Trẻ em bị chó cắn phải làm sao? Sơ cứu và tiêm phòng cho trẻ

Theo thống kê của Tổ chức thú y thế giới (WOAH), trung bình cứ 10 ca tử vong do bệnh dại lại có 4 ca ở trẻ em. Có thể thấy, trẻ em là một trong những nhóm đối tượng nguy cơ cao phơi nhiễm và tử vong do bệnh dại, vậy khi trẻ em bị chó cắn phải làm sao? Các phương pháp sơ cứu và điều trị dự phòng sau phơi nhiễm như thế nào?

Trẻ em bị chó cắn có nguy hiểm không?

CÓ, VÔ CÙNG NGUY HIỂM. Trẻ em bị chó cắn gây ra nhiều hậu quả vô cùng nghiêm trọng. Bên cạnh việc gây tổn thương về thể xác như các vết thương vùng da, chảy máu, gãy xương và tổn thương nội tạng, bị chó cắn còn tiềm ẩn nguy cơ lây truyền virus dại. Bệnh dại có nguy cơ tử vong 100% khi phát bệnh và hiện tại không có bất kỳ phương pháp và loại thuốc chữa trị đặc hiệu. Triệu chứng ban đầu của bệnh dại là sốt, ngứa và đau ở vùng bị cắn, sau đó gây tê liệt hệ thần kinh, ngừng tim, ngừng thở và tử vong.

Vết thương do chó cắn cũng có thể khiến trực khuẩn uốn ván xâm nhập qua vết thương hở, gây nhiễm trùng uốn ván. Uốn ván là một bệnh nguy hiểm, tỷ lệ tử vong có thể lên tới 90% và để lại di chứng về thần kinh cho những người sống sót.

Trẻ em bị chó cắn phải làm sao?

Chó là vật nuôi phổ biến ở Việt Nam và được thả rông khá nhiều ở mọi khu vực trên toàn đất nước. Bất cứ ai cũng có thể bị chó cắn nếu tiếp xúc gần với chúng, kể cả chủ của con chó đó. Trẻ em non nớt, chưa nhận thức được mức độ nguy hiểm nếu chơi đùa với chó lạ. Những trẻ có tâm lý sợ sệt cũng dễ bị chó hung dữ tấn công. Ba mẹ nên tìm hiểu cách sơ cứu sau khi bị chó cắn để xử trí giúp trẻ.

Sơ cứu vết thương sau khi trẻ bị chó cắn

• Ngừng kích động và giữ bình tĩnh: Cố gắng kiềm chế cảm xúc và giúp trẻ giữ bình tĩnh. Điều này giúp tránh tình huống trở nên tệ hơn và giảm nguy cơ chó tiếp tục tấn công.
• Làm sạch vết thương: Trẻ cần được rửa sạch vết thương bằng nước lạnh và xà phòng nhằm loại bỏ tất cả mầm bệnh, dùng bông và nước sạch để rửa vết thương một cách nhẹ nhàng và tránh chà xát mạnh;
• Loại bỏ các dị vật như da chết, đất, lông... có trên vết thương;
• Sử dụng thuốc sát trùng: Các loại thuốc sát trùng như cồn, oxy già giúp làm sạch vết chó cắn và sát khuẩn. Dùng một lượng nhỏ thuốc sát trùng bôi lên vết thương. Chăm sóc cẩn thận vết thương, tránh để tiếp xúc với nước, đất cát, môi trường ô nhiễm vì dễ gây nhiễm trùng, uốn ván.
• Cầm máu: Trường hợp vết thương chảy máu thì trong khoảng thời gian từ 10 – 15 phút sau khi bị chó cắn, trong quá trình rửa vết thương cho trẻ bạn không nên cầm máu, chỉ thực hiện cầm máu sau 15 phút xảy ra vết thương mà máu vẫn còn chảy. Thực hiện cầm máu bằng cách dùng miếng gạc y tế đặt lên vết thương đến khi máu ngừng chảy thì tiến hành băng vết thương lại. Nếu vết thương sâu và máu chảy bắn thành tia, cần dùng dây thun để garô xung quanh vết thương, băng lại và nhanh chóng đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất để được sơ cứu, chẩn đoán và điều trị kịp thời.
• Cùng với việc sơ cứu cho trẻ, bạn nên nhờ người bắt nhốt kịp thời con chó đã cắn trẻ. Việc làm này giúp theo dõi tình trạng sức khỏe của chó, phát hiện sớm chó có dấu hiệu bị dại. Không đánh đập, bỏ đói hoặc đem bán chó.

Tiêm phòng khi trẻ bị chó cắn

Khi trẻ em bị chó cắn, việc tiêm phòng là rất quan trọng để ngăn ngừa bệnh dại.

Huyết thanh kháng dại

Khi trẻ bị chó cắn, trong trường hợp xác định tình trạng vết thương ở vùng xa thần kinh trung ương nhưng trẻ có triệu chứng của bệnh dại hoặc không theo dõi được con vật và trong trường hợp vết cắn/cào sâu, nhiều vết; vết cắn/cào gần thần kinh trung ương như đầu, mặt cổ; vết cắn/cào ở vùng có nhiều dây thần kinh như đầu chi, bộ phận sinh dục… Trẻ cần được tiêm huyết thanh kháng dại và vắc xin dại ngay, càng sớm càng tốt.

Vắc xin phòng bệnh dại

(Áp dụng cho vắc xin Verorab & Abhayrab)

Trước phơi nhiễm

Phác đồ tiêm bắp

– Liều tiêm: 0,5ml/1 liều

– Liều cơ bản: Vào các ngày N0 - N7 - N21 (hoặc N28).

– Liều nhắc 1 năm sau liều cơ bản, sau đó nhắc lại mỗi 5 năm*.

Phác đồ tiêm trong da

– Liều tiêm: 0,1ml/1 liều

– Liều cơ bản: Vào các ngày N0 - N7 - N21 (hoặc N28).

– Liều nhắc 1 năm sau liều cơ bản, sau đó nhắc lại mỗi 5 năm*.

(*) Dành cho người có nguy cơ cao như nhân viên làm trong phòng thí nghiệm về nghiên cứu hay sản xuất liên quan đến Dại, bác sỹ thú y, người thám hiểm hang động, người điều khiển thú và người gác rừng trong vùng có bệnh dại ở động vật…

Sau phơi nhiễm

• Người chưa tiêm dự phòng dại trước đó hoặc tiêm chưa đủ liều:

1.1. Tiêm bắp

- Tiêm 3 liều(*): vào các ngày N0 - N3 - N7 

- Tiêm 5 liều (**) vào các ngày N0 - N3 - N7 - N14 - N28

Lịch tiêm đặt biệt: 4 liều theo lịch: 2 mũi N0 (ở 2 bên chi) - N7 - N21

Lịch tiêm đặc biệt áp dụng trong trường hợp: Không có sẵn huyết thanh kháng dại tại điểm tiêm vắc xin và xa nơi tiêm huyết thanh kháng dại mà người bị thương chưa thể tiếp cận ngay.

• Liều lượng: 0,5 ml/1 mũi

1.2. Tiêm trong da

- Tiêm 2 mũi/1 lần x 3 lần (*): vào các ngày N0 - N3 - N7 

- Tiêm 2 mũi/1 lần x 4 lần (**): vào các ngày N0 - N3 - N7 - N28

-  Liều lượng: 0,1 ml/1 mũi

Lưu ý:

(*) Con vật sống khỏe mạnh sau 10 ngày theo dõi

(**) Con vật chết, bệnh, không theo dõi được trong vòng 10 ngày

Đi tiêm vắc xin dại ngay sau khi bị động vật cắn hoặc càng tiêm càng sớm càng tốt.

Có thể phải kết hợp tiêm vắc xin dại với huyết thanh kháng dại (tùy thuộc vào vết thương, tình trạng sức khỏe của người bị cắn, tình trạng con vật tại thời điểm cắn và trong vòng 10 ngày theo dõi…)

• Người đã tiêm dự phòng đủ liều trước phơi nhiễm hoặc sau phơi nhiễm ít nhất 3 mũi vắc xin dại công nghệ tế bào:

- Tiêm 2 mũi vào các ngày N0 - N3. Có thể tiêm đường bắp (0,5 ml/1 mũi) hoặc tiêm trong da (0,1 ml/1 mũi).

Vắc xin uốn ván

Trong trường hợp trẻ bị chó cắn, thường không sử dụng mũi tiêm uốn ván, trừ khi vết thương có dấu hiệu bị nhiễm bẩn với đất, tình trạng vết thương hở, sâu, nặng và trẻ chưa từng tiêm phòng uốn ván trước đó. Phác đồ tiêm uốn ván cho trẻ sau khi bị chó cắn như sau:

Phòng ngừa chó cắn và lây nhiễm bệnh dại cho trẻ

Việc tiêm phòng dại trước phơi nhiễm cho trẻ rất quan trọng và đã được kiểm chứng là có mức độ an toàn cao, mang lại lợi ích nhiều hơn những nguy cơ mà vắc xin mang lại, vì một khi đã mắc bệnh dại, tỷ lệ tử vong là 100%. Theo WHO, việc tiêm vắc xin phòng dại giúp tạo miễn dịch tốt và mang lại nhiều lợi ích. Trẻ em được tiêm phòng trước khi tiếp xúc với virus dại giúp cơ thể sẵn sàng và nhanh chóng tổ chức tế bào miễn dịch để chống lại bệnh dại. Điều này giúp trẻ tránh tiếp xúc với virus dại và giảm số lượng liều vắc xin cần thiết nếu bị phơi nhiễm.

Khi được tiêm phòng dại trước phơi nhiễm, trẻ không cần tiêm globulin miễn dịch bệnh dại (SAR/RIG) - một biện pháp có chi phí cao và có thể gây phản ứng phụ. Đặc biệt, vắc xin dại luôn có sẵn tại mọi thời điểm và địa điểm, trong khi SAR/RIG không phải lúc nào cũng có sẵn.

Ngoài ra, phụ huynh cần giáo dục và hướng dẫn trẻ những điều sau để tránh bị cắn chó và các nguy cơ tiềm ẩn:

• Tránh chạm vào hoặc tiếp cận với chó lạ hoặc chó đang lang thang trên đường.
• Nếu chó đi cùng chủ, hỏi ý kiến chủ trước khi tiếp xúc với chó.
• Đi nhẹ nhàng và tránh tiếp xúc với mắt khi gặp chó hung dữ.
• Nếu bị chó đuổi, trẻ nên đứng yên thay vì cố gắng chạy.
• Trong trường hợp bị chó tấn công, trẻ nên che đầu và cổ bằng cách đan hai bàn tay vào nhau phía sau gáy, gập cánh tay sát cổ và người hết mức có thể.
• Trẻ nhỏ không nên ép chó chơi và để chó tự do nếu chúng không muốn chơi.
• Bố mẹ nên dặn con tránh trêu chọc chó hoặc kéo tai và đuôi của chúng.
• Ngoài ra, nên hướng dẫn trẻ đọc ngôn ngữ cơ thể của chó, bao gồm nhận biết khi chó lo lắng (ngáp, cụp tai lại, giơ chân) hoặc khi chó cảm thấy bị đe dọa (cụp đuôi, nhìn chằm chằm, gầm gừ).

Theo Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh (CDC Hoa Kỳ), trên thế giới, mỗi năm có 59.000 ca tử vong vì bệnh dại (2), trung bình cứ mỗi 9 phút lại có một người tử vong vì căn bệnh này (3), trong đó, phần lớn là trẻ em. Do đó, trẻ em bị chó cắn phải làm sao, sơ cứu và tiêm phòng thế nào là những kiến thức mà phụ huynh và người chăm sóc trẻ cần phải nắm rõ. Đặc biệt, việc tiêm phòng vắc xin dại trước phơi nhiễm là vô cùng cần thiết, giúp bảo vệ trẻ khỏi những nguy cơ phơi nhiễm và tử vong do bệnh dại, tiết kiệm đáng kể thời gian và chi phí điều trị dự phòng sau phơi nhiễm.