Các phản ứng sau tiêm não mô cầu AC từ nhẹ đến nặng bạn cần biết

Hiện nay, tại Việt Nam và các quốc gia trên toàn cầu đang lưu hành phổ biến loại vắc xin phòng não mô cầu thế hệ mới, phòng cả 4 tuýp huyết thanh của vi khuẩn não mô cầu A, C, Y, W-135 thay thế cho vắc xin não mô cầu AC. Vậy, vắc xin này tiêm cho ai? Hiệu quả như thế nào? Phản ứng sau tiêm não mô cầu AC ra sao? Cùng chuyên gia VNVC tìm hiểu trong bài viết dưới đây!

Lưu ý: Vắc xin não mô cầu AC từng được triển khai tiêm chủng tại Việt Nam. Tuy nhiên, kể từ năm 2018, Việt Nam không còn nhập khẩu loại vắc xin này vì nhà sản xuất ngưng cung cấp trên toàn cầu.

Vắc xin phòng não mô cầu AC có an toàn không?

Trung tâm Kiểm soát và Phòng dịch bệnh (CDC) Hoa Kỳ khẳng định, vắc xin phòng não mô cầu AC hoàn toàn an toàn, với hiệu quả hơn 90% giảm các bệnh do nhóm huyết thanh A, C, Y, W gây ra ở trẻ em và người lớn.

Bệnh do não mô cầu là tình trạng nhiễm khuẩn cấp tính qua đường hô hấp, xảy ra đột ngột với các triệu chứng như sốt, đau đầu dữ dội, buồn nôn, cổ cứng, sợ ánh sáng, phát ban... gây ra các biến chứng nguy hiểm như viêm màng não và nhiễm trùng máu nguy hiểm.

Ngay cả khi được điều trị, bệnh não mô cầu vẫn đe dọa tính mạng của 10 - 15/100 người bị nhiễm bệnh. Trong số những người sống sót, có khoảng 10 - 20/100 người sẽ bị khuyết tật như mất thính lực, tổn thương não, tổn thương thận, cắt cụt chi và các vấn đề hệ thần kinh hoặc sẹo nghiêm trọng do ghép da.

Vắc xin liên hợp não mô cầu ACYW-135 mang khả năng bảo vệ chống lại bốn loại vi khuẩn não mô cầu phổ biến bao gồm nhóm A, C, W-135 và Y. Vắc xin được nghiên cứu và sản xuất bởi Hãng vắc xin hàng đầu thế giới - Sanofi Pasteur (Pháp), khuyến nghị tiêm cho tất cả trẻ từ 9 tháng tuổi trở lên và người lớn trước sinh nhật thứ 56 và loại vắc xin thế hệ mới cho tất cả trẻ từ 12 tháng tuổi và người lớn, đặc biệt là các đối tượng có yếu tố nguy cơ cao bao gồm:

• Trẻ dưới 5 tuổi;
• Trẻ ở tuổi vị thành niên và thanh niên (16 - 23 tuổi)
• Người có tình trạng suy giảm miễn dịch, người bị HIV/AIDS;
• Bệnh nhân cắt lá lách hoặc không có lá lách để hoạt động;
• Người trong vùng có tỷ lệ mắc bệnh não mô cầu cao, nguy cơ bùng phát thành dịch.

Phản ứng sau tiêm vắc xin não mô cầu AC

Tất cả các loại vắc xin đều có thể gây ra phản ứng phụ sau tiêm, phụ thuộc vào loại vắc xin được chủng ngừa và cơ địa, thể trạng của người tiêm, mức độ phản ứng xảy ra sẽ khác nhau. Vắc xin não mô cầu AC cũng vậy. Theo các nhà nghiên cứu, một số dấu hiệu tác dụng phụ sau khi tiêm vắc xin não mô cầu AC được ghi nhận sau đây:

1. Các tác dụng phụ thường gặp

Vắc xin não mô cầu ACYW có thể gây ra các tác dụng phụ thường rất nhẹ, có thể hồi phục trong vòng ít ngày, không ảnh hưởng nhiều đến sinh hoạt hàng ngày. Một số phản ứng phụ sau tiêm não mô cầu AC, gồm:

• Trẻ nhỏ: Xuất hiện tình trạng đỏ, đau, sưng nhẹ tại vị trí tiêm khiến trẻ bị khó chịu, quấy khóc;
• Trẻ em và trẻ lớn: Đau, sưng tại vị trí tiêm, có thể gặp tình trạng tiêu chảy, chán ăn, buồn nôn, sốt nhẹ, chán ăn;
• Thanh niên và người lớn: Đau, sưng tại vị trí tiêm, đau đầu và mệt mỏi.

2. Các phản ứng phụ ít gặp

Bên cạnh đó, sau tiêm não mô cầu ACYW có thể xuất hiện các phản ứng phụ ít gặp khác, một tỷ lệ nhỏ người tiêm vắc xin sẽ xuất hiện tình trạng đau cơ và khớp, nhức đầu, bị đau vai và khó cử động cánh tay. Ngoài ra, có một số ít người sẽ bị chóng mặt, hoa mắt hoặc nặng hơn là ngất xỉu ngay sau tiêm.

Theo kết quả nghiên cứu, hầu hết các trường hợp tiêm phòng não mô cầu đều không gây phản ứng nghiêm trọng, có khoảng 50% trẻ sẽ bị đau ở chỗ tiêm trong 1 - 2 ngày, 15% trẻ hạn chế sử dụng tay ở bên tiêm, 5% sốt nhẹ, 40% đau đầu và 20% đau khớp. Vắc xin không bao giờ gây ra bệnh viêm màng não.

⇒ Hãy tìm hiểu thêm: Sốt sau tiêm viêm não mô cầu AC có sao không? Cách để hạ sốt

3. Phản ứng hiếm gặp

Cực kỳ hiếm tình trạng người tiêm gặp các phản ứng nghiêm trọng sau tiêm như sốc phản vệ, ước tính tỷ lệ này chỉ khoảng 1/ 1.000.000 trường hợp tiêm chủng. (1)

Tuy nhiên, nếu người tiêm xuất hiện các dấu hiệu bất thường như nổi mề đay cấp, khó thở, chóng mặt, tím tái, nhịp tim đập mạnh, sốt cao, sốt không đáp ứng thuốc và biểu hiện lạ hơn bình thường, cần khẩn trương thăm khám bác sĩ tại cơ sở y tế gần nhất để được can thiệp kịp thời.

4. Vì sao vắc xin viêm màng não mô cầu AC gây ra các phản ứng phụ?

Bác sĩ từ Hệ thống tiêm chủng VNVC cho biết, tác dụng phụ xảy ra sau khi tiêm vắc xin viêm màng não mô cầu ACYW là dấu hiệu bình thường. Điều này cho thấy có thể hệ thống miễn dịch đã được kích hoạt để bảo vệ cơ thể và sản sinh kháng thể, tạo lập “hàng rào phòng thủ” cho nguy cơ mầm bệnh thật tấn công trong tương lai.

Khi tiêm vắc xin, tức đang đưa một lượng nhỏ mầm bệnh đã suy yếu hoặc đã bị tiêu diệt vào cơ thể để hệ thống miễn dịch nhận diện, tiêu diệt và ghi nhớ. Trong quá trình “đáp trả” lại mầm bệnh, hệ thống miễn dịch sẽ phản ứng gây viêm, khiến cơ thể khó chịu và biểu hiện ra ngoài bằng các phản ứng phụ.

Mỗi người sẽ xuất hiện phản ứng phụ hoàn toàn khác nhau, do nhiều yếu tố tác động như tuổi tác, giới tính, sức khỏe và tiền sử tiêm chủng. Chính vì thế, sau tiêm vắc xin não mô cầu ACYW không xảy ra các phản ứng phụ không đồng nghĩa với việc vắc xin không có tác dụng.

Theo dõi tại chỗ sau khi tiêm não mô cầu ACYW là quan trọng

Theo quy định về an toàn tiêm chủng, sau khi tiêm bất kỳ vắc xin nào, kể cả vắc xin não mô cầu ACYW, người tiêm cần ở lại cơ sở tiêm chủng tối thiểu 30 phút để được theo dõi phản ứng sau tiêm. Theo nghiên cứu, đây là khoảng thời gian có thể xuất hiện các phản ứng nghiêm trọng như sốc phản vệ, do đó việc theo dõi tại chỗ sau tiêm trong ít nhất 30 phút rất quan trọng.

Tuy nhiên, dù đã được theo dõi trong 30 phút tại chỗ và không xuất hiện dấu hiệu bất thường, người tiêm vẫn cần phải tự theo dõi phản ứng tại nhà trong vòng 24 - 48 giờ sau tiêm, để đảm bảo tuyệt đối an toàn tiêm chủng.

Hướng dẫn xử lý các tác dụng phụ sau tiêm ngừa não mô cầu AC

1. Xử trí tại nhà

Sau tiêm não mô cầu ACYW có thể gây ra các phản ứng nhẹ ngoài da như sưng, đỏ tại vị trí tiêm, người tiêm có thể thực hiện các phương pháp hỗ trợ để thuyên giảm cơn đau như sau:

• Chườm lạnh giảm đau, sưng: Người tiêm có thể sử dụng túi đá lạnh chườm ngoặc gạc mát vào vị trí tiêm khoảng 10 - 20 phút.
• Uống thuốc giảm đau theo chỉ định: Trong trường hợp cách cách chườm lạnh không làm giảm triệu chứng, người tiêm có thể cân nhắc sử dụng acetaminophen hoặc ibuprofen để làm giảm sự khó chịu, tuy nhiên cần phải theo liều lượng và chỉ định của bác sĩ.
• Nghỉ ngơi, tránh vận động mạnh: Nghỉ ngơi giúp cơ thể phục hồi năng lượng sau khi tiêm vắc xin. Do đó, người tiêm nên nghỉ ngơi đầy đủ, ngủ đủ và ngon giấc, kết hợp với chế độ ăn uống và tập luyện các bài tập nhẹ nhàng, tránh vận động mạnh, góp phần làm thuyên giảm tác dụng phụ sau tiêm, nhanh chóng hồi phục.

2. Khi nào cần đến bác sĩ sau tiêm vắc xin Menactra và MenQuadfi?

Mặc dù vắc xin Menactra rất an toàn và hiệu quả, nhưng vẫn tồn tại nguy cơ gây ra các phản ứng phụ nặng hoặc nghiêm trọng mặc dù rất hiếm gặp và hy hữu. Do đó, khi người được tiêm thấy bản thân có những dấu hiệu bất thường sau, cần nhanh chóng thăm khám bác sĩ để được thăm khám, chẩn đoán và xử trí thích hợp:

• Sốt cao, kéo dài, không đáp ứng thuốc hạ sốt;

• Đau đầu dữ dội, chóng mặt, ngất xỉu;
• Phát ban đỏ, ngứa ngáy, đau rát;
• Sưng tấy nghiêm trọng bất thường ở vị trí tiêm;
• Khó thở, sưng mặt, môi…;
• Nhịp tim nhanh hoặc đập không đều;
• Buồn nôn hoặc nôn mửa…

Làm sao hạn chế các phản ứng không mong muốn khi tiêm não mô cầu AC?

Để hạn chế các phản ứng không mong muốn khi tiêm não mô cầu ACYW, việc đầu tiên và cần thiết nhất chính là lựa chọn cơ sở tiêm chủng uy tín, đảm bảo thực hiện quy trình tiêm chủng an toàn bao gồm: Chất lượng vắc xin (chính hãng, bảo quản nghiêm ngặt, đạt chuẩn); Nhân viên y tế thực hiện tiêm đúng kỹ thuật, theo đúng quy trình; Thực hiện theo dõi sau tiêm chặt chẽ, nghiêm ngặt.

Bên cạnh đó, người tiêm cần chú ý đến tiền sử dị ứng các loại vắc xin trước đó và trao đổi cụ thể với bác sĩ để đưa ra phương án tiêm chủng phù hợp nhất, đảm bảo an toàn tuyệt đối khi tiêm chủng.

Hệ thống tiêm chủng VNVC nhiều năm kinh nghiệm trong quy trình tiêm chủng dự phòng vắc xin cho trẻ em và người lớn, luôn có sẵn và đầy đủ vắc xin phòng não mô cầu ACYW-135 và các loại vắc xin quan trọng khác, được nhập khẩu chính hãng, chất lượng cao từ nhà sản xuất uy tín, vận chuyển và bảo quản trong hệ thống dây chuyền lạnh (Cold Chain).

Kho lạnh đạt chuẩn GSP tiêu chuẩn quốc tế, với đội ngũ y bác sĩ chuyên môn cao, tay nghề giỏi, cam kết an toàn trên từng mũi tiêm, cùng không gian tiêm chủng rộng rãi, thoáng mát, đầy đủ tiện nghi và giá thành luôn bình ổn, không tăng ngay cả trong thời gian khan hiếm trên thị trường.

Tại Hệ thống Trung tâm Tiêm chủng VNVC, an toàn sau tiêm vắc xin được ưu tiên hàng đầu. Mỗi cá nhân có thể phản ứng khác nhau với vắc xin, trong khi hầu hết mọi người chỉ gặp phản ứng nhẹ trong vòng 30 phút đầu tiên sau khi tiêm, VNVC đã triển khai các giao thức an toàn nghiêm ngặt để đảm bảo sức khỏe cho Khách hàng.

Tại VNVC, mỗi trung tâm hiện đại trên toàn quốc đều được trang bị đầy đủ phòng cấp cứu được thiết kế theo tiêu chuẩn của Bộ Y tế. Các phòng này có đầy đủ các trang thiết bị cần thiết để xử lý kịp thời các phản ứng bất lợi sau tiêm chủng. Ngoài ra, đội ngũ bác sĩ, y tá và nhân viên y tế của VNVC đều trải qua quá trình đào tạo và mô phỏng nghiêm ngặt các tình huống khẩn cấp hàng tuần hoặc hàng tháng.

Khoảng thời gian theo dõi 30 phút sau khi tiêm vắc xin là một phần bắt buộc trong quy trình an toàn của VNVC. Điều này cho phép nhân viên y tế nhanh chóng xác định và xử lý bất kỳ phản ứng tức thời nào, đảm bảo an toàn tối ưu cho tất cả Khách hàng. Sau khi tiêm vắc xin, Khách hàng được hộ tống đến khu vực theo dõi sau tiêm được chỉ định.

Tại đây, các y tá được đào tạo sẽ đánh giá cẩn thận tình trạng của bệnh nhân, bao gồm kiểm tra nhiệt độ và kiểm tra vị trí tiêm. Sau đó là hướng dẫn rõ ràng về cách theo dõi sức khỏe của một người tại nhà. Chỉ sau khi xác nhận rằng cá nhân đó có sức khỏe ổn định, Khách hàng mới được rời khỏi cơ sở.

Trong thời gian này, người được tiêm hoặc người giám hộ được khuyến khích báo cáo bất kỳ triệu chứng bất thường nào. Nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào xảy ra, nhân viên y tế sẽ ngay lập tức hướng dẫn bệnh nhân đến phòng cấp cứu, tại đây các bác sĩ sẽ chẩn đoán, điều trị và tư vấn kịp thời.

Nếu người được tiêm không biểu hiện phản ứng bất lợi trong khoảng thời gian 30 phút, điều dưỡng VNVC sẽ cấp giấy chứng nhận có đóng dấu xác nhận không có phản ứng đáng kể sau tiêm vắc xin. Tài liệu này được trả lại cho khách hàng cùng với các hướng dẫn về sức khỏe khác.

Để đảm bảo an toàn lâu dài, VNVC cung cấp hướng dẫn chi tiết cho khách hàng và gia đình để tiếp tục theo dõi sức khỏe tại nhà trong vòng 24 - 48 giờ sau khi tiêm vắc xin. Các hướng dẫn này bao gồm: Quan sát tình trạng sức khỏe chung, chẳng hạn như sự tỉnh táo, sự thèm ăn, giấc ngủ và hơi thở; theo dõi mọi thay đổi tại vị trí tiêm, chẳng hạn như sưng, đỏ hoặc phát ban; ghi lại nhiệt độ cơ thể và báo cáo ngay khi bị sốt hoặc có dấu hiệu đáng lo ngại.

Khách hàng được khuyến cáo không nên tự ý dùng thuốc và chỉ nên dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa. Nếu phát hiện bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, cần liên hệ ngay với đường dây nóng hỗ trợ của VNVC 028.7102.6595 hoặc đến trung tâm y tế/cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám và xử trí kịp thời.

Ngoài ra, mặc dù đảm bảo xây dựng các phòng cấp cứu được trang bị đầy đủ các thiết bị y tế hiện đại, đạt chuẩn cao cấp của bộ y tế, đồng thời đào tạo nhân viên y tế về các kỹ thuật phản ứng theo thời gian thực hay duy trì đường dây nóng hỗ trợ 24/7, VNVC mang đến cho khách hàng sự an tâm khi biết rằng sức khỏe của họ luôn được theo dõi chặt chẽ và bảo vệ. Hệ thống chăm sóc nhiều lớp này phản ánh cam kết của VNVC trong việc bảo vệ sức khỏe và tính mạng của tất cả người dân trên toàn quốc.

Thực tế, không có bất kỳ loại vắc xin nào có thể đảm bảo 100% không gây ra tác dụng phụ sau tiêm. Vẫn có một tỷ lệ nhất định người sau tiêm chủng sẽ biểu hiện các phản ứng từ nhẹ đến nặng, nhưng hầu như rất hiếm gặp. Phản ứng sau tiêm não mô cầu ACYW- 135 cũng có thể xuất hiện mức độ từ nhẹ đến nặng, tùy thuộc vào phản ứng sinh miễn dịch của mỗi người. Hệ thống tiêm chủng VNVC chính là đơn vị tiêm chủng dịch vụ Uy tín - An toàn - Chất lượng hàng đầu với