Hôn nhau có lây bệnh dại không? Nguy cơ có cao không?

Bệnh dại lây qua vết cắn, vết cào hoặc dịch tiết chứa virus tiếp xúc với vết thương hở. Vậy hôn nhau có lây bệnh dại không? Bài viết dưới đây, chuyên gia từ Hệ thống tiêm chủng vắc xin VNVC sẽ giải đáp chi tiết.

Hiểu về cơ chế lây truyền bệnh dại

Virus dại lây chủ yếu qua nước bọt của động vật nhiễm bệnh khi cắn, liếm lên vết thương hở hoặc niêm mạc. Khi động vật nhiễm bệnh cắn người, virus từ nước bọt sẽ xâm nhập qua vết thương hở, di chuyển dọc theo các dây thần kinh ngoại biên về phía tủy sống và não.

Thời gian ủ bệnh dao động từ vài ngày đến vài tháng, tùy thuộc vào vị trí vết cắn (vị trí vết cắn càng gần hệ thần kinh trung ương, thời gian phát bệnh càng ngắn), số lượng virus xâm nhập cũng như tình trạng miễn dịch của người bị phơi nhiễm. Khi phát bệnh, virus gây viêm não cấp tính và gần như luôn dẫn đến tử vong nếu không được điều trị dự phòng kịp thời.

Hôn nhau có lây bệnh dại không?

Hôn nhau vẫn có khả năng lây bệnh dại nếu có vết xước hoặc vết thương trong miệng. Lý giải vấn đề này, chuyên gia cho biết virus dại tồn tại trong nước bọt của người hoặc động vật mắc bệnh, chúng chỉ có thể lây khi tiếp xúc với vết thương hở hoặc niêm mạc bị tổn thương.

Về khả năng lây truyền từ người sang người, các trường hợp được xác nhận rất hiếm hoi, chủ yếu liên quan đến việc cấy ghép nội tạng hoặc mô từ người hiến tặng mắc bệnh dại. Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Hoa Kỳ ghi nhận rằng không có trường hợp nào được xác nhận về việc lây truyền bệnh dại qua tiếp xúc thông thường giữa người với người, bao gồm cả hôn nhau (2). Do đó, hành vi hôn nhau không được xem là con đường lây truyền chủ yếu của bệnh dại, tuy nhiên trong một số điều kiện đặc biệt, nguy cơ vẫn có thể xảy ra. Cụ thể:

1. Trường hợp có thể lây truyền bệnh dại

Hôn nhau có nguy cơ lây bệnh dại là rất hiếm, chúng chỉ xảy ra khi người bị dại đã phát bệnh và virus đã có trong nước bọt. Nguy cơ càng tăng lên nếu giữa hai người có hành vi hôn sâu, người còn lại có tổn thương trong khoang miệng như viêm lợi, loét miệng, chảy máu chân răng hoặc trầy xước, điều này sẽ tạo điều kiện cho virus dại xâm nhập và tấn công cơ thể.

2. Trường hợp không lây truyền

Ngược lại, nếu chỉ hôn nhau bình thường, miệng không có vết thương hở hay loét, khả năng lây bệnh dại là rất hiếm xảy ra. Virus dại không thể xuyên qua da lành, cũng không lây qua không khí hay tiếp xúc thông thường. Nói cách khác, nếu người bị dại chưa phát bệnh, đồng thời cả hai đều không có tổn thương trong khoang miệng thì hôn nhau không được xem là hành vi có nguy cơ lây truyền bệnh dại.

Các con đường chính lây nhiễm bệnh dại

Dại là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus dại gây ra, chủ yếu tấn công hệ thần kinh trung ương và gần như luôn dẫn đến tử vong khi đã khởi phát triệu chứng. Virus dại được truyền từ động vật sang người thông qua các hình thức tiếp xúc trực tiếp với nước bọt chứa virus của động vật mắc bệnh. Trong đó, con đường lây truyền phổ biến và nguy hiểm nhất là qua vết cắn.

Khi một người bị động vật (thường là chó, mèo, dơi hoặc các loài thú ăn thịt như chồn, cáo) mắc dại tấn công, lúc này virus dại trong nước bọt sẽ xâm nhập trực tiếp qua da bị tổn thương. Những vết cắn sâu, rộng, ở vùng đầu, mặt, cổ hoặc các vùng gần hệ thần kinh trung ương thường có nguy cơ lây truyền cao hơn do virus nhanh chóng tiếp cận não bộ.

Bên cạnh vết cắn, virus dại cũng có thể lây truyền qua vết liếm trên da trầy xước hoặc niêm mạc ( mắt, miệng, mũi) nếu tiếp xúc với nước bọt của động vật nhiễm bệnh. Mặc dù ít gặp hơn, hình thức lây truyền này vẫn tiềm ẩn nguy cơ thực tế, nhất là với những đối tượng có hệ miễn dịch yếu và trẻ nhỏ (nhóm dễ bị bỏ sót trong tiêm chủng).

⇒ Tham khảo thêm bài viết chi tiết: Bệnh dại lây qua đường nào?

Phòng ngừa phơi nhiễm khi tiếp xúc với người mắc bệnh dại

Dại là một trong những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm nhất với tỷ lệ tử vong gần như tuyệt đối nếu không được xử lý kịp thời. Do đó, việc chủ động phòng ngừa và xử lý kịp thời, đúng cách là yếu tố then chốt để bảo vệ bản thân và cộng đồng.

1. Rửa tay thường xuyên với xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn

Rửa tay thường xuyên với xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn cũng là một trong những biện pháp đơn giản, hiệu quả trong việc ngăn chặn nhiều loại virus, vi khuẩn gây bệnh, bao gồm cả virus dại. Nhất là sau khi chạm tay vào bề mặt nghi ngờ có dịch tiết của người bệnh, rửa sạch tay càng sớm càng tốt sẽ giúp hạn chế sự lây lan của virus dại hiệu quả.

2. Xử lý khẩn cấp nếu có phơi nhiễm

Trong tình huống nghi ngờ bị phơi nhiễm với bệnh dại như nước bọt của người bệnh trúng vào vùng mặt (mắt, miệng) hay vết thương hở thì cần xử lý tại chỗ càng sớm càng tốt. Theo đó, người bị cắn cần rửa sạch vùng da có tiếp xúc bằng xà phòng dưới vòi nước chảy trong ít nhất 15 phút. Sau đó, sát khuẩn dùng cồn 45 - 70 độ hoặc iod để sát trùng vết thương. Chuyên gia nhấn mạnh đây là bước đáng kể để giúp giảm thiểu tối đa lương virus dại có thể xâm nhập vào cơ thể trước khi đến các cơ sở y tế hoặc bệnh viện gần nhất.

3. Tiêm vắc xin dự phòng sau phơi nhiễm

Virus dại tấn công rất nhanh và khi đã xâm nhập vào hệ thần kinh, không có bất kỳ loại thuốc nào có thể ngăn chặn được. Chính vì vậy, người bệnh cần tiêm vắc xin phòng bệnh càng sớm càng tốt.

Tùy vào mức độ tổn thương, vị trí cắn, bác sĩ sẽ chỉ định tiêm vắc xin đơn thuần hay có kết hợp chung huyết thanh kháng dại để tăng cường hiệu quả bảo vệ. Tại Việt Nam, hai loại vắc xin phòng bệnh dại đang được sử dụng phổ biến là Verorab (Pháp) và Abhayrab (Ấn Độ). Đối với trường hợp đã có phơi nhiễm như bị chó/mèo cào, cắn, liếm gây trầy xước da, người bệnh sẽ được bác sĩ chỉ định tiêm phác đồ 5 mũi vắc xin vào các ngày N0, N3, N7, N14 và N28 sau phơi nhiễm.

Với những người chưa từng bị phơi nhiễm nhưng có nguy cơ cao mắc bệnh như bác sĩ thú y, nhân viên chăm sóc thú cưng,... vắc xin dại có thể được tiêm dự phòng chủ động theo lịch 3 mũi: ngày N0, N7 và N21 hoặc N28.

Người đã tiêm đủ phác đồ dự phòng hoặc đã hoàn thành liệu trình tiêm sau phơi nhiễm trước đó, khi bị chó/mèo cào, cắn dù vết thương có nặng, chỉ cần tiêm thêm 2 mũi vắc xin và không cần tiêm thêm huyết thanh kháng dại.

Tóm lại, với thắc mắc hôn nhau có lây bệnh dại không? Câu trả lời là có nhưng khả năng này rất hiếm. Tuy nhiên, chúng ta không hoàn toàn loại trừ nếu có yếu tố nguy cơ như vết thương hở trong miệng và tiếp xúc trực tiếp với nước bọt chứa virus dại. Chính vì vậy, mỗi cá nhân cần nâng cao nhận thức về đường lây truyền của bệnh và chủ động tiêm vắc xin phòng dại khi có nguy cơ để bảo vệ sức khỏe bản thân cũng như cộng đồng.