Tiêm phòng 3 mũi có kháng dại được không? [Bác sĩ giải đáp]

Tiêm phòng dại là một biện pháp phòng ngừa bệnh dại đơn giản, hiệu quả nhất, giúp giảm thiểu tối đa nguy cơ lây nhiễm và tử vong, được khuyến cáo bởi tổ chức Y tế thế giới (WHO). Vậy, cần phải tiêm phòng như nào để đảm bảo an toàn và hiệu quả? Tiêm phòng 3 mũi có kháng dại được không? Liệu có ảnh hưởng xấu đến tình trạng bệnh lý?

Bệnh dại có nguy hiểm không?

Bệnh dại là bệnh truyền nhiễm do virus Lyssavirus gây ra, có thể lây truyền từ động vật sang người thông qua nước bọt của động vật máu nóng khi chúng liếm/cào/cắn người. Thời gian ủ bệnh trung bình của bệnh dại là khoảng từ 1-3 tháng. Ban đầu, bệnh có những triệu chứng như đau đầu, sốt, mệt, yếu, tuy nhiên rất dễ nhầm lẫn với cảm cúm thông thường. Khi bệnh chuyển sang giai đoạn toàn phát, virus sẽ di chuyển và tấn công đến hệ thần kinh trung ương, gây ra những triệu chứng nghiêm trọng hơn như:

• Co cứng, co giật, tay chân run rẩy, thanh khí quản và cổ họng bị co thắt, sợ nước và sợ đau. Nếu người bệnh nghe thấy hoặc nhìn thấy nước chảy, tiếng ồn hoặc ánh sáng, triệu chứng co thắt sẽ tăng lên.
• Bên cạnh đó, bệnh nhân cũng có thể bị sốt cao kéo dài dai dẳng và nặng, đồng thời vã mồ hôi và đờm dãi ra nhiều, gặp rối loạn tim mạch và hô hấp, ảo giác. Những triệu chứng này sẽ ngày càng trở nên nặng nề hơn và cuối cùng dẫn đến ngừng thở, ngừng tim và sau 3-5 ngày, bệnh nhân sẽ tử vong.

Hiện tại, y học vẫn chưa tìm ra bất kỳ các phương pháp điều trị hay các loại thuốc đặc trị cho bệnh dại. Do đó, khi virus dại tấn công hệ thần kinh trung ương, khiến cho bệnh dại toàn phát, nguy cơ tử vong của người bệnh gần như là 100%. Tuy nhiên, nguy cơ này có thể được hoàn toàn phòng ngừa nếu người bệnh được tiêm phòng dại kịp thời.

Thực trạng bệnh dại ở Việt Nam

Bệnh dại là một trong những bệnh lây nhiễm nguy hiểm và lưu hành rộng rãi ở hầu hết các tỉnh thành ở Việt Nam. Trong những năm 1990 - 1995, tỷ lệ tử vong do bệnh dại đạt tỷ lệ 0,43/100.000 dân (khoảng 350 - 500 ca tử vong mỗi năm). Tuy nhiên, năm 1996, Chính phủ đã ban hành Chỉ thị 92/TTg nhằm tăng cường phòng chống bệnh dại. Nhờ sự kết hợp các biện pháp phòng chống bệnh dại, số ca tử vong đã giảm tới 75% so với năm 1995 trong giai đoạn từ 1996 -2007.

Tuy nhiên, trong giai đoạn từ năm 2004 - 2016, bệnh dại lại có chiều hướng gia tăng, đặc biệt tập trung ở một số tỉnh như Phú Thọ, Tuyên Quang, Yên Bái, Hà Tây, Gia Lai, Bến Tre và Bình Thuận. Năm 2007, cả nước đã ghi nhận 131 trường hợp tử vong do bệnh dại.

Theo nhận định của Cục y tế dự phòng - Bộ Y tế, Việt Nam đã từng được coi là "điểm nóng" của bệnh dại trong giai đoạn 1990 - 2000 với số lượng ca tử vong do bệnh dại tăng lên hàng trăm trường hợp mỗi năm.

Mỗi năm tại Việt Nam có khoảng từ 70 đến 100 người chết vì bệnh dại (1). Theo Bộ Y tế, trong hai năm 2020 - 2021, bệnh dại đã có xu hướng tăng đáng kể tại các tỉnh khu vực Tây Nguyên và miền Nam. Số ca mắc bệnh xảy ra rải rác vào các tháng trong năm, nhưng tăng cao hơn vào các tháng nắng nóng (từ tháng 5 đến tháng 8). (2)

Chỉ tính từ tháng 1 đến tháng 9/2022, cả nước ta đã có 40 trường hợp tử vong do bệnh dại, đa số đều do bị cắn bởi chó nhiễm virus dại (3), tăng 2 trường hợp so với cùng kỳ năm 2021. Trong số các trường hợp này, các tỉnh Bến Tre (12 trường hợp), Kiên Giang (5 trường hợp), và Gia Lai (4 trường hợp) là những nơi có nhiều ca tử vong nhất. Theo đó, cả năm 2022 có đến 70 ca tử vong do bệnh dại. Vào 3 tháng đầu năm 2023, có đến 23 trường hợp tử vong do bệnh dại và nhiều chuyên gia cho rằng, nguy cơ bệnh dại vẫn sẽ tiếp tục xảy ra và gây tử vong là rất cao, có thể dẫn đến nhiều trường hợp tử vong đáng tiếc đã xảy ra. (4)

Theo nhận định của các chuyên gia, tỷ lệ tiêm phòng dại trên người và vật nuôi (đặc biệt là chó) vẫn còn thấp. Trong khi đó, chó thường được thả rông, ít khi được rọ mõm và sống gần gũi với con người, làm tăng nguy cơ chúng trở thành mối đe dọa với sức khỏe con người.

Vắc xin dại tiêm bao nhiêu mũi?

Tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe, mức độ vết thương mà bệnh nhân sẽ được chỉ định các phác đồ với số lượng mũi tiêm khác nhau.

Phác đồ tiêm phòng dại bám sát theo khuyến cáo của bộ Y tế trình bày như sau: (Áp dụng cho vắc xin Verorab & Abhayrab)

Lịch tiêm dự phòng trước phơi nhiễm

Phác đồ tiêm bắp

– Liều tiêm: 0,5ml/1 liều

– Liều cơ bản: Vào các ngày N0 - N7 - N21 (hoặc N28).

– Liều nhắc 1 năm sau liều cơ bản, sau đó nhắc lại mỗi 5 năm*.

Phác đồ tiêm trong da

– Liều tiêm: 0,1ml/1 liều

– Liều cơ bản: Vào các ngày N0 - N7 - N21 (hoặc N28).

– Liều nhắc 1 năm sau liều cơ bản, sau đó nhắc lại mỗi 5 năm*.

(*) Dành cho người có nguy cơ cao như nhân viên làm trong phòng thí nghiệm về nghiên cứu hay sản xuất liên quan đến Dại, bác sỹ thú y, người thám hiểm hang động, người điều khiển thú và người gác rừng trong vùng có bệnh dại ở động vật…

Lịch tiêm sau phơi nhiễm

• Người chưa tiêm dự phòng dại trước đó hoặc tiêm chưa đủ liều:

1.1. Tiêm bắp

- Tiêm 3 liều(*): vào các ngày N0 - N3 - N7 

- Tiêm 5 liều (**) vào các ngày N0 - N3 - N7 - N14 - N28

Lịch tiêm đặt biệt: 4 liều theo lịch: 2 mũi N0 (ở 2 bên chi) - N7 - N21

Lịch tiêm đặc biệt áp dụng trong trường hợp: Không có sẵn huyết thanh kháng dại tại điểm tiêm vắc xin và xa nơi tiêm huyết thanh kháng dại mà người bị thương chưa thể tiếp cận ngay.

• Liều lượng: 0,5 ml/1 mũi

1.2. Tiêm trong da

- Tiêm 2 mũi/1 lần x 3 lần (*): vào các ngày N0 - N3 - N7 

- Tiêm 2 mũi/1 lần x 4 lần (**): vào các ngày N0 - N3 - N7 - N28

-  Liều lượng: 0,1 ml/1 mũi

Lưu ý:

(*) Con vật sống khỏe mạnh sau 10 ngày theo dõi

(**) Con vật chết, bệnh, không theo dõi được trong vòng 10 ngày

Đi tiêm vắc xin dại ngay sau khi bị động vật cắn hoặc càng tiêm càng sớm càng tốt.

Có thể phải kết hợp tiêm vắc xin dại với huyết thanh kháng dại (tùy thuộc vào vết thương, tình trạng sức khỏe của người bị cắn, tình trạng con vật tại thời điểm cắn và trong vòng 10 ngày theo dõi…)

• Người đã tiêm dự phòng đủ liều trước phơi nhiễm hoặc sau phơi nhiễm ít nhất 3 mũi vắc xin dại công nghệ tế bào:

- Tiêm 2 mũi vào các ngày N0 - N3. Có thể tiêm đường bắp (0,5 ml/1 mũi) hoặc tiêm trong da (0,1 ml/1 mũi).

Xem thêm: Tiêm phòng dại mấy mũi là đủ?

Tiêm phòng 3 mũi có kháng dại được không?

Tiêm phòng 3 mũi CÓ THỂ kháng được bệnh dại. Tiêm phòng dại trước khi phơi nhiễm theo Bộ Y Tế được áp dụng theo phác đồ tiêm bắp 3 mũi vào các ngày N0 - N7 - N21 (hoặc N28). Tuy nhiên, đối với hình thức tiêm phòng dại sau khi phơi nhiễm, số lượng mũi tiêm phòng vắc xin kháng dại được xác định dựa trên loại vắc xin, phân độ ảnh hưởng của vết thương, tình trạng động vật sau các mốc thời gian theo dõi, tình trạng bệnh lý hiện tại của người bệnh,... Vì vậy, không phải bất cứ trường hợp nào cùng tiêm phòng 3 mũi kháng dại, bệnh nhân nên đến các trung tâm tiêm chủng uy tín gần nhất để được khám sàng lọc và chỉ định mũi tiêm, số lượng mũi tiêm và phác đồ phù hợp, mang lại hiệu quả cao nhất.

Cần đảm bảo tuân thủ, tiêm theo đúng phác đồ đã được chỉ định, theo Bộ Y Tế khuyến cáo.

• Phải tiêm đúng lúc: mũi đầu tiên phải được tiêm càng sớm càng tốt sau khi bị động vật cắn nhằm kích thích cơ thể kịp thời sản sinh kháng thể ngăn chặn sự tấn công của virus dại lên hệ thần kinh trung ương của người bệnh.
• Phải tiêm đủ mũi: lịch tiêm được khuyến cáo số lượng mũi và khoảng cách tiêm khoa học nhằm đảm bảo cho cơ thể sản xuất được đủ lượng kháng thể phù hợp để chống lại virus dại.
• Phải tiêm đúng liều: Không được tiêm quá liều hoặc thiếu liều, vì điều này sẽ ảnh hưởng đến độ miễn dịch đủ để phòng ngừa bệnh dại.
• Tuyệt đối không chủ quan sau khi tiêm phòng: Sau khi tiêm phòng, cần tuân thủ các quy định về chăm sóc sức khỏe và cách ly trong thời gian quy định để đảm bảo độ miễn dịch đủ để phòng ngừa bệnh dại.
• Lựa chọn địa điểm tiêm phù hợp: Việc tiêm phòng dại nên được thực hiện bởi các chuyên gia y tế hoặc nhân viên y tế có kỹ năng để tiêm phòng hiệu quả và an toàn, cơ sở vật chất được đầu tư đầy đủ trang thiết bị hiện đại với công nghệ tiên tiến nhất, sở hữu quy trình tiêm chủng an toàn, hệ thống bảo quản và kiểm soát vắc xin đạt các tiêu chuẩn thế giới,...

Nên tiêm phòng dại ở đâu?

VNVC là Hệ thống Trung tâm Tiêm chủng hàng đầu Việt Nam với hàng trăm trung tâm phân bố đều trên khắp lãnh thổ Việt Nam, kể cả các địa phương xa xôi và khu vực ngoại ô của các thành phố lớn. VNVC luôn tự hào là Hệ thống Trung tâm Tiêm chủng sở hữu kho vắc xin quy mô lớn, đạt chuẩn GSP của Thế giới, đảm bảo nhiệt độ theo đúng quyết định 1730/QĐ-BYT hướng dẫn bảo quản vắc xin của Bộ Y Tế từ 2 – 8 độ C với quy trình kiểm soát và bảo quản vắc xin khép kín, khoa học, chặt chẽ.

Trước khi được đưa đến tay Khách hàng, mỗi liều vắc xin được kiểm định chất lượng qua nhiều khâu rõ ràng thông qua các thiết bị, máy móc hiện đại hàng đầu thế giới; thông qua con người - là các chuyên viên y tế có kiến thức chuyên môn vững chắc về vắc xin và y tế dự phòng.

Với hệ thống kho lạnh bảo quản vắc xin quy mô lớn, VNVC có đầy đủ các loại vắc xin với số lượng lớn kể cả các loại vắc xin thường xuyên khan hiếm trong chương trình tiêm chủng mở rộng. VNVC cam kết 100% liều vắc xin có nguồn gốc rõ ràng, đa dạng, chất lượng cao cùng giá thành bình ổn kể cả vào những thời điểm khan hiếm vắc xin, nhằm bình đẳng hóa nhu cầu tiêm ngừa vắc xin phòng bệnh của mọi người, mọi nhà, giúp bảo vệ sức khỏe của người dân khỏi những dịch bệnh nguy hiểm, cải thiện chất lượng cuộc sống.

Khi tiêm phòng dại hoặc bất cứ loại vắc xin nào khác tại VNVC, Khách hàng sẽ được trải nghiệm dịch vụ chuyên nghiệp, thân thiện cùng hệ thống cơ sở vật chất hiện đại, khang trang và thiết bị cao cấp. VNVC luôn là điểm đến được ưu tiên hàng đầu khi Khách hàng phát sinh nhu cầu về tiêm chủng tại Việt Nam bởi VNVC sở hữu nguồn nhân lực hùng hậu và chất lượng cao với 100% bác sĩ và nhân viên y tế có chứng chỉ an toàn tiêm chủng, giàu kinh nghiệm và được tham gia đầy đủ các khóa đào tạo nâng cao nghiệp vụ tiêm chủng.

VNVC cam kết mang đến cho Quý khách hàng những dịch vụ và sản phẩm vắc xin thế hệ mới, tiên tiến, an toàn và chất lượng nhất. VNVC vẫn luôn nỗ lực không ngừng trong công tác cải thiện và nâng cao chất lượng dịch vụ, đồng thời đáp ứng mọi nhu cầu của khách hàng trong việc tiêm chủng và bảo vệ sức khỏe của cộng đồng.

Xem thêm: Địa chỉ tiêm phòng dại ở đâu là tốt nhất? Tiêu chí chọn thế nào?

Đến thời điểm hiện tại, “tiêm phòng 3 mũi có kháng dại được không?” không còn là vấn đề quan trọng cần được quan tâm. Điều cần để tâm và chú ý là cần tiêm phòng dại trước phơi nhiễm để phòng ngừa nguy cơ lây nhiễm virus dại và tiêm phòng dại sau phơi nhiễm càng sớm càng tốt sau khi bị động vật cắn để ngăn chặn sự tấn công lên hệ thống thần kinh trung ương của nạn nhân. Đặc biệt, cần đến các trung tâm tiêm chủng uy tín, gần nhất để thực hiện đúng và đủ phác đồ tiêm phòng dại theo Bộ Y Tế khuyến cáo để đảm bảo tối đa sự hiệu quả và an toàn.