu đi, phụ huynh cần đưa trẻ đến cơ sở y tế để được các bác sĩ thăm khám và theo dõi điều trị.

Điều trị tại cơ sở y tế

Hầu hết các trường hợp trẻ bị cúm A có thể điều trị và theo dõi tại nhà. Kết hợp hạ sốt tích cực theo hướng dẫn của bác sĩ, bù nước, dinh dưỡng đầy đủ và nghỉ ngơi hợp lý. Nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách, bệnh sẽ thuyên giảm trong 5 đến 7 ngày, các triệu chứng ho, mệt mỏi sẽ khỏi hẳn trong vòng 2 tuần.

Tuy nhiên, một số trường hợp nặng, phải được điều trị tích cực tại bệnh viện để tránh các biến chứng về sau như viêm phổi, viêm cơ tim, viêm não, suy đa tạng.

Phòng ngừa cúm A ở trẻ em

Chủng ngừa

Cúm A rất dễ lây nhiễm, trẻ nhiễm cúm A không thể tự chăm sóc nên mất thời gian của Bố Mẹ, ảnh hưởng đến khả năng học tập cũng như chất lượng sống của trẻ, nếu chẳng may biến chứng, cúm A còn gây nhiều khó khăn trong điều trị, tốn kém tiền bạc… Chính vì vậy, biện pháp dự phòng cúm A ở trẻ em hiệu quả, an toàn và tiết kiệm nhất là chủng ngừa vắc xin cúm mỗi năm một lần. Trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên đã có thể tiêm vắc xin phòng cúm mũi đầu tiên, mũi thứ hai cách mũi một khoảng thời gian 1 tháng. Sau đó, trẻ nên tiêm nhắc vắc xin cúm lại hằng năm, vì virus cúm có khả năng biến đổi liên tục. Nếu không được tiêm nhắc, trẻ vẫn có nguy cơ mắc bệnh và diễn tiến nặng do không có miễn dịch với chủng cúm mới biến đổi mỗi năm.

Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC có đầy đủ các loại vắc xin phòng cúm cho trẻ em và người lớn, trong đó có cả những loại vắc xin phòng cúm thế hệ mới nhất trên thế giới như Vaxigrip Tetra (Pháp), Influvac Tetra (Hà Lan) phòng được 4 chủng virus cúm nguy hiểm nhất hiện nay gồm A/H3N2, A/H1N1, B/Yamagata và B/Victoria. Tất cả vắc xin lưu hành tại Hệ thống VNVC được nhập khẩu chính hãng từ các nhà sản xuất vắc xin uy tín trong và ngoài nước, được bảo quản trong kho lạnh đạt chuẩn quốc tế GSP giúp đảm bảo chất lượng vắc xin khi đến tay khách hàng.

Để được tư vấn về vắc xin cúm và tiêm chủng, quý khách vui lòng liên hệ Hotline 028 7102 6595 hoặc fanpage https://www.facebook.com/trungtamtiemchungvnvc

Các biện pháp phòng ngừa khác

Bên cạnh việc tiêm vắc xin cúm đúng lịch, phụ huynh còn có thể áp dụng một số biện pháp sau để phòng ngừa nguy cơ trẻ nhiễm bệnh:

• Tập cho bé thói quen giữ vệ sinh cá nhân, rửa tay thường xuyên nhất là sau khi trở về nhà, trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh;
• Đeo khẩu trang cho bé mỗi khi ra khỏi nhà;
• Hạn chế đưa bé đến nơi đông người, nhất là trong thời điểm dịch cúm và nhiều dịch bệnh đường hô hấp bùng phát;
• Hạn chế cho bé tiếp xúc với đối tượng nghi ngờ mắc cúm hoặc có nguy cơ cao mắc cúm;
• Bổ sung đầy đủ dinh dưỡng, vitamin, khoáng chất.

Để ngăn chặn nguy cơ biến chứng, tử vong do cúm A ở trẻ em, hãy thường xuyên theo dõi sức khỏe của bé, tiêm vắc xin đầy đủ, đúng lịch và đưa trẻ đến ngay cơ sở y tế gần nhất khi có các dấu hiệu nghi ngờ cúm.