Sốt xuất huyết có lây qua đường máu không? Làm sao phòng ngừa?

Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm do virus Dengue gây ra, với muỗi Aedes là trung gian truyền bệnh. Vậy, liệu sốt xuất huyết có thể lây qua những con đường khác không? Sốt xuất huyết có lây qua đường máu không? Cùng tìm hiểu ngay trong bài viết dưới đây!

Sốt xuất huyết có lây qua đường máu không?

Sốt xuất huyết có thể lây qua đường máu, nhưng đây không phải là con đường lây nhiễm phổ biến và rất hiếm khi xảy ra. Virus Dengue - tác nhân gây bệnh sốt xuất huyết, chủ yếu lây truyền qua vết đốt của muỗi vằn cái (Aedes aegypti).

Tuy nhiên, trong một số trường hợp đặc biệt, virus có thể lây qua đường máu, chẳng hạn khi truyền máu, hiến máu hoặc sử dụng chung kim tiêm không đảm bảo vô trùng từ người bệnh sang người khỏe mạnh. Đây là lý do vì sao việc kiểm soát an toàn truyền máu và sử dụng dụng cụ y tế sạch sẽ đóng vai trò rất quan trọng. Dù khả năng lây qua đường máu thấp hơn nhiều so với qua muỗi đốt, nguy cơ này vẫn cần được quan tâm để phòng ngừa lây nhiễm một cách toàn diện.

1. Truyền máu hoặc ghép tạng

Sốt xuất huyết có lây qua đường máu không? Mặc dù hiếm gặp, nhưng sốt xuất huyết vẫn có thể lây lan qua việc truyền máu hoặc ghép tạng từ người bệnh mang virus Dengue sang người khỏe mạnh.

Lý giải trường hợp này, chuyên gia của Hệ thống tiêm chủng VNVC cho biết virus Dengue tồn tại trong máu người bệnh, đặc biệt trong giai đoạn sớm của bệnh khi nồng độ virus trong máu ở mức cao. Lúc này, nếu máu của người bệnh được sử dụng để truyền cho người khác hoặc nếu cơ quan nội tạng từ người nhiễm bệnh được ghép mà không qua sàng lọc kỹ lưỡng, nguy cơ lây truyền là hoàn toàn có thể xảy ra. Tương tự, ghép tạng từ người nhiễm virus Dengue cũng được ghi nhận là nguy cơ tiềm tàng nếu không có quy trình kiểm tra nghiêm ngặt.

Một số báo cáo đã ghi nhận có hai trường hợp liên quan đến việc lây truyền sốt xuất huyết qua ghép tế bào gốc tạo máu (HSCT). Cụ thể:

• Trường hợp 1: Người nhận tế bào gốc bị sốt vào ngày thứ 4 sau ghép và tử vong vào ngày thứ 11. Virus sốt xuất huyết (type DENV-4) được phát hiện trong máu và mô bệnh nhân, cũng như từ người hiến tặng, người này bị sốt hai ngày sau khi lấy tủy xương.
• Trường hợp 2: Người hiến tặng tế bào gốc không cùng huyết thống, vừa trở về từ Sri Lanka 3 ngày trước khi hiến tặng. Người hiến bị sốt và giảm tiểu cầu, được chẩn đoán mắc sốt xuất huyết. Người nhận tế bào gốc phát triển các biến chứng như gan to, rối loạn chức năng gan và viêm tắc tĩnh mạch, sau đó tử vong vào ngày thứ 9. (1)

Ngoài ra, một trường hợp lây truyền bệnh trong quá trình ghép tủy xương đã được ghi nhận trong đợt bùng phát sốt xuất huyết tại Puerto Rico năm 1994. Sau khi thực hiện ghép tủy, người nhận tạng bắt đầu sốt sau 4 ngày và sau đó không qua khỏi. Trong khi đó, người hiến tặng cũng xuất hiện triệu chứng sốt và đau đầu chỉ 2 ngày sau khi hiến tủy. (2)

Những trường hợp này tuy rất hiếm xảy ra nhưng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc áp dụng các biện pháp kiểm tra và sàng lọc máu, tạng hiến nhằm bảo vệ người nhận, đặc biệt trong bối cảnh dịch bệnh hoặc tại các khu vực có tỷ lệ nhiễm Dengue cao.

2. Dùng chung kim tiêm hoặc dụng cụ y tế

Bên cạnh con đường lây sốt xuất huyết truyền máu hoặc ghép tạng, chuyên gia cho biết dùng chung kim tiêm hoặc dụng cụ y tế không được tiệt trùng đúng cách cũng có nguy cơ nhiễm bệnh. Khi dùng chung kim tiêm, máu chứa virus từ người nhiễm bệnh có thể lưu lại trên kim tiêm và xâm nhập vào cơ thể người sử dụng tiếp theo. Trường hợp này đặc biệt nguy hiểm nếu các cơ sở y tế tái sử dụng kim tiêm hoặc dụng cụ y tế mà không được vô trùng kỹ lưỡng, điều này có thể vô tình trở thành nguồn lây truyền virus Dengue.

Tuy nhiên, hiện nay hệ thống y tế hiện đại đã áp dụng các biện pháp nghiêm ngặt như sử dụng kim tiêm một lần, thực hiện quy trình tiệt trùng đạt chuẩn và quản lý chặt chẽ việc sử dụng dụng cụ y tế. Những biện pháp này không chỉ hạn chế nguy cơ lây truyền sốt xuất huyết mà còn phòng ngừa nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm khác như HIV, viêm gan B, viêm gan C.

Như vậy, mặc dù việc lây truyền sốt xuất huyết qua đường máu qua dùng chung kim tiêm hoặc dụng cụ y tế không vô trùng có thể xảy ra, nhưng nguy cơ này là rất thấp nhờ vào các biện pháp an toàn y tế ngày càng được nâng cao và tuân thủ nghiêm túc. Điều này một lần nữa nhấn mạnh tầm quan trọng của việc sử dụng dụng cụ y tế vô trùng và nâng cao nhận thức trong cộng đồng để ngăn ngừa nguy cơ lây nhiễm bệnh các bệnh truyền nhiễm.

3. Mẹ truyền sang con

Sốt xuất huyết có thể lây qua đường máu từ mẹ truyền sang con trong một số trường hợp hiếm gặp, đặc biệt là khi người mẹ bị nhiễm virus Dengue trong giai đoạn cuối thai kỳ. Trong thời kỳ mang thai, virus Dengue có thể lây truyền qua nhau thai, từ máu mẹ sang máu thai nhi hoặc trong quá trình sinh khi máu của mẹ tiếp xúc trực tiếp với trẻ.

Các nghiên cứu đã ghi nhận một số trường hợp trẻ sơ sinh bị nhiễm sốt xuất huyết ngay sau khi sinh, được xác định là do lây truyền từ mẹ nhiễm virus trong giai đoạn cuối thai kỳ. Trẻ sơ sinh trong những trường hợp này có nguy cơ mắc bệnh sốt xuất huyết nặng hơn do hệ miễn dịch còn non yếu.

Tuy nhiên, tỷ lệ lây truyền virus Dengue từ mẹ sang con là rất thấp. Điều này được giải thích bởi virus Dengue thường chỉ tồn tại trong máu mẹ trong khoảng 5 - 7 ngày và không phải tất cả các trường hợp nhiễm virus trong thai kỳ đều dẫn đến lây truyền. Thêm vào đó, nếu mẹ bị nhiễm virus Dengue ở giai đoạn sớm hoặc giữa thai kỳ, nguy cơ lây truyền sang con gần như không xảy ra do virus không còn tồn tại trong máu mẹ khi thai nhi phát triển.

Để phòng ngừa nguy cơ lây truyền, các chuyên gia khuyến cáo phụ nữ mang thai, đặc biệt ở các khu vực có dịch sốt xuất huyết, cần được theo dõi sức khỏe chặt chẽ và thực hiện các biện pháp phòng muỗi đốt như sử dụng màn chống muỗi, bôi thuốc đuổi muỗi an toàn, và mặc quần áo dài. Nếu thai phụ nghi ngờ nhiễm sốt xuất huyết, cần báo ngay cho bác sĩ để được theo dõi và điều trị kịp thời, bảo vệ sức khỏe cho cả mẹ và bé.

⇒ Tham khảo thêm: Khỏi sốt xuất huyết bao lâu thì được hiến máu? Điều kiện là gì?

Vì sao sốt xuất huyết lây qua đường máu không phổ biến?

1. Thời gian virus Dengue tồn tại trong máu ngắn

Sốt xuất huyết lây qua đường máu không phổ biến vì thời gian virus Dengue tồn tại trong máu của người bệnh khá ngắn, thường chỉ kéo dài trong giai đoạn đầu của bệnh. Cụ thể, virus Dengue xuất hiện trong máu ngay sau khi người bệnh bị muỗi mang virus đốt, nhưng thời gian viremia (giai đoạn có virus trong máu) chỉ kéo dài từ 4 - 7 ngày, tối đa khoảng 10 ngày tính từ lúc khởi phát triệu chứng. Sau thời gian này, cơ thể bắt đầu tạo ra kháng thể, tiêu diệt virus và làm giảm nồng độ virus trong máu đến mức không còn khả năng lây truyền.

Điều này khác biệt so với các bệnh lây qua đường máu khác, như viêm gan B hay HIV, vốn có thể tồn tại lâu dài hoặc mãn tính trong máu của người nhiễm. Với sốt xuất huyết, khoảng thời gian mà virus có thể lây truyền qua máu quá ngắn để trở thành một con đường lây nhiễm phổ biến.

Thêm vào đó, việc lây truyền qua đường máu chỉ xảy ra khi máu của người bệnh được sử dụng trong các thủ thuật y tế như truyền máu, ghép tạng hoặc tái sử dụng kim tiêm. Tuy nhiên, với quy trình y tế hiện đại, máu được kiểm tra chặt chẽ và các dụng cụ y tế được tiệt trùng đúng cách, nên nguy cơ lây truyền virus Dengue qua đường máu càng trở nên hiếm gặp.

Các nghiên cứu cũng đã ghi nhận một số trường hợp lây truyền sốt xuất huyết qua đường máu, nhưng đây là tình huống đặc biệt, chẳng hạn như truyền máu hoặc ghép tạng trong giai đoạn người hiến máu đang nhiễm virus nhưng chưa xuất hiện triệu chứng rõ ràng. Tuy nhiên, các trường hợp này rất ít so với hàng triệu ca mắc sốt xuất huyết qua đường muỗi đốt mỗi năm.

Như vậy, thời gian tồn tại ngắn của virus Dengue trong máu, kết hợp với các biện pháp phòng ngừa và kiểm soát y tế hiện đại, là lý do chính khiến lây nhiễm qua đường máu không phải là con đường phổ biến của sốt xuất huyết.

2. Quy trình kiểm tra y tế nghiêm ngặt

Sốt xuất huyết lây qua đường máu không phổ biến phần lớn nhờ vào các quy trình kiểm tra y tế nghiêm ngặt được áp dụng rộng rãi trong hệ thống chăm sóc sức khỏe hiện đại. Đặc biệt, việc sàng lọc máu trước khi truyền và kiểm tra người hiến tạng trước khi thực hiện ghép tạng đã trở thành tiêu chuẩn bắt buộc, giúp phát hiện các bệnh truyền nhiễm tiềm ẩn, bao gồm cả virus Dengue.

Trong quy trình truyền máu, máu của người hiến được kiểm tra kỹ lưỡng để loại trừ các mầm bệnh truyền nhiễm như HIV, viêm gan B, viêm gan C…, trong đó có virus Dengue nếu người hiến máu thuộc khu vực có dịch lưu hành, nhằm đảm bảo an toàn cho người nhận máu, giảm thiểu tối đa nguy cơ lây nhiễm.

Các trường hợp lây truyền sốt xuất huyết qua truyền máu chỉ xảy ra khi người hiến máu đang trong giai đoạn nhiễm virus nhưng chưa có triệu chứng rõ ràng và chưa được phát hiện qua xét nghiệm. Tuy nhiên, nhờ các phương pháp kiểm tra ngày càng hiện đại, tình huống này rất hiếm khi xảy ra.

Tương tự, trong lĩnh vực ghép tạng, người hiến tạng được yêu cầu thực hiện hàng loạt xét nghiệm trước khi tiến hành lấy tạng. Các xét nghiệm này không chỉ kiểm tra sự tương thích giữa người hiến và người nhận mà còn phát hiện các bệnh truyền nhiễm tiềm ẩn. Điều này đảm bảo rằng tạng được ghép không mang theo nguy cơ lây lan bệnh, kể cả bệnh sốt xuất huyết.

Thêm vào đó, việc tuân thủ nghiêm ngặt các quy trình vô trùng trong phẫu thuật và sử dụng dụng cụ y tế cũng góp phần giảm nguy cơ lây nhiễm qua đường máu. Các dụng cụ y tế dùng chung, như kim tiêm hoặc ống truyền, được loại bỏ hoặc tiệt trùng đúng cách, đảm bảo không có virus hoặc vi khuẩn tồn tại.

Các nghiên cứu thực tế đã chứng minh rằng tỉ lệ lây truyền sốt xuất huyết qua đường máu cực kỳ thấp so với hàng triệu ca nhiễm bệnh qua muỗi Aedes. Điều này khẳng định rằng, nhờ các quy trình kiểm tra và quản lý y tế nghiêm ngặt, con đường lây nhiễm qua đường máu của virus Dengue đã được kiểm soát một cách hiệu quả, hạn chế tối đa rủi ro cho cộng đồng.

Phòng ngừa lây nhiễm sốt xuất huyết qua đường máu

1. Kiểm tra máu trước khi truyền

Một trong những biện pháp hiệu quả nhất để phòng ngừa lây nhiễm sốt xuất huyết qua đường máu là kiểm tra máu trước khi truyền, nhằm phát hiện và loại bỏ các nguy cơ tiềm ẩn.

Trước hết, việc kiểm tra máu giúp phát hiện virus sốt xuất huyết trong mẫu máu của người hiến. Virus sốt xuất huyết có thể tồn tại trong máu ngay cả khi người hiến không có triệu chứng rõ ràng, đặc biệt trong giai đoạn ủ bệnh hoặc giai đoạn sớm của bệnh. Bằng cách sử dụng các phương pháp xét nghiệm hiện đại như xét nghiệm kháng nguyên NS1 hoặc kỹ thuật PCR, các nhân viên y tế có thể phát hiện sự hiện diện của virus một cách nhanh chóng và chính xác.

Thứ hai, kiểm tra máu không chỉ bảo vệ người nhận mà còn giúp giảm thiểu rủi ro lây nhiễm chéo trong quá trình truyền máu. Nếu máu bị nhiễm virus sốt xuất huyết mà không được phát hiện, người nhận máu có thể bị nhiễm bệnh, đặc biệt nghiêm trọng đối với những người đang suy giảm miễn dịch hoặc mắc bệnh mãn tính. Điều này cũng làm tăng gánh nặng cho hệ thống y tế trong việc điều trị các biến chứng liên quan.

Cuối cùng, quy trình kiểm tra máu kỹ lưỡng góp phần xây dựng lòng tin trong cộng đồng đối với việc hiến máu. Khi các tiêu chuẩn an toàn được duy trì, người hiến máu cảm thấy yên tâm hơn về việc đóng góp của mình không gây hại cho người khác. Đồng thời, người nhận cũng an tâm hơn khi biết rằng nguồn máu được kiểm tra cẩn thận trước khi sử dụng.

Tóm lại, kiểm tra máu trước khi truyền là một bước cần thiết và bắt buộc để phòng ngừa lây nhiễm sốt xuất huyết qua đường máu. Biện pháp này không chỉ bảo vệ sức khỏe của người nhận mà còn đảm bảo an toàn chung cho cộng đồng.

2. Không dùng chung kim tiêm

Phòng ngừa lây nhiễm sốt xuất huyết qua đường máu đòi hỏi thực hiện nghiêm ngặt các biện pháp đảm bảo an toàn trong các thủ thuật y tế. Trong đó, việc không dùng chung kim tiêm giữa các cá nhân là một nguyên tắc cơ bản và cần thiết.

Khi một chiếc kim tiêm bị nhiễm virus được sử dụng lại, máu hoặc dịch cơ thể còn sót lại có thể xâm nhập vào cơ thể người khác, dẫn đến lây nhiễm bệnh. Hành vi dùng chung kim tiêm thường xảy ra ở một số nhóm nguy cơ cao, chẳng hạn như người sử dụng ma túy qua đường tĩnh mạch. Đây không chỉ là nguy cơ đối với sốt xuất huyết mà còn là con đường lây nhiễm của nhiều bệnh nguy hiểm khác như viêm gan B, viêm gan C, HIV... Vì vậy, việc giáo dục cộng đồng về tác hại của hành vi này là rất quan trọng.

Ngoài ra, trong các cơ sở y tế, việc quản lý kim tiêm cũng cần được thực hiện nghiêm ngặt. Mỗi người bệnh phải được sử dụng một kim tiêm riêng, đồng thời kim tiêm đã qua sử dụng phải được xử lý đúng cách, tránh nguy cơ tái sử dụng hoặc gây hại cho người khác. Các cơ sở y tế cần tuân thủ nghiêm ngặt quy trình tiệt trùng và loại bỏ dụng cụ y tế, đồng thời nâng cao ý thức của nhân viên y tế về trách nhiệm trong việc phòng ngừa lây nhiễm trong cộng đồng.

3. Sử dụng dụng cụ y tế được vô trùng

Tương tự việc không dùng chung kim tiêm thì việc sử dụng dụng cụ y tế đã được vô trùng cũng là một trong những cách phòng ngừa lây nhiễm sốt xuất huyết qua đường máu, đồng thời ngăn chặn sự lây lan của nhiều bệnh truyền nhiễm khác hiệu quả.

Dụng cụ y tế, bao gồm kim tiêm, ống dẫn truyền, dao mổ và các thiết bị tiếp xúc với máu hoặc dịch cơ thể nếu không được tiệt trùng đúng cách có thể trở thành nguồn lây nhiễm. Trong trường hợp bệnh nhân hoặc người hiến máu đang trong giai đoạn nhiễm virus sốt xuất huyết, các thiết bị này có thể chứa virus và truyền sang người khác khi tái sử dụng. Vì vậy, đảm bảo vô trùng là yếu tố cốt lõi để giảm thiểu nguy cơ.

Quy trình vô trùng dụng cụ y tế cần được thực hiện nghiêm ngặt theo tiêu chuẩn y tế. Các dụng cụ dùng một lần như kim tiêm hoặc ống dẫn truyền, phải được loại bỏ sau khi sử dụng và không tái chế. Đối với các dụng cụ có thể tái sử dụng, việc tiệt trùng cần được thực hiện bằng các phương pháp như hấp nhiệt, chiếu tia UV hoặc sử dụng hóa chất khử trùng đặc hiệu. Các cơ sở y tế cần đầu tư vào thiết bị tiệt trùng hiện đại để đảm bảo hiệu quả tối ưu.

Ngoài ra, nhân viên y tế cần tuân thủ quy trình sử dụng và tiệt trùng dụng cụ nghiêm ngặt. Việc nâng cao nhận thức và trách nhiệm của mỗi cá nhân trong việc đảm bảo môi trường làm việc sạch sẽ và an toàn là yếu tố quyết định thành công trong việc ngăn chặn nguy cơ lây nhiễm sốt xuất huyết qua đường máu. Các cơ sở y tế cũng cần có hệ thống kiểm soát chất lượng định kỳ, đảm bảo rằng tất cả các dụng cụ y tế đều đáp ứng tiêu chuẩn vô trùng trước khi sử dụng.

4. Chăm sóc thai kỳ đúng cách

Chuyên gia cho biết việc chăm sóc thai kỳ đúng cách không chỉ đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe của mẹ bầu mà còn giúp thai nhi phát triển khỏe mạnh, giảm nguy cơ lây nhiễm các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, bao gồm sốt xuất huyết.

Trong suốt thai kỳ, việc khám thai định kỳ mỗi tháng là bước thiết yếu để theo dõi sức khỏe của cả mẹ và bé. Thông qua các lần khám, bác sĩ có thể nắm được tình trạng phát triển thai nhi, phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường, bao gồm nguy cơ nhiễm trùng để có những chỉ định điều trị kịp thời đảm bảo mẹ bầu có một thai kỳ khỏe mạnh, an toàn.

Ngoài ra, chăm sóc thai kỳ đúng cách còn giúp đảm bảo chế độ dinh dưỡng cân đối, giàu vitamin và khoáng chất để tăng cường hệ miễn dịch cho mẹ bầu. Bổ sung các vi chất như sắt, acid folic và canxi giúp mẹ bầu đủ sức đề kháng để chống lại các bệnh truyền nhiễm. Đồng thời, việc uống đủ nước và nghỉ ngơi hợp lý cũng hỗ trợ cơ thể chống lại nguy cơ mất nước, một trong những biến chứng nguy hiểm của sốt xuất huyết.

Việc phòng tránh muỗi đốt cũng là một phần quan trọng trong chăm sóc thai kỳ, đặc biệt ở những khu vực có nguy cơ bùng phát dịch. Mẹ bầu nên sử dụng màn khi ngủ, mặc quần áo dài tay và sử dụng các sản phẩm chống muỗi an toàn. Ngoài ra, việc giữ môi trường sống sạch sẽ, không để nước đọng giúp hạn chế nơi sinh sản của muỗi.

Cuối cùng, tiêm phòng các loại vắc xin phù hợp trước và trong thai kỳ theo khuyến cáo của bác sĩ là biện pháp hữu hiệu để phòng ngừa các bệnh truyền nhiễm. Phụ nữ chuẩn bị mang thai cần lên kế hoạch tiêm ngừa và hoàn thành phác đồ tiêm ngừa vắc xin phòng sốt xuất huyết tốt nhất 3 tháng để phòng ngừa nguy cơ mắc bệnh, biến chứng nguy hiểm đến thai kỳ cũng như ngăn chặn lây nhiễm cho trẻ sơ sinh.

⇒ Tham khảo thêm: Sốt xuất huyết có lây qua đường tình dục không? [GIẢI ĐÁP KHOA HỌC]

Tóm lại sốt xuất huyết có lây qua đường máu không? Sốt xuất huyết có thể lây qua đường máu, thông qua quá trình truyền máu, ghép tạng, dùng chung kim tiêm hoặc từ mẹ sang con vào cuối thai kỳ hoặc lúc chuyển dạ. Do đó, việc kiểm tra máu kỹ trước khi truyền, sử dụng dụng cụ y tế vô trùng và không dùng chung kim tiêm là những biện pháp an toàn y tế quan trọng để ngăn ngừa lây nhiễm sốt xuất huyết qua đường máu. Hiểu đúng và thực hiện nghiêm túc những lưu ý này sẽ giúp giảm nguy cơ lây lan bệnh một cách hiệu quả.