Triệu chứng hậu cúm A thế nào ở người lớn? Cách phục hồi, phòng ngừa

Virus cúm A thường gây ra các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp nhẹ, 90% thường biểu hiện lành tính. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, ngay cả khi người bệnh đã phục hồi, vẫn có thể để lại tình trạng mệt mỏi sau cúm kéo dài, ảnh hưởng nặng nề đến sức khỏe và sinh hoạt thường ngày, đây được gọi là hiện tượng hậu cúm A. Vậy triệu chứng hậu cúm A biểu hiện ở người lớn như thế nào? Cách phục hồi và phòng ngừa tình trạng này ra sao? Cùng chuyên gia VNVC khám phá ngay trong bài viết dưới đây!

Hậu cúm A là gì?

Hậu cúm A là tình trạng mệt mỏi dai dẳng và kéo dài dù người bệnh đã hồi phục từ lần nhiễm cúm A trước đây. Tình trạng này còn được gọi là hội chứng mệt mỏi sau khi nhiễm virus (post-viral fatigue), tình trạng mệt mỏi này có thể kéo dài đến 2 tuần sau khi nhiễm cúm hoặc có thể lâu hơn.

Nguyên nhân dẫn đến hiện tượng hậu cúm A chưa thể xác định rõ ràng. Các nhà nghiên cứu cho rằng, tình trạng mệt mỏi sau cúm có thể liên quan đến phản ứng miễn dịch cơ thể đối với nhiễm trùng ban đầu. Khi cơ thể chống lại virus, hệ miễn dịch sẽ giải phóng các hóa chất gọi cytokine, thúc đẩy tình trạng viêm, gây ra các triệu chứng điển hình của nhiễm virus.

Đây là một phần trong cuộc tấn công tuyến đầu vào virus và thường sẽ dừng lại khi virus đã được xử lý. Tuy nhiên, một số trường hợp sản sinh mức độ cytokine quá lớn, không thể trở lại bình thường ngay được, gây ra triệu chứng mệt mỏi liên tục.

Bên cạnh đó, Tiến sĩ Sarah Jarvis, Giám đốc lâm sàng tại Patient.info cho biết: “Những lý do gây ra tình trạng mệt mỏi sau nhiễm virus có thể bao gồm tình trạng viêm các mô thần kinh hoặc phản ứng bất thường của chính cơ thể đối với một loại virus đã ẩn náu trong một khoảng thời gian.” Ngoài ra, nguyên nhân gây ra tình trạng hậu cúm A có thể là do tự ý dùng thuốc quá liều và không đúng cách, dẫn đến tác dụng phụ về sau. (1)

Trong một số trường hợp mắc hội chứng hậu của cúm A thường chỉ biểu hiện nhẹ, nhưng cũng có trường hợp khác sẽ trải qua một loạt triệu chứng suy nhược bao gồm khó thở, đau cơ và ho dai dẳng. Một trong những triệu chứng lâu dài, phổ biến nhất là mệt mỏi hoặc kiệt sức quá mức.

Tiến sĩ Sarah Jarvis cho biết thêm, hậu nhiễm virus hoàn toàn khác với tình trạng mệt mỏi bình thường, đôi khi tình trạng này được thấy ở những bệnh nhân đang hồi phục sau khi nhiễm các loại virus khác, chẳng hạn như cúm. Không có mốc thời gian rõ ràng nào cho quá trình phục hồi sau hội chứng hậu virus, thường sẽ phụ thuộc vào các yếu tố như tình trạng nhiễm virus, thể trạng sức khỏe...

Các triệu chứng hậu cúm A như thế nào?

Triệu chứng phổ biến nhất của hậu cúm A là tình trạng mệt mỏi kéo dài mãn tính. Bên cạnh đó, hậu cúm A cũng có thể gây ra các triệu chứng liên quan như sau:

• Đau cơ lan rộng;
• Lo lắng, trầm cảm và các vấn đề sức khỏe tâm thần khác;
• Khó ngủ;
• Đau khớp;
• Ho dai dẳng hoặc ho liên tục;
• Hụt hơi;
• Mệt mỏi về nhận thức;
• Sương mù não; (2)
• Khó chịu;
• Vấn đề về trí nhớ;
• Sưng hạch bạch huyết;
• Khó tập trung.

Trong một số trường hợp, tình trạng mệt mỏi sau khi nhiễm virus cũng có thể biểu hiện dưới dạng đau xơ cơ, nhạy cảm với thức ăn, nhạy cảm với hóa chất, nhạy cảm với trường điện từ (EMF), viêm khớp, cảm giác lo lắng, kiệt sức và trầm cảm. Mặc dù thoạt nhìn, những tình trạng này có vẻ không liên quan, nhưng nghiên cứu mới cho thấy não có thể đóng vai trò trung tâm trong nhiều tình trạng.

Có thể bạn quan tâm: Tình trạng ho sau cúm A ở người lớn nguy hiểm không? Điều trị thế nào?

Hậu cúm A thường gặp phải những di chứng nào?

Hậu cúm A có các biểu hiện dai dẳng liên quan đến hệ thống nhận thức, tiêu hóa, tim mạch, thần kinh và cơ xương, bao gồm tình trạng mệt mỏi dai dẳng nghiêm trọng sau nhiễm trùng. Về di chứng lâu dài sau khi nhiễm cúm, MERS-CoV và SARS-CoV-1, di chứng hô hấp là phổ biến nhất, chiếm khoảng 67,7% trong các trường hợp.

Đầu tiên, hậu quả của cúm A có thể gây ra tình trạng mệt mỏi kéo dài một cách dai dẳng. Nhiều bệnh nhân báo cáo cảm giác kiệt sức không chỉ trong quá trình hồi phục tức thời mà còn có thể kéo dài hàng tuần đến hàng tháng. Điều này làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng lao động, học tập và tham gia các hoạt động xã hội của người bệnh.

Thứ hai, cúm A cũng liên quan đến các vấn đề về hô hấp sau khi các triệu chứng chính đã giảm. Một số bệnh nhân tiếp tục trải qua ho khan hoặc cảm giác khó thở, đặc biệt là khi gắng sức. Điều này có thể do sự tổn thương tạm thời hoặc lâu dài của đường hô hấp do viêm nhiễm virus gây ra.

Theo ghi nhận từ các nghiên cứu, hậu quả lâu dài của nhiễm trùng với các biến thể virus cúm A có xu hướng thiên hướng thần kinh, xâm nhập vào hệ thần kinh trung ương (CNS) qua hàng rào máu não hoặc các tế bào nội mô mạch máu nhỏ.

Ví dụ, virus cúm gia cầm độc lực cao (H5N1) có thể lây nhiễm vào hệ thần kinh trung ương, dẫn đến chết tế bào thần kinh ở phần đặc chất đen (cấu trúc hạch nền nằm ở não giữa). Các vấn đề về phát triển thần kinh đã được chứng minh là một yếu tố nguy cơ dẫn đến hậu quả nghiêm trọng sau khi nhiễm cúm, thậm chí tử vong.

Một số người mắc chứng rối loạn giấc ngủ, mất khả năng tập trung và thay đổi tâm trạng thất thường, bao gồm cả lo âu và trầm cảm. Những ảnh hưởng này có thể xuất phát từ phản ứng viêm hệ thống mà cơ thể phát động để chống chọi với virus, gây ảnh hưởng không mong muốn đến não bộ.

Về khía cạnh hệ miễn dịch, người từng mắc cúm A có thể trải qua tình trạng suy giảm miễn dịch tạm thời khiến họ dễ bị nhiễm trùng khác, đặc biệt là trong những tuần sau khi khỏi bệnh.

Ngoài ra, đối với một số người có bệnh nền sẵn có, cúm A có thể làm trầm trọng thêm các tình trạng tim mạch và chuyển hóa. Cụ thể, viêm hệ thống do cúm có thể dẫn tới các biến chứng tim mạch như viêm cơ tim hoặc thậm chí là nhồi máu cơ tim do tình trạng viêm làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông.

Xem thêm: Nguyên nhân ho sau cúm A là gì?

Phương pháp chẩn đoán tình trạng hậu cúm A

Chẩn đoán tình trạng hậu cúm A đòi hỏi một cách tiếp cận toàn diện và chi tiết, kết hợp giữa các phương pháp lâm sàng, cận lâm sàng và đôi khi cần đến các kỹ thuật chuyên sâu hơn. Bởi di chứng của cúm A thường không đặc hiệu và có nhiều biểu hiện đa dạng, việc xác định tình trạng hậu cúm A đòi hỏi sự tỉ mỉ và thận trọng từ đội ngũ y tế.

Tổ chức Y tế Thế giới phân loại các hội chứng mệt mỏi sau nhiễm virus, bao gồm cả virus cúm A và các hội chứng mệt mỏi mãn tính khác - là một rối loạn của hệ thần kinh. Do đó, thường sẽ không có dấu hiệu sinh học hoặc xét nghiệm chuẩn hóa nào, nên việc chẩn đoán sẽ dựa vào quy trình loại trừ, thường được gọi là chẩn đoán loại trừ. (3)

Các bác sĩ sẽ tiến hành chẩn đoán bằng cách đánh giá các triệu chứng của người bệnh, ghi lại tiền sử bệnh và thực hiện khám sức khỏe. Đồng thời, xét nghiệm máu cũng có thể được thực hiện để loại trừ các loại bệnh có thể gây mệt mỏi khác, chẳng hạn như suy giáp, thiếu máu...

Đầu tiên, việc thu thập tiền sử bệnh lý chi tiết là rất quan trọng. Bác sĩ cần hỏi rõ bệnh nhân về các triệu chứng từng có trong giai đoạn cấp tính của cúm, các triệu chứng kéo dài hoặc xuất hiện mới sau khi bệnh thuyên giảm và mức độ ảnh hưởng của chúng đến sinh hoạt hàng ngày. Điều này giúp xác định những thay đổi bất thường có thể liên hệ trực tiếp đến cúm A.

Tiếp theo, đánh giá lâm sàng đóng vai trò nền tảng trong việc xác định tình trạng hậu cúm A. Các bác sĩ thường kiểm tra toàn diện các chức năng cơ thể, bao gồm hô hấp, tuần hoàn, thần kinh và tâm lý. Đặc biệt, xét nghiệm chức năng hô hấp có thể được thực hiện để xác định sự giảm thông khí phổi, nếu bệnh nhân gặp vấn đề hô hấp kéo dài.

Về mặt cận lâm sàng, xét nghiệm máu có thể được thực hiện để kiểm tra các chỉ số viêm nhiễm và miễn dịch. Sự hiện diện của các dấu hiệu viêm kéo dài hoặc bất thường nào đó có thể chỉ ra rằng cơ thể còn đang phản ứng lại với tổn thương do virus cúm A gây ra.

Đối với các di chứng về thần kinh hoặc tâm lý, đánh giá chuyên sâu hơn có thể cần thiết. Các thử nghiệm tâm lý, đánh giá khả năng nhận thức hoặc thậm chí chụp MRI não trong các trường hợp phức tạp đều có thể được sử dụng để chẩn đoán các vấn đề ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương.

Cuối cùng, việc theo dõi và đánh giá liên tục rất quan trọng. Không phải tất cả các triệu chứng hậu cúm A đều xuất hiện ngay lập tức sau giai đoạn cấp tính, vì thế kết hợp giữa việc tự quan sát của bệnh nhân và các lần tái khám định kỳ là rất cần thiết để kịp thời điều chỉnh kế hoạch điều trị.

Phương pháp điều trị di chứng hậu cúm A

Hậu cúm A có thể gây ra hàng loạt triệu chứng như mệt mỏi, suy nhược, rối loạn giấc ngủ, khó thở, và thậm chí là các vấn đề tâm lý. Do đó, một kế hoạch điều trị toàn diện là cần thiết để giúp người bệnh phục hồi hoàn toàn và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Tuy nhiên, hiện vẫn chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu nào cho di chứng hậu cúm A, hầu hết tập trung vào việc kiểm soát các triệu chứng và giảm đau. Trước tiên, việc xác định các triệu chứng đặc biệt mà bệnh nhân gặp phải là cần thiết để có thể thiết lập một phác đồ hỗ trợ điều trị thích hợp. Dựa trên đánh giá lâm sàng và các kết quả xét nghiệm, các bác sĩ có thể đưa ra những biện pháp phù hợp cho từng bệnh nhân.

Về quản lý mệt mỏi kéo dài, điều chỉnh lối sống đóng vai trò quan trọng. Điều này bao gồm việc khuyến khích người bệnh thực hiện các hoạt động thể chất nhẹ nhàng với tần suất thường xuyên để nâng cao sức bền và dần dần tăng cường sức khỏe. Những bài tập như đi bộ, yoga và thở sâu có thể giúp cải thiện năng lượng và giảm căng thẳng.

Điều trị triệu chứng hô hấp kéo dài phụ thuộc vào mức độ và loại triệu chứng mà bệnh nhân trải qua. Các bài tập thở, bên cạnh việc sử dụng máy phun khí dung, có thể hỗ trợ làm dịu các triệu chứng khò khè và khó thở. Trong một số trường hợp, thuốc giãn phế quản hoặc corticosteroid có thể được kê đơn nếu có sự chỉ định chính xác từ bác sĩ.

Về mặt tâm lý và thần kinh, hỗ trợ tâm lý cho những bệnh nhân mắc các vấn đề liên quan đến rối loạn giấc ngủ, lo âu hoặc trầm cảm là cực kỳ quan trọng. Liệu pháp hành vi nhận thức (CBT) có thể giúp đỡ trong việc thay đổi cách thức phản ứng với căng thẳng và cải thiện giấc ngủ. Đôi khi, thuốc chống trầm cảm hoặc thuốc an thần nhẹ nhàng cũng có thể được sử dụng nhưng cần được giám sát kỹ lưỡng bởi các chuyên gia y tế.

Bên cạnh đó, hỗ trợ dinh dưỡng cũng là một phần không thể thiếu trong quá trình điều trị. Một chế độ ăn uống cân bằng, giàu vitamin và khoáng chất, với sự chú trọng đặc biệt đến việc bổ sung đủ nước, giúp duy trì sức khỏe tổng thể và tăng cường hệ miễn dịch.

Ngoài ra, việc giáo dục sức khỏe và tự theo dõi là những yếu tố quan trọng trong việc quản lý di chứng hậu cúm A. Bệnh nhân cần được khuyến khích chú ý đến các dấu hiệu của cơ thể, ghi chép các triệu chứng bất thường và báo cáo kịp thời cho các bác sĩ để có những điều chỉnh phù hợp trong phác đồ điều trị.

Cần lưu ý, vì nguyên nhân cơ bản của tình trạng mệt mỏi hậu virus chưa được xác nhận rõ ràng, nên các phương pháp điều trị này có thể không giải quyết được hoàn toàn tình trạng cơ bản.

Trong trường hợp di chứng hậu cúm A, châm cứu có thể là phương pháp điều trị bổ sung hữu ích giúp làm giảm các triệu chứng và tăng cường hệ miễn dịch. Nghiên cứu cho thấy châm cứu có thể giúp tăng cường hệ miễn dịch bằng cách sản xuất các tế bào bạch cầu, có chức năng chống lại nhiễm trùng. Ngoài ra, châm cứu có thể giảm viêm và đau, cải thiện giấc ngủ, giảm mức độ căng thẳng...

Xem thêm: Cách điều trị cúm A an toàn và nhanh chóng.

Cách chăm sóc và phục hồi sức khỏe hậu cúm A

Bên cạnh việc kết hợp điều trị di chứng hậu của cúm A để lại, người bệnh cần kết hợp chăm sóc bản thân thật tốt, bằng cách thực hiện các hoạt động sau:

• Ngủ đủ giấc vào ban đêm: Ngủ ít nhất 7 - 9 tiếng mỗi đêm để cơ thể tiếp tục hồi phục và nạp lại năng lượng đã mất;
• Điều quan trọng là cơ thể cần nghỉ ngơi đầy đủ, giữ tinh thần thoải mái và giảm tải các hoạt động hàng ngày để cân bằng lại năng lượng;
• Cung cấp đủ nước: Chuyên gia cung cấp một công thức đơn giản để giúp tính toán lượng chất lỏng mà cơ thể cần trong và sau khi bị cúm là: chiều cao (cm) + cân nặng (kg)/ 100 lít nước mỗi ngày. Trong trường hợp sốt, uống khoảng 05,lít nước cho mỗi độ sốt trên 37 độ C;
• Duy trì chế độ dinh dưỡng cân bằng: Loại bỏ các thực phẩm có hại cho hệ tiêu hóa như caffeine, rượu, đồ ăn cay, nhiều đường, tinh bột...;
• Tập thể dục nhẹ nhàng, rèn luyện sức khỏe: Yoga, thiền định, hít thở sâu...;
• Chườm nóng, chườm lạnh để làm giảm các cơn đau nhức trên cơ thể;
• Thực hiện các hành động như mát-xa, vật lý trị liệu, châm cứu... để hỗ trợ điều trị thuyên giảm triệu chứng.

Hậu cúm A khi nào cần đến gặp bác sĩ?

Hầu hết các trường hợp hậu cúm A có thể tự chữa tại nhà bằng việc thay đổi lối sống sinh hoạt theo khoa học và lành mạnh, từ việc cải thiện giấc ngủ, khẩu phần ăn hàng ngày đến việc năng tập luyện thể dục thể thao.

Tuy nhiên, các triệu chứng hậu của cúm A có thể tái phát hoặc thay đổi về mức độ nghiêm trọng (người bệnh cảm thấy triệu chứng chuyển biến xấu theo thời gian) (4). Đổng thời, tình trạng mệt mỏi hoặc các triệu chứng khác kéo dài dai dẳng, lúc này người bệnh cần đến gặp bác sĩ để trao đổi về phương án y tế can thiệp và hướng dẫn cách chăm sóc sức khỏe phù hợp.

Các trường hợp hậu cúm A khác cần đến gặp bác sĩ, bao gồm:

• Triệu chứng kéo dài hoặc nặng hơn: Nếu các triệu chứng cúm như sốt, ho, đau họng hoặc mệt mỏi không cải thiện hoặc trở nên trầm trọng hơn sau một tuần. Đây có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng thứ phát hoặc các biến chứng khác.
• Khó thở: Nếu gặp khó khăn khi thở, thở gấp hay cảm giác tức ngực, đây có thể là dấu hiệu của viêm phổi hoặc một biến chứng nghiêm trọng khác.
• Đau ngực: Cảm giác đau hoặc tức ở ngực có thể là biểu hiện của các vấn đề tim mạch hoặc hô hấp đòi hỏi sự can thiệp y tế ngay lập tức.
• Chóng mặt hoặc lơ mơ: Cảm giác chóng mặt nghiêm trọng hoặc lơ mơ, mất phương hướng cần được bác sĩ đánh giá vì có thể liên quan đến việc cung cấp máu kém lên não.
• Nôn mửa hoặc buồn nôn kéo dài: Không thể giữ được thức ăn hoặc nước uống có thể dẫn đến mất nước nghiêm trọng và cần được chăm sóc y tế ngay.
• Triệu chứng tâm lý hoặc thần kinh: Gặp các vấn đề về trí nhớ, lo âu, rối loạn giấc ngủ hoặc bất kỳ thay đổi nào trong hành vi cần được đánh giá bởi chuyên gia y tế.
• Tiền sử bệnh lý nghiêm trọng: Những người có bệnh nền như suy tim, tiểu đường, bệnh phổi mãn tính hoặc bất kỳ bệnh lý mãn tính nào khác nên gặp bác sĩ nếu các triệu chứng cúm không thuyên giảm sớm.

Cách phòng ngừa các biến chứng hậu cúm A

Cách để phòng ngừa các biến chứng hậu cúm A hiệu quả và an toàn nhất chính là tiêm vắc xin cúm để phòng ngừa cúm mỗi năm. CDC Hoa Kỳ khuyến nghị, trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên và người lớn cần tiêm vắc xin cúm mỗi năm để phòng ngừa nguy cơ mắc bệnh, ngăn chặn biến chứng nguy hiểm và tình trạng hậu cúm dai dẳng.

Hiện nay, có 4 loại vắc xin cúm được cấp phép và triển khai tiêm phòng tại Việt Nam, bao gồm: Vaxigrip Tetra (Pháp), Influvac Tetra (Hà Lan), GC Flu GCFlu Quadrivalent (Hàn Quốc) và Ivacflu-S (Việt Nam). Cả 4 loại vắc xin đều được sản xuất theo cơ chế bất hoạt, chỉ định tiêm phòng cho trẻ từ 6 tháng tuổi và người lớn (riêng vắc xin Ivacflu-S chỉ định tiêm cho người lớn từ 18 - 60 tuổi), với phác đồ:

Tên vắc xin	Vắc xin cúm tứ giá Vaxigrip Tetra (Pháp)	Vắc xin cúm tứ giá Influvac Tetra (Hà Lan)	Vắc xin cúm tứ giá GCFlu Quadrivalent (Hàn Quốc)	Vắc xin cúm tam giá Ivacflu-S (Việt Nam)
Đối tượng	Trẻ từ 6 tháng tuổi và người lớn			Người lớn từ 18 - 60 tuổi
Lịch tiêm	Trẻ từ 6 tháng đến dưới 9 tuổi chưa từng tiêm vắc xin cúm trước đó: - Mũi 1: Mũi tiêm đầu tiên - Mũi 2: Cách mũi 1 ít nhất 4 tuần - Sau đó tiêm nhắc lại 1 mũi hàng năm. Trẻ dưới 9 tuổi đã từng tiêm ngừa cúm, trẻ từ 9 tuổi và người lớn: - Tiêm 1 mũi và tiêm nhắc lại hàng năm.			- Tiêm 1 mũi và tiêm nhắc lại hàng năm.
Đăng ký tiêm ngay

Để tham khảo chi tiết về vắc xin phòng bệnh cúm và các loại vắc xin phòng bệnh khác, Quý Khách hàng có thể liên hệ trực tiếp với VNVC thông qua hotline 028.7102.6595 hoặc inbox qua fanpage facebook VNVC - Trung tâm Tiêm chủng Trẻ em & Người lớn hoặc đến ngay các trung tâm tiêm chủng VNVC trên toàn quốc để được nhân viên chăm sóc Khách hàng hướng dẫn chi tiết, được bác sĩ thăm khám sàng lọc, tư vấn sức khỏe và chỉ định tiêm ngừa phù hợp. 

Hậu cúm A có thể ảnh hưởng nặng nề đến sức khỏe và đời sống sinh hoạt của người bệnh, tạo ra cảm giác mệt mỏi, kiệt sức, đau nhức cơ, thậm chí ảnh hưởng đến cả giấc ngủ, tinh thần người bệnh. Hiện không có thuốc điều trị đặc hiệu cho các các di chứng hậu cúm A, cách phục hồi bệnh hiệu quả nhất là duy trì lối sống sinh hoạt lành mạnh, chế độ dinh dưỡng theo khoa học và tiêm phòng cúm theo định kỳ.