Tay chân miệng có bị lại không? Bị mấy lần và cách ngăn ngừa tái nhiễm

Tay chân miệng có bị lại không? Nhiều phụ huynh cho rằng, trả từng nhiễm bệnh tay chân miệng rồi sẽ không tái nhiễm lần hai. Tuy nhiên, thực tế tay chân miệng là căn bệnh có khả năng tái nhiễm nhiều lần và còn có thể đe dọa tính mạng của trẻ nhỏ.

Tay chân miệng có bị lại không?

Bệnh tay chân miệng có thể tái nhiễm nhiều lần, có người tái nhiễm bệnh lần thứ 2, thứ 3, hay thậm chí cả lần thứ 4. Bệnh tay chân miệng là bệnh truyền nhiễm lây truyền từ người sang người, có khả năng tạo thành dịch. Tuy sau khi mắc bệnh, người bệnh ít nhiều vẫn sinh ra kháng thể chống lại virus. Tuy nhiên, lượng kháng thể không đủ nhiều, không đủ bền vững nên không thể bảo vệ người bệnh trước nguy cơ tái nhiễm virus.

Mặt khác, virus đường ruột gây bệnh tay chân miệng có rất nhiều chủng, nhiều họ và có khả năng lây lan cho nhau. Vì thế, những người từng mắc bệnh tay chân miệng, vẫn có nguy cơ tái nhiễm bệnh bởi những chủng virus khác. Trong tất cả các chủng virus gây bệnh tay chân miệng, bao gồm các chủng: A, B, C và trong đó có nhóm Enterovirus 71 (hay EV71) thuộc chủng A có khả năng gây biến chứng cho người bệnh.

Bên cạnh đó, con người hoàn toàn không có khả năng miễn dịch chéo trước các chủng virus gây bệnh tay chân miệng. Vì lẽ đó, người bệnh có thể mắc tay chân miệng nhiều lần, biểu hiện bệnh ở những lần sau có thể giống hoặc có thể khác so với lần trước. (2)

Các yếu tố làm tăng nguy cơ tái nhiễm tay chân miệng

Dù đã từng mắc bệnh, nguy cơ tái nhiễm vẫn tồn tại, thậm chí cao hơn đối với các yếu tố như: Tuổi tác, hệ miễn dịch, môi trường sống đông đúc, cũng như vấn đề vệ sinh cá nhân kém. Nắm rõ yếu tố nguy cơ tăng khả năng tái nhiễm giúp ba mẹ chủ động hơn trong việc bảo vệ trẻ khỏi bệnh tay chân miệng.

1. Tuổi tác

Bệnh tay chân miệng có bị lại không? Trẻ em, nhất là trẻ dưới 5 tuổi là nhóm tuổi dễ mắc và tái nhiễm bệnh tay chân miệng. Nguyên nhân chủ yếu của việc này xuất phát từ hệ miễn dịch chưa hoàn thiện của trẻ nhỏ, khiến trẻ dễ bị tổn thương trước các virus đường ruột Coxsackievirus A16 hay Enterovirus 71 gây bệnh tay chân miệng.

Ngoài ra, trẻ mắc bệnh với chủng virus nhất định vẫn có thể tái nhiễm bởi chủng virus khác ở những lần sau. Nên trẻ càng nhỏ, nguy cơ tiếp xúc với nhiều chủng virus càng cao và kéo theo khả năng tái nhiễm tăng mạnh. Trẻ trong độ tuổi mẫu giáo và trường tiểu học phải tham gia các hoạt động tập thể hoặc học tập, sinh hoạt trong môi trường đông người nên làm tăng nguy cơ nhiễm tái nhiễm bệnh.

2. Hệ miễn dịch

Người có hệ miễn dịch yếu hoặc chưa phát triển đầy đủ là yếu tố nguy cơ ảnh hưởng đến khả năng tái nhiễm bệnh tay chân miệng.

Ở trẻ nhỏ, một số nhóm trẻ có nguy cơ tái nhiễm cao hơn do các yếu tố liên quan đến miễn dịch sau:

• Trẻ suy dinh dưỡng: Việc thiếu hụt các chất dinh dưỡng như vitamin A, C, kẽm, hay sắt khiến cơ thể giảm khả năng sản sinh kháng thể chống lại virus.
• Trẻ mắc bệnh mạn tính hoặc bệnh lý bẩm sinh: Trẻ từng gặp suy giảm miễn dịch bẩm sinh hay mắc các bệnh mãn tính như tim bẩm sinh, hen suyễn có hệ miễn dịch yếu, kém ổn định làm tăng nguy cơ tái nhiễm bệnh.
• Ngoài ra, bệnh tay chân miệng kéo dài không hồi phục tốt có thể làm hệ miễn dịch của người bệnh suy yếu tạm thời, dẫn đến việc không đủ khả năng chống lại tái nhiễm.

Không chỉ trẻ em, dù ít gặp hơn nhưng bệnh tay chân miệng vẫn có thể xuất hiện ở nhóm người lớn. Một số người có khả năng bị tái nhiễm bệnh cao hơn có thể kể đến như:

• Người lớn tuổi: Hệ miễn dịch suy yếu dần theo tuổi tác, khiến người lớn tuổi dễ mắc các bệnh nhiễm trùng, bao gồm cả tay chân miệng.
• Người nhiễm HIV/AIDS: Người nhiễm HIV thường tấn công và khiến hệ miễn dịch của người bệnh suy yếu. Từ đó, người bệnh không đủ sức chống lại các bệnh nhiễm trùng khác như tay chân miệng.
• Người đang điều trị ung thư: Các biện pháp điều trị ung thư như hóa, xạ trị có thể khiến miễn dịch suy yếu, làm bệnh nhân dễ mắc bệnh.

Ngoài ra, người thường xuyên dùng các loại thuốc ức chế miễn dịch để điều trị các bệnh tự miễn hay ngăn ngừa thải ghép sau phẫu thuật, người suy dinh dưỡng, người có bệnh lý nền mạn tính... là những đối tượng dễ mắc bệnh.

3. Môi trường sống (những nơi đông đúc thường dễ lây lan)

Tay chân miệng dễ lây lan khi tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết từ các nốt phỏng nước hoặc vết loét của người bệnh. Do đó, những trẻ nhỏ trong độ tuổi đến trường, thường xuyên học tập và sinh hoạt trong môi trường đông đúc có nguy cơ tái nhiễm bệnh cao.

Tại môi trường nhà trẻ, khu vui chơi, sự tương tác giữa các trẻ với nhau hoặc với đồ chơi, bề mặt nhiễm virus rất khó kiểm soát. Virus từ trẻ có nhiễm bệnh có thể tồn tại một thời gian nhất định trên tay nắm cửa, sàn nhà, bàn ghế và lây cho trẻ khác qua các hành động thông thường như chạm vào đồ vật rồi đưa lên miệng.

Ngoài ra, một số yếu tố khác làm gia tăng nguy cơ lây bệnh trong môi trường sống có thể kể đến như:

• Vệ sinh không sạch sẽ: Trẻ nhỏ thường chơi chung đồ chơi, ăn uống chung, cầm tay nhau. Những nơi không được vệ sinh sạch sẽ, định kỳ sẽ rất dễ biến thành ổ dịch.
• Nơi tập trung quá đông người: Các lớp học mẫu giáo hay khu vui chơi tại nước ta thường có số lượng trẻ lớn, gây khó khăn cho công tác quản lý dịch bệnh và kiểm soát lây lan.
• Khí hậu: Tay chân miệng thường bùng phát mạnh vào mùa hè, tại những nơi có khí hậu nhiệt đới, nơi có điều kiện ẩm thấp sẽ tạo điều kiện cho virus tồn tại lâu hơn.

⇒ Tham khảo thêm: Tay chân miệng lây qua những đường nào?

4. Vệ sinh kém

Vệ sinh kém là một trong những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến nguy cơ tái nhiễm bệnh tay chân miệng. Đây có thể nói là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến việc virus dễ dàng xâm nhập trở lại sau giai đoạn hồi phục bệnh.

Mặt khác, trẻ nhỏ chưa có ý thức giữ vệ sinh cá nhân như rửa tay trước khi ăn hoặc sau khi chơi. Virus từ đồ chơi, sàn nhà hoặc tay của trẻ có thể xâm nhập cơ thể qua đường miệng khi trẻ không biết vệ sinh đúng cách.

Mặt khác, virus gây bệnh tay chân miệng có khả năng tồn tại rất lâu trên tay của trẻ, chực chờ cơ hội lây nhiễm qua đường tiêu hóa hoặc niêm mạc miệng. Sự thiếu sót trong rửa tay như rửa tay nhanh, hoặc không rửa bằng xà phòng sau khi đi vệ sinh hay ăn uống làm tăng nguy cơ tái nhiễm. Hành vi ngậm tay, ngậm đồ vật ở trẻ nhỏ tạo cơ hội cho virus xâm nhập cơ thể dễ dàng hơn qua đường miệng.

Cần làm gì khi bị tái nhiễm tay chân miệng?

Khi trẻ tái nhiễm bệnh tay chân miệng, phụ huynh cần đưa trẻ đến các cơ sở y tế để được bác sĩ thăm khám và điều trị, đồng thời thực hiện các biện pháp chăm sóc người bệnh tại nhà như vệ sinh tay, miệng, bôi thuốc theo chỉ định bác sĩ, cũng như cách ly trẻ khỏi người khác để tránh lây lan.

1. Cách ly trẻ mắc bệnh để hạn chế lây nhiễm

Trẻ khi được chẩn đoán xác định mắc tay chân miệng cần được nghỉ học cho đến khi khỏi hẳn, nhằm ngăn nguy cơ lây nhiễm cho các trẻ khác trong học đường. Trong gia đình, nếu có nhiều trẻ cùng chung sống, nên cách ly tuyệt đối giữa trẻ lành và trẻ bệnh.

Với người lớn chăm sóc trẻ mắc bệnh, cần mang khẩu trang y tế cho cả bản thân và người bệnh. Sau khi tiếp xúc với trẻ, cần rửa tay sạch sẽ bằng xà phòng để hạn chế lây lan cho bản thân và gia đình.

⇒ Tham khảo thêm: Người lớn có bị lây tay chân miệng không?

2. Vệ sinh cho trẻ bệnh đúng cách

Nên thường xuyên tắm rửa sạch sẽ cho trẻ mắc bệnh mỗi ngày bằng nước sạch và xà phòng có thành phần lành tính, nhằm hạn chế lây truyền bệnh cho trẻ lành, ngăn bội nhiễm.

⇒ Tham khảo thêm: Tay chân miệng bội nhiễm: Nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị

Thường xuyên rửa tay sạch sẽ và đúng cách bằng xà phòng dưới vòi nước chảy trong khoảng 20 giây, để tiêu diệt virus gây bệnh trú ngụ trên bàn tay. Quần áo người bệnh nên được ngâm dung dịch sát khuẩn Cloramin B 2% hoặc luộc qua nước sôi trước khi được giặt sạch bằng xà phòng.

Các vật dụng cá nhân của trẻ nên được luộc qua nước sôi hoặc vệ sinh bằng dung dịch sát khuẩn chuyên dụng. Nhớ sử dụng riêng biệt cho từng trẻ, tránh sử dụng chung.

3. Tuân thủ chỉ định sử dụng thuốc và điều trị tại nhà của bác sĩ

Hiện bệnh tay chân miệng vẫn chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Các công tác điều trị bệnh chủ yếu xoay quanh điều trị triệu chứng, gồm:

• Giảm đau miệng, hạ sốt bằng thuốc hạ sốt Paracetamol kết hợp lau người bằng nước ấm. Tuyệt đối không sử dụng Aspirin để hạ sốt, giảm đau cho trẻ nhỏ.
• Có thể dùng các thuốc dạng gel theo chỉ định của bác sĩ để chấm lên các vùng sang thương ở miệng, giúp trẻ giảm cảm giác đau và ăn uống dễ dàng hơn.
• Giảm ngứa cho trẻ bằng các loại thuốc kháng Histamin theo chỉ định bác sĩ.
• Bổ sung các loại nước trái cây, nước ép nhiều vitamin.

Tuyệt đối, không tự ý dùng thuốc khi chưa có chỉ định của bác sĩ vì có thể gây nguy hiểm cho bệnh nhân, ảnh hưởng đến quá trình điều trị, kéo dài thời gian hồi phục bệnh.

Nên đưa trẻ tái khám ngay nếu xuất hiện các dấu hiệu như: sốt cao liên tục 39 độ C, không hạ, giật mình, chới với, hoảng hốt, run chi, trẻ đi đứng loạng choạng, nôn ói nhiều, quấy khóc, co giật, thở mệt.

Biện pháp phòng ngừa tái nhiễm bệnh tay chân miệng

Để phòng ngừa nguy cơ tái nhiễm bệnh tay chân miệng hiệu quả, nên tập cho trẻ và bản thân ý thức giữ vệ sinh cá nhân sạch sẽ bằng việc thường xuyên rửa tay bằng xà phòng, nhất là sau khi ăn, đi vệ sinh hoặc tiếp xúc với người bệnh. Ngoài ra, phương pháp phòng bệnh được đánh giá là hiệu quả nhất vẫn là tiêm phòng vắc xin. Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC đã ký kết với công ty dược phẩm Substipharm Biologics mang nhiều loại vắc xin về Việt Nam, trong đó có vắc xin phòng bệnh tay chân miệng.

Vắc xin phòng bệnh tay chân miệng của Substipharm Biologics có khả năng phòng chủng virus gây bệnh EV71 cho trẻ từ 2 tháng đến dưới 6 tuổi, với hiệu quả bảo vệ đến 96,8%. Không chỉ có hiệu quả phòng bệnh vượt trội, qua nhiều cuộc nghiên cứu trước khi đưa vắc xin vào sử dụng, vắc xin còn đảm bảo an toàn và giúp trẻ duy trì khả năng phòng bệnh trong thời gian dài.  Mặt khác, với khả năng phòng chủng virus gây bệnh nghiêm trọng EV71, vắc xin bảo vệ đối tượng tiêm phòng trước nguy cơ gặp phải biến chứng trầm trọng như viêm màng não, viêm cơ tim, phù phổi cấp.

Việc tiêm chủng vắc xin không chỉ bảo vệ bản thân trẻ em, gia đình mà còn góp phần tạo miễn dịch cho cộng đồng, ngăn nguy cơ bệnh bùng phát thành dịch, bảo vệ những đối tượng không được tiêm phòng.

Tay chân miệng có bị lại không? Người từng mắc tay chân miệng vẫn có nguy cơ tái nhiễm bệnh nhiều lần bởi nhiễm các chủng virus gây bệnh khác, hay do kháng thể không đủ nhiều và bền vững sau khi mắc bệnh. Đó là lý do, dù từng mắc bệnh vẫn không nên chủ quan, mà cần đảm bảo thực hiện tốt vệ sinh cá nhân, vệ sinh môi trường và tiêm chủng đầy đủ để tránh nguy cơ tái nhiễm.