Cách điều trị đậu mùa khỉ theo hướng dẫn của Bộ Y Tế và chẩn đoán

Quyết định số 2099/QĐ-BYT do Bộ Y tế ban hành hướng dẫn phương pháp chẩn đoán, phòng ngừa và cách điều trị bệnh đậu mùa khỉ ở người.

Bộ Y tế ban hành Quyết định số 2099/QĐ-BYT hướng dẫn phương pháp chẩn đoán, phòng ngừa và cách điều trị bệnh đậu mùa khỉ ở người. (1)

Bệnh đậu mùa khỉ

Đậu mùa khỉ là bệnh truyền nhiễm cấp tính và có khả năng gây dịch. Bệnh có nguồn gốc từ Châu Phi, có khả năng lây truyền từ động vật sang người hoặc người sang người qua tổn thương da, giọt bắn đường hô hấp, dịch cơ thể, quan hệ tình dục,… Triệu chứng chính của bệnh là phát ban dạng phỏng nước, sốt, sưng hạch, có thể gây biến chứng nặng và tử vong. Ngày 23/7/2022, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cảnh báo tình trạng khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng với bệnh đậu mùa khỉ.

Bệnh đậu mùa khỉ phổ biến như thế nào?

Trong lịch sử, bệnh đậu mùa khỉ ở người chủ yếu được ghi nhận các trường hợp lẻ tẻ và dịch bệnh không thường xuyên chủ yếu ở Châu Phi. Hầu hết các trường hợp được ghi nhận tại Cộng hòa Dân chủ Congo. Đến năm 2016, các ca đậu mùa khỉ dần xuất hiện tại Cộng hòa Trung Phi, Cộng hòa Congo và Nigeria, Sierra Leone, Liberia.

Năm 2000 là cột mốc đánh dấu sự gia tăng đáng kể các ca bệnh đậu mùa khỉ tại Châu Phi. Nguyên nhân của hiện tượng này được cho là do việc ngưng tiêm phòng vắc xin đậu mùa từ năm 1980. Những người đã được tiêm vắc xin đậu mùa, thậm chí là tiêm trước đó 25 năm, sẽ giảm được nguy cơ mắc bệnh đậu mùa khỉ. Ngoài ra, việc con người ngày càng xâm phạm môi trường sống của động vật cũng là nguyên nhân gây gia tăng số ca bệnh đậu mùa khỉ.

Kể từ tháng 5/2022, đậu mùa khỉ được báo cáo trên 70 quốc gia, phần lớn ca bệnh được báo cáo tại Châu u và Bắc Mỹ. Hơn 3500 trường hợp đậu mùa khỉ được ghi nhận tại Hoa Kỳ tính đến tháng 7/2022. Các trường hợp được ghi nhận chủ yếu là nam giới có quan hệ tình dục đồng giới, nhưng bất kỳ ai cũng có thể mắc phải căn bệnh này.

Phương pháp chẩn đoán đậu mùa khỉ

Các xét nghiệm cơ bản

Các xét nghiệm huyết học, sinh hóa máu thay đổi không đặc hiệu gồm:

• Ở người bệnh đậu mùa khỉ, số lượng bạch cầu lympho thường giảm, bạch cầu trong máu bình thường hoặc tăng nhẹ.
• Tốc độ máu lắng, Procalcitonin (PCT), protein C phản ứng (CRP) có thể bình thường hoặc tăng nhẹ.
• Trong một số trường hợp quan sát thấy có sự tăng nhẹ ALT, AST, CK.
• Các trường hợp diễn biến nặng có biểu hiện: suy chức năng đa cơ quan, toan kiềm và rối loạn điện giải.

Ngoài ra, tại một số đơn vị y tế, người bệnh còn có thể được chỉ định thực hiện thêm các xét nghiệm sau:

• Tìm căn nguyên vi khuẩn bằng phương pháp cấy máu, cấy dịch nốt phỏng, trong những trường hợp nghi ngờ biến chứng nhiễm khuẩn huyết, nhiễm trùng da…
• Nếu nghi ngờ có biến chứng viêm phổi, áp xe phổi, bệnh nhân được chỉ định thêm chụp X-quang ngực hay cắt lớp vi tính ngực…
• Nếu nghi ngờ có biến chứng viêm não, bệnh nhân được chỉ định chụp CT sọ não hoặc MRI sọ não…

Xét nghiệm nhằm chẩn đoán căn nguyên

Ở giai đoạn khởi phát, các bác sĩ sẽ cho bệnh nhân thực hiện xét nghiệm sinh học phân tử PCR với bệnh phẩm dịch hầu họng. Ở giai đoạn toàn phát, lấy dịch nốt phỏng đối với các ca bệnh nghi ngờ để chẩn đoán căn nguyên.

Chẩn đoán

Ca bệnh nghi ngờ là ca bệnh có 1 hoặc nhiều yếu tố dịch tễ sau:

Trong vòng 21 ngày trước khởi phát triệu chứng có tiếp xúc với trường hợp bệnh xác định hoặc nghi ngờ mắc bệnh thông qua tiếp xúc trực tiếp qua da hoặc tổn thương da (bao gồm quan hệ tình dục) hoặc tiếp xúc với vật bị ô nhiễm như quần áo, giường, đồ dùng cá nhân của người bệnh…

• Có tiền sử đi du lịch đến những quốc gia lưu hành bệnh đậu mùa khỉ.
• Có bệnh cảnh lâm sàng nghi ngờ mắc bệnh đậu mùa khỉ.

Ca bệnh xác định là ca bệnh có kết quả xét nghiệm sinh học phân tử dương tính virus đậu mùa khỉ.

Để chẩn đoán phân biệt bệnh đậu mùa khỉ với các bệnh tương tự khác như: Đậu mùa, thủy đậu, Herpes lan tỏa, tay chân miệng dựa vào những thông tin sau:

Bệnh đậu mùa khỉ có chữa khỏi được không?

CÓ. Có thể điều trị đậu mùa khỉ nếu bệnh được phát hiện sớm và có phác đồ điều trị đúng cách. Thông thường sau khoảng từ 2 đến 4 tuần, triệu chứng của bệnh thuyên giảm và sức khỏe bệnh nhân dần phục hồi.

Cách điều trị bệnh đậu mùa khỉ như thế nào?

Điều trị đậu mùa khỉ tại nhà

Người có triệu chứng nghi ngờ mắc bệnh đậu mùa khỉ nên thông báo ngay cho cơ sở y tế gần nhất để được chẩn đoán và điều trị. Trong trường hợp, bệnh nhân được phép chữa trị đậu mùa khỉ tại nhà theo phác đồ điều trị của bác sĩ, cần tuân thủ nghiêm ngặt những điều cần lưu ý sau:

• Chăm sóc và bảo vệ những vùng bị tổn thương để vết ban tự khô, không được chạm vào tổn thương ở miệng và mắt;
• Nên cách ly tại phòng riêng, tránh tiếp xúc với người thân trong gia đình;
• Sử dụng phòng tắm riêng và vệ sinh sau mỗi lần sử dụng;
• Làm sạch các bề mặt thường xuyên chạm vào với xà phòng hoặc chất khử trùng gia dụng. Tránh quét hoặc hút bụi vì có thể làm lây lan virus, khiến người khác bị nhiễm bệnh;
• Sử dụng vật dụng riêng như khăn tắm, ga giường, đồ điện tử;
• Tự giặt giũ quần áo, khăn mặt,…;
• Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, nước, nước rửa tay có cồn.

Sử dụng thuốc

Hiện chưa có thuốc đặc hiệu điều trị đậu mùa khỉ. Tiêm vắc xin đậu mùa có thể phòng ngừa bệnh đậu mùa khỉ, tuy nhiên hiệu quả vắc xin đậu mùa giảm dần theo thời gian.

Thuốc kháng virus được xem là phương pháp tiềm năng điều trị bệnh đậu mùa khỉ. Trong trường hợp bệnh tiến triển nặng, người bệnh có thể được dùng thuốc kháng virus tecovirimat có tác dụng điều trị đậu mùa và chống lại virus orthopoxvirus.

Ngoài ra, có thể tiêm tĩnh mạch globulin miễn dịch vaccinia (VIG) chứa kháng thể lấy từ máu người đã từng tiêm phòng bệnh đậu mùa.

Cách điều trị bệnh đậu mùa khỉ tùy thuộc vào tình trạng bệnh và thể trạng của từng bệnh nhân. Khi phát hiện triệu chứng nghi ngờ đậu mùa khỉ, người dân nên báo ngay cho các đơn vị y tế để được chẩn đoán và điều trị đúng phác đồ, tránh nguy cơ lây lan và bùng phát thành đại dịch.