Liên tiếp ghi nhận nhiều ca tử vong vì bệnh dại sau Tết

Sau 2 tuần kể từ khi kỳ nghỉ Tết Nguyên Đán 2024 kết thúc, trung tâm kiểm soát dịch bệnh và hệ thống giám sát dịch tễ tại các bệnh viện ở nhiều địa phương ghi nhận được rất nhiều ca mắc bệnh dại, tử vong và nhập viện do bị chó, mèo, chuột, thỏ, khỉ, dơi… cắn hoặc cào. Trong đó, phần lớn là trẻ em và một số trường hợp ủ bệnh dại trong nhiều năm, trước khi dại phát bệnh và tử vong.

Cảnh báo nguy cơ số ca mắc dại và tử vong tăng cao trong năm 2024

Chỉ 2 tháng đầu năm 2024, Việt Nam ghi nhận gần 20 ca tử vong do dại và nghi dại ở 13 tỉnh, thành phố trên cả nước (theo kết quả thống kê của Bộ Y tế). So với cùng kỳ năm ngoái, những con số trên chỉ đạt ở mức 9 ca, tháng 02/2024 năm nay tăng gần 10 ca so với tháng 02/2023. Trong đó, Đắk Lắk là tỉnh được thống kê là có số ca tử vong do dại nhiều nhất với 4 ca tính đến ngày 26/02/2024.

Theo kết quả thống kê từ Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC, chỉ trong 2 tuần đầu tiên sau Tết Nguyên Đán 2024 (từ ngày 13/02 đến ngày 26/02/2024), hàng trăm trung tâm thuộc Hệ thống tiêm chủng VNVC đã ghi nhận số lượng người đến các trung tâm tiêm chủng VNVC trên toàn quốc để tiêm ngừa vắc xin phòng bệnh dại tăng cao, vượt hơn 300% so với thời điểm trước Tết. Trong đó, số người đến tiêm vắc xin ngừa dại nhằm dự phòng dại sau phơi nhiễm, sau khi bị chó, mèo, các loại vật nuôi tấn công (cắn, cào, liếm…) tăng hơn 3 lần và số người đến tiêm vắc xin ngừa dại nhằm dự phòng trước phơi nhiễm, trước khi bị chó, mèo, các loại vật nuôi tấn công tăng cao gấp 2 lần.

Mọi năm, số người bị động vật tấn công và đến các cơ sở tiêm chủng để tiêm phòng vắc xin ngừa dại thường tăng cao và “chạm đỉnh” vào mùa hè, những giai đoạn nắng nóng từ tháng 5 đến tháng 8 hàng năm, là thời điểm mà nhiệt độ nền tăng cao, làm gia tăng xu hướng hoạt động của nhiều loài vật, nguy cơ tiếp xúc với động vật và phơi nhiễm với dại gia tăng. Tuy nhiên, vào năm nay nhu cầu sử dụng vắc xin dại vào mùa sớm hơn mọi năm, số ca phơi nhiễm với dại và tiêm vắc xin dự phòng dại sau phơi nhiễm tăng cao đột biến, ngay cả khi thời điểm hiện tại chưa phải cao điểm của mùa nắng nóng. Nhiều chuyên gia cảnh báo, với diễn biến dịch tễ của bệnh dại ở thời điểm hiện tại, nếu không được kiểm soát và can thiệp kịp thời các biện pháp dự phòng, đe dọa nguy cơ số ca mắc và tử vong tăng vọt vào năm 2024.

Giải thích cho tình trạng này, BS.CKI Bạch Thị Chính - Giám đốc Y khoa, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC cho biết: “Dịp lễ hội đầu năm cùng với kỳ nghỉ Tết Nguyên Đán kéo dài làm gia tăng nhu cầu đi lại, du lịch, hình thành nhiều tụ điểm đông người… trong khi các vật nuôi thả rông như chó, mèo không được tiêm phòng đầy đủ, công tác quản lý vật nuôi chưa tốt là các nguyên nhân khiến số người tiêm phòng dại tăng cao. Bên cạnh các trường hợp tiêm vắc xin phòng dại sau phơi nhiễm, nhiều người dân cũng hình thành ý thức lo sợ các nguy cơ nghiêm trọng do bệnh dại gây ra và chủ động tiêm vắc xin phòng dại trước phơi nhiễm, cho thấy ý thức phòng bệnh dại của người dân ngày càng tăng.”

Thời gian ủ bệnh dại vô cùng khó lường

Dại là bệnh lý truyền nhiễm cấp tính, do virus dại gây ra và lây truyền từ động vật sang người thông qua vết cắn/cào hoặc liếm vào vết thương hở. Bệnh ảnh hưởng trực tiếp đến hệ thần kinh trung ương, một khi phát bệnh, tỷ lệ tử vong gần 100% và hiện vẫn chưa có bất kỳ phương pháp hay loại thuốc nào có thể điều trị đặc hiệu bệnh dại.

Dại có thời gian ủ bệnh cực kỳ phức tạp, có thể chỉ từ 7 đến 10 ngày sau khi bị động vật tấn công hoặc kéo dài đến vài tuần, thậm chí vài năm, phụ thuộc vào tình trạng và vị trí của vết cắn. Vết thương càng sâu, càng nặng, càng gần hệ thần kinh trung ương như đầu, mặt, cổ và các vị trí nhạy cảm, nhiều dây thần kinh cảm giác như đầu các chi, bộ phận sinh dục ngoài… có thời gian ủ bệnh càng ngắn.

Bệnh dại có thể biểu hiện triệu chứng thông qua thể hung dữ hoặc thể liệt, trong đó thể hung dữ phổ biến hơn, xuất hiện ở 80% ca mắc dại. Dấu hiệu điển hình của thể dại hung dữ là sợ nước, sợ gió, ánh sáng, sợ tiếng động mạnh, rối loạn tri giác, co giật toàn thân, co thắt cơ hô hấp, sặc, khó thở, ngưng tim, hôn mê, tử vong nhanh trong vòng 2 đến 4 ngày kể từ khi khởi phát. Với thể liệt, bệnh nhân bị tê liệt toàn bộ cơ thể, rối loạn tiểu và đại tiện, liệt tay, chân và tử vong ngay khi liệt cơ hô hấp. Người mắc bệnh dại thể liệt vẫn tỉnh táo hoàn toàn và đau đớn cho đến lúc tử vong.

Tại Việt Nam, virus dại lưu hành quanh năm, ở hầu hết tất cả các tỉnh, thành phố trên cả nước. Theo ghi nhận của Bộ Y tế, vào năm 2023 cả nước có 82 trường hợp tử vong do dại, tăng 12 ca so với năm 2022. Theo thống kê, có 500.000 người phải chích ngừa vắc xin phòng bệnh dại, gây tốn kém chi phí 600 tỷ đồng.

Trẻ em có nguy cơ mắc dại cao hơn

Trẻ em là đối tượng dễ bị chó, mèo, vật nuôi, các động vật hoang dã tấn công và nguy cơ mắc bệnh dại cao hơn.

“Trẻ em có bản tính hiếu động, tò mò với thế giới xung quanh, có xu hướng tương tác gần gũi, nghịch ngợm, trêu chọc các loài vật và phát sinh các hành động mang tính chất vô tình hoặc cố ý hù dọa động vật như đùa giỡn, khiêu khích, đá mông, kéo/đạp đuôi hoặc tiếp xúc ở khoảng cách gần với chó lạ, khiến chúng cảm thấy bị đe dọa, không thoải mái, nổi giận và tấn công theo bản năng tự vệ vốn có. Thêm vào đó, trẻ em có cơ thể thấp bé nên khi bị động vật tấn công thường sẽ bị thương và xuất hiện vết cắn, cào ở gần vùng thần kinh trung ương như đầu, mặt, cổ, khiến thời gian ủ bệnh ngắn, diễn tiến phát bệnh và tử vong nhanh. Chính vì thể, trẻ em là đối tượng có nguy cơ cao mắc dại hơn so với người lớn, nhất là vào các dịp nghỉ hè, lễ Tết…” Bác sĩ Chính lý giải.

Mặt khác, trẻ em còn tương đối nhỏ để biết đến và nhận thức về mức độ nghiêm trọng của bệnh dại, đồng thời lo sợ phụ huynh la mắng và trừng phạt nên thường có xu hướng giấu diếm vết thương, không thông báo cho gia đình, làm lỡ mất cơ hội điều trị dự phòng dại sau phơi nhiễm từ sớm, nguy cơ cao đối diện với tình huống nguy kịch.

Điển hình vào năm 2023 vừa qua, Bệnh viện Nhi đồng 2 (TP.HCM) từng tiếp nhận hai bé trai 8 và 13 tuổi ở Đăk Nông bị chó cắn tử vong. Trước đó, hai bé bị chó cắn nhưng không thông báo, gia đình chỉ phát hiện được khi hai bé phát bệnh và chó chết bất thường.

Do đó, các đối tượng có nguy cơ mắc bệnh dại cao bao gồm trẻ em thường xuyên tiếp xúc với động vật nhưng thiếu sự giám sát của người thân, những người sinh sống và thường xuyên lui tới khu dân cư lưu hành bệnh dại, ít được tiếp cận đầy đủ và kịp thời với điều trị sau phơi nhiễm; người thường xuyên tiếp xúc với động vật có nguy cơ cao lây nhiễm bệnh (bác sĩ thú y, nhân viên phòng thí nghiệm, người xử lý, giết mổ động vật, kiểm lâm…); người di chuyển đến các khu vực có nguy cơ cao mắc bệnh dại hoặc các khu vực xa xôi, khó tiếp cận điều trị dự phòng… cần tiêm vắc xin dự phòng dại trước khi bị cào, cắn bởi động vật.

Bác sĩ Chính cho biết thêm, việc tiêm vắc xin dự phòng bệnh dại trước phơi nhiễm mang lại nhiều lợi ích về cả sức khỏe và kinh tế vì chỉ cần tiêm 3 liều vắc xin ngừa dại cơ bản, khi có vết thương do bị vật nuôi cắn, cào hoặc liếm vào vết thương hở, chỉ cần tiêm thêm 2 mũi và không cần tiêm huyết thanh. Đối với trường hợp chưa tiêm vắc xin dự phòng dại trước phơi nhiễm, người dân cần tiêm bắp 3 liều vắc xin (trong trường hợp con vật sống khỏe mạnh sau 10 ngày theo dõi) hoặc 5 liều vắc xin (đối với trường hợp Con vật chết, bệnh, không theo dõi được trong vòng 10 ngày), theo phác đồ điều trị dự phòng dại sau phơi nhiễm và có thể phải tiêm huyết thanh tùy theo tình trạng vết thương.

Ngoài ra, tiêm phòng vắc xin ngừa dại còn là phương pháp hiệu quả để bảo vệ trước một nguồn lây bệnh là động vật hoang dã như khỉ, dơi, chuột, chồn, cáo, cầy, sóc, thỏ… Đây là nhóm các động vật có thể lây truyền bệnh dại cho con người tương tự như chó, mèo và các loại vật nuôi khác nhưng chưa được quan tâm cảnh báo. Trong khi bệnh dại có thể lây từ các loài động vật hoang dã này sang người thông qua các tiếp xúc khi đi rừng, du lịch, trekking và các hành vi như giết mổ, ăn thịt thú rừng…

Vắc xin dại thế hệ mới được đánh giá là an toàn vượt trội và hiệu quả cao hơn rất nhiều so với vắc xin dại thế hệ cũ được nghiên cứu, phát triển và điều chế trên tế bào não chuột. Vắc xin dại thế hệ mới không chứa các tế bào thần kinh, không gây ảnh hưởng đến trí nhớ và sức khỏe của người tiêm, đáp ứng miễn dịch cao sau khi tiêm đủ liều.

VNVC có đầy đủ vắc xin dại thế hệ mới

Trong bối cảnh Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC tiếp nhận lưu lượng Khách hàng trên toàn quốc ghé thăm và đăng ký tiêm ngừa vắc xin phòng bệnh dại tăng cao, bà Vũ Thị Thu Hà - Giám đốc Cung ứng, Hệ thống trung tâm tiêm chủng VNVC cho biết: “Với mạng lưới kho lạnh đạt chuẩn GSP rộng khắp tại hàng trăm trung tâm tiêm chủng VNVC trên toàn quốc, VNVC luôn có đầy đủ tất cả các loại vắc xin quan trọng, bao gồm vắc xin dại thế hệ mới, an toàn, hiệu quả cao, nhập khẩu chính hãng cho trẻ em và người lớn, người dân có thể chủ động tiêm dự phòng trước và tiêm ngay khi có sự cố xảy ra để kịp thời bảo vệ sức khoẻ và tính mạng.”

Hệ thống kho lạnh tại chỗ cùng với hệ thống xe lạnh, thiết bị vận chuyển vắc xin chuyên dụng giúp dự trữ sẵn sàng vắc xin dại thế hệ mới với số lượng lớn cũng như cấp phát nhanh chóng, kịp thời đến các trung tâm tiêm chủng trong ngày, cố gắng ngăn chặn triệt để tình trạng thiếu hụt hay khan hiếm vắc xin dại xảy ra như nhiều đơn vị khác.

Hiện, hơn 165 trung tâm tiêm chủng VNVC đã có mặt tại gần 50 tỉnh thành trên cả nước, cung cấp đầy đủ hơn 40 loại vắc xin phòng gần 50 bệnh truyền nhiễm ở trẻ em và người lớn, sẵn sàng đáp ứng mọi nhu cầu tiêm chủng vắc xin phòng bệnh, chuẩn bị đầy đủ sức khỏe cho năm 2024 học tập và làm việc hiệu quả, không bị gián đoạn bởi các bệnh đã có thể phòng ngừa hiệu quả bằng vắc xin. Trong đó có vắc xin phòng dại thế hệ mới là Verorab (Pháp) và Abhayrab (Ấn Độ).

Để được tư vấn, đặt lịch tiêm chủng, đăng ký gói vắc xin hoặc tham gia các chương trình ưu đãi, Khách hàng có thể liên hệ trực tiếp với VNVC qua:

1. Hotline: 028 7102 6595;
2. Fanpage: VNVC – Trung tâm Tiêm chủng Trẻ em và Người lớn;
3. Tra cứu trung tâm tiêm chủng VNVC gần nhất tại đây;

Để đặt mua vắc xin và tham khảo các sản phẩm vắc xin, Quý khách vui lòng truy cập: vax.vnvc.vn.

Chú ý, khi chẳng may bị chó mèo hoặc vật nuôi, động vật hoang dã cắn, cào, cần bình tĩnh và nhanh chóng xử trí vết thương.

Xem thêm: Cách sơ cứu vết thương khi bị chó cắn

Bên việc tiêm vắc xin phòng dại, tùy vào tình trạng vết thương và lịch sử tiêm chủng của nạn nhân, bác sĩ sẽ chỉ định tiêm ngừa thêm vắc xin phòng uốn ván. Nguyên do là bào tử của trực khuẩn uốn ván thường tồn tại trong đất, bụi bẩn, cống rãnh, phân người, phân súc vật và có thể lây nhiễm cho con người qua mọi loại vết thương hở. Các loài động vật thường có thói quen nghịch ngợm, đào bới đất cát, nguy cơ cao tiếp xúc với vi khuẩn uốn ván nên đe dọa nguy cơ truyền mầm bệnh qua người thông qua các vết cắn, cào. Mặt khác, người có vết thương vẫn có thể bị lây nhiễm uốn ván khi vui chơi, sinh hoạt thường ngày.

Uốn ván là bệnh nhiễm khuẩn cấp tính, có tỷ lệ tử vong cao do hệ thần kinh bị tổn thương gây co cứng cơ, suy hô hấp. Tiêm phòng uốn ván là cách dự phòng bệnh hiệu quả cao và tiết kiệm chi phí điều trị.

Người lớn nên dự phòng uốn ván bằng cách tiêm ba liều cơ bản, sau đó tiêm nhắc mỗi 10 năm một lần. Trường hợp có vết thương lớn sau khi chủng ngừa đầy đủ trong 5 đến 10 năm, chỉ cần một mũi tiêm, không cần huyết thanh.

Nếu khoảng cách từ liều tiêm cuối cùng đã quá 10 năm, người dân phải tiêm nhắc một mũi dù vết thương nhỏ, sạch. Đối với vết thương lớn, nguy cơ mắc bệnh cao, người dân cần một mũi vắc xin, kết hợp huyết thanh kháng độc tố uốn ván.