6 loại vắc xin bại liệt phòng bệnh hiệu quả cho trẻ mẹ phải biết

Vắc xin bại liệt là một trong những loại vắc xin đặc biệt quan trọng đối với trẻ em, được sử dụng để ngăn ngừa bệnh bại liệt nguy hiểm, giảm thiểu tối đa nguy cơ nhập viện, liệt vĩnh viễn và tử vong. Vậy, có những loại vắc xin bại liệt nào phòng bệnh hiệu quả? Nên tiêm loại nào? Cần lưu ý những gì trước, trong và sau khi tiêm bại liệt?

Vắc xin bại liệt là gì?

Vắc xin bại liệt (Polio vaccine) là một loại vắc xin được sử dụng để phòng ngừa bệnh bại liệt. Bệnh bại liệt (Poliomyelitis) là một bệnh nhiễm virus cấp tính lây truyền theo đường tiêu hoá do virus Polio (Poliovirus) gây nên, có thể lan truyền thành dịch. Virus này khi xâm nhập vào cơ thể sẽ lan vào hạch bạch huyết, một số ít tiếp tục xâm chiếm hệ thống thần kinh trung ương, gây tổn thương cho tế bào sừng trước tủy sống cùng tế bào thần kinh vận động ở vỏ não. Từ đó, có thể gây ra tình trạng liệt (tàn tật) vĩnh viễn và đe dọa nguy hiểm đến tính mạng của người bệnh (thường ra trẻ em dưới 5 tuổi).

Có 2 loại vắc xin bại liệt: vắc xin tiêm (Inactivated Polio Vaccine – IPV) và vắc xin uống (Oral Polio Vaccine – OPV). IPV được làm từ virus bị giết chết và được tiêm trực tiếp vào cơ thể. OPV được làm từ virus được giảm độc và được sử dụng theo đường uống.

Thực trạng trẻ mắc bại liệt tại Việt nam

Trong năm 2019, số ca mắc bệnh bại liệt hoang dã đã ghi nhận mức cao nhất trong 5 năm trở lại đây, với 175 trường hợp. Con số này tăng 5,3 lần so với 33 trường hợp năm 2018 và gần 8 lần so với 22 trường hợp năm 2017. Đồng thời, ta còn phải đối mặt với 339 trường hợp bị bại liệt do vắc xin biến đổi di truyền (cVDPV) xuất hiện tại nhiều quốc gia trên thế giới. Tại Việt Nam, trước khi vắc xin bại liệt được ra đời, bệnh bại liệt là một trong những nguyên nhân gây tử vong và gây ra những hậu quả nặng nề cho trẻ em dưới 5 tuổi.

Tuy nhiên, nhờ việc triển khai vắc xin bại liệt, từ năm 2000 đến nay, Việt Nam đã thanh toán thành công căn bệnh này và vẫn đang tiếp tục chủ động trong việc kiểm soát bệnh bại liệt. Đến thời điểm hiện tại, Việt Nam đã trải qua hơn 20 năm bảo vệ thành quả thanh toán bại liệt, góp phần giảm bớt gánh nặng đáng kể cho sức khỏe của trẻ em.

Tuy nhiên, cùng với sự phát triển của nền kinh tế, việc mở rộng giao lưu, giao thương quốc tế, nguy có lây truyền bệnh bại liệt vẫn còn tồn tại. Vì thế, lực lượng y tế dự phòng tại Việt Nam vẫn tiếp tục duy trì công tác phổ biến kiến thức và tuyên truyền thúc đẩy người dân đi tiêm phòng để giữ gìn thành quả thanh toán bệnh bại liệt, đặc biệt là trong bối cảnh mở rộng giao lưu quốc tế, nguy cơ lây truyền bệnh bại liệt vẫn còn hiện hữu tại nước ta. Ngoài việc tiêm chủng định kỳ cho trẻ bằng vắc xin, các chiến dịch uống vắc xin bổ sung đã được triển khai tại các vùng có nguy cơ cao.

Vì sao cần tiêm phòng vắc xin bại liệt?

Việc tiêm phòng vắc xin bại liệt là cách hiệu quả nhất để phòng ngừa bệnh bại liệt, giảm thiểu tối đa nguy cơ nhập viện, tàn tật vĩnh viễn và thậm chí gây tử vong.

Việc tiêm phòng vắc xin bại liệt giúp cơ thể sản xuất kháng thể chống lại virus polio. Khi cơ thể được tiêm phòng, cơ thể sẽ có khả năng đối phó với virus nếu tiếp xúc và tránh được bị mắc bệnh bại liệt.

Mặc dù căn bệnh này đã được kiểm soát tốt trong những năm qua nhờ sử dụng vắc xin, nhưng nó vẫn còn tiềm ẩn và có thể tái phát. Việc duy trì chương trình tiêm phòng vắc xin bại liệt là rất quan trọng để đảm bảo sự an toàn và bảo vệ cộng đồng khỏi nguy cơ mắc bệnh.

Vắc xin bại liệt nên tiêm hay uống?

Tùy thuộc vào nhu cầu sử dụng và điều kiện của người tiêm, có thể cân nhắc lựa chọn loại vắc xin bại liệt cho phù hợp theo bảng so sánh dưới đây.

Đối tượng nào cần tiêm phòng bại liệt?

Trẻ em sống cùng hoặc có tiếp xúc với người mang mầm bệnh bại liệt đều có nguy cơ lây nhiễm bệnh. Tuy nhiên, đối tượng nguy cơ cao nhất là trẻ em dưới 5 tuổi và những người chưa được tiêm phòng vắc xin bại liệt. Vì thế, các đối tượng cần được tiêm phòng bại liệt bao gồm:

• Trẻ em từ 2 tháng tuổi cần được tiêm phòng vắc xin bại liệt theo quy định của Bộ y tế.
• Người lớn: Người lớn được khuyến khích tiêm phòng vắc xin bại liệt nếu họ chưa được tiêm phòng hoặc chưa hoàn thành đủ số liều vắc xin bại liệt. Nếu người lớn có kế hoạch đi du lịch đến những khu vực có nguy cơ cao về bệnh bại liệt, cũng cần được tiêm phòng vắc xin bại liệt trước đó.
• Những người có nguy cơ mắc bệnh bại liệt cao: người chăm trẻ, người làm việc trong ngành y tế, ở khu vực có tình trạng dịch bệnh hoặc đi đến các nơi có nguy cơ mắc bệnh bại liệt cao, cần được tiêm phòng vắc xin bại liệt.

6 loại vắc xin phòng bệnh bại liệt cho trẻ

2 loại vắc xin đơn phòng bệnh bại liệt

Có 2 loại vắc xin đơn phòng bệnh bại liệt, bao gồm:

Vắc xin bại liệt OPV

Vắc xin sống, giảm độc tính dạng uống (OPV) chứa virus bại liệt sống đã được giảm độc tính, giúp kích thích cơ thể tạo ra miễn dịch với virus bại liệt. Nó giúp cơ thể tạo ra kháng thể phòng vệ khỏi bệnh bại liệt bằng cách ngăn chặn virus xâm nhập và kéo dài sự miễn dịch cho người được tiêm.

Vắc xin bại liệt dạng uống OPV có trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng và trẻ được chỉ định uống khi ở 2, 3 và 4 tháng tuổi.

Vắc xin phòng bệnh bại liệt IPV

Vắc xin bất hoạt dạng tiêm (IPV) chứa virus bại liệt bị giết chết, có tác dụng kích thích cơ thể tạo miễn dịch phòng bệnh. Nó có thể được sử dụng độc lập hoặc kết hợp với một số loại vắc xin khác để tăng cường hiệu quả phòng ngừa các bệnh khác.

Vắc xin bại liệt dạng tiêm IPV có trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng năm 2018 và được chỉ định tiêm phòng cho trẻ từ 5 tháng tuổi trở lên với lịch tiêm như sau:

• Mũi 1 (IPV1): Vào lúc trẻ 5 tháng tuổi
• Mũi 2 (IPV2): Vào lúc trẻ 9 tháng tuổi đến dưới 1 tuổi

Dù là vắc xin OPV hay IPV, chúng cũng đều có khả năng phòng ngừa bệnh bại liệt, bảo vệ sức khỏe và tính mạng của người tiêm. Tuy nhiên, chúng có những đặc điểm khác nhau nhất định, tùy thuộc vào tình hình dịch tễ, mục đích chủng ngừa và nhu cầu tiêm chủng mà mỗi loại sẽ được chỉ định tiêm ngừa tại các quốc gia/khu vực tương ứng. Cụ thế:

4 loại vắc xin phối hợp phòng ngừa bệnh bại liệt

Vắc xin phòng bại liệt dạng tiêm thường được kết hợp hoặc tiêm chung với các loại vắc xin khác nhằm giảm thiểu thời gian tiêm phòng, tối ưu hóa hiệu quả phòng bệnh. Hiện nay, có 4 loại vắc xin phối hợp phòng ngừa bệnh bại liệt, gồm có:

Vắc xin 6 trong 1 Infanrix Hexa

Infanrix Hexa là một loại vắc xin 6 trong 1 được sản xuất bởi hãng dược phẩm GlaxoSmithKline (GSK). Loại vắc xin này bao gồm 6 thành phần bảo vệ khác nhau để phòng ngừa các bệnh ở trẻ em: ho gà, bạch hầu, uốn ván, bại liệt, viêm gan B và các bệnh viêm phổi, viêm màng não mủ do H.Influenzae týp B (Hib)

Vắc xin phối hợp 6 trong 1 Infanrix Hexa được chỉ định tiêm cho các đối tượng là trẻ em từ 2 tháng đến 2 tuổi với lịch tiêm 4 mũi như sau:

• Mũi 1: lần tiêm đầu tiên.
• Mũi 2: 1 tháng sau mũi 1.
• Mũi 3: 1 tháng sau mũi 2.
• Mũi 4: cách mũi thứ 3 là 12 tháng (cách tối thiểu 6 tháng).

Vắc xin 6 trong 1 Hexaxim

Hexaxim là một loại vắc xin phối hợp 6 trong 1 được sản xuất bởi hãng dược phẩm Sanofi Pasteur. Hexaxim cũng như Infanrix Hexa, cũng bao gồm 6 thành phần khác nhau để phòng ngừa các bệnh lý nguy hiểm và phổ biến ở trẻ em như: ho gà, bạch hầu, uốn ván, bại liệt, viêm gan B và các bệnh viêm phổi, viêm màng não mủ do H.Influenzae týp B (Hib)

Vắc xin phối hợp 6 trong 1 Hexaxim được chỉ định tiêm cho các đối tượng là trẻ em từ 2 tháng đến 2 tuổi với lịch tiêm 4 mũi như sau:

• Mũi 1: lần tiêm đầu tiên
• Mũi 2: 1 tháng sau mũi 1
• Mũi 3: 1 tháng sau mũi 2
• Mũi 4: cách mũi thứ 3 là 12 tháng (cách tối thiểu 6 tháng).

Vắc xin 5 trong 1 Pentaxim

Pentaxim là một loại vắc xin phối hợp 5 trong 1 được sản xuất bởi công ty dược phẩm và chế phẩm sinh học hàng đầu thế giới – Sanofi Pasteur. Vắc xin này bao gồm 5 thành phần khác nhau để phòng ngừa các bệnh ở trẻ em, bao gồm: Ho gà, bạch hầu, uốn ván, bại liệt và các bệnh viêm phổi, viêm màng não mủ do H.Influenzae týp B (Hib).

Vắc xin phối hợp 5 trong 1 Pentaxim được chỉ định tiêm cho các đối tượng là trẻ từ 2 tháng tuổi đến tròn 2 tuổi với lịch tiêm 4 mũi như sau:

• Mũi 1: lần tiêm đầu tiên
• Mũi 2: 1 tháng sau mũi 1
• Mũi 3: 1 tháng sau mũi 2 (Các mũi cách nhau 1-2 tháng)
• Mũi 4: 1 năm sau mũi 3. Mũi tiêm nhắc lại tốt nhất là vào tháng thứ 16.

Vắc xin 4 trong 1 Tetraxim

Tetraxim là một loại vắc xin phối hợp 4 trong 1, chứa 4 thành phần phòng ngừa 4 bệnh khác nhau ở trẻ em (ho gà, bạch hầu, uốn ván, bại liệt), được sản xuất bởi hãng dược phẩm Sanofi Pasteur (Pháp).

Vắc xin 4 trong 1 Tetraxim (Pháp) được chỉ định tiêm cho trẻ từ 2 tháng tuổi trở lên đến 13 tuổi (tùy theo khuyến cáo chính thức của từng quốc gia).

Lịch tiêm 5 mũi, như sau:

• Mũi 1: lần tiêm đầu tiên
• Mũi 2: 1 tháng sau mũi 1
• Mũi 3: 1 tháng sau mũi 2
• Mũi 4: 1 năm sau mũi 3
• Mũi 5: 3 năm sau mũi 4 (trẻ 4 – 6 tuổi)

Lịch tiêm phòng bại liệt cho trẻ

Tóm lại, việc tiêm vắc xin phòng bại liệt cho trẻ được khuyến cáo thực hiện theo lịch tiêm sau:

• Theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Việt Nam sử dụng vắc xin phòng bại liệt uống (OPV) với khả năng chủng ngừa 2 type virus bại liệt 1 và 3 (Polio 1, 3) vào lúc 2, 3 và 4 tháng tuổi; kết hợp cùng với việc sử dụng vắc xin tiêm (IPV) cho chủng bại liệt 2 (Polio 2) khi trẻ 5 tháng tuổi.
• Đối với tiêm phòng dịch vụ, các loại vaccine bao gồm: 6 in 1 Infanrix Hexa (Bỉ) và 6 in 1 Hexaxim (Pháp), 5 in 1 Pentaxim (Pháp). Tiêm 3 liều vaccine chính từ 2, 3 và 4 tháng tuổi. Mũi vaccine thứ 4 được tiêm lại sau 12 tháng (1 năm), khi trẻ đạt độ tuổi khoảng 16 – 18 tháng. Riêng với vắc xin 4in1 Tetraxim (Pháp), tiêm thêm mũi 5 sau 3 năm từ khi tiêm mũi 4, khi trẻ từ 4 – 6 tuổi.

Một số phản ứng phụ sau khi uống, tiêm vắc xin bại liệt

Vắc xin bại liệt được coi là an toàn và hiệu quả trong việc phòng ngừa bệnh bại liệt. Tuy nhiên, như bất kỳ loại vắc xin nào khác, vắc xin bại liệt cũng có thể gây ra một số phản ứng phụ, bao gồm:

• Đau chân hoặc tay: Đây là phản ứng phổ biến nhất và thường xảy ra sau khi tiêm vắc xin bại liệt. Phản ứng này có thể kéo dài từ vài giờ đến vài ngày và thường không cần điều trị đặc biệt. Tuy nhiên, nếu đau kéo dài cần báo với cơ sở tiêm chủng hoặc đến bệnh viện gần nhất để được thăm khám.
• Sưng hoặc đỏ da: Phản ứng này cũng rất phổ biến. Thường xảy ra ở nơi tiêm vắc xin và cũng có thể kéo dài từ vài giờ đến vài ngày.
• Sốt và đau đầu: Các triệu chứng này thường rất hiếm và thường không nghiêm trọng. Để giảm các triệu chứng này, nên nghỉ ngơi và uống nhiều nước. Nếu các triệu chứng không giảm, cần đến bác sĩ để được tư vấn.
• Phản ứng dị ứng nặng: tiêu chảy, nôn mửa, khó thở hoặc phát ban. Đây là phản ứng phụ sau khi uống/tiêm vắc xin bại liệt rất hiếm khi xảy ra.

Thông thường, các phản ứng phụ này thường không nghiêm trọng và sẽ tự hết sau vài ngày. Tuy nhiên, nếu các triệu chứng phản ứng phụ trở nên nghiêm trọng, bạn cần nhanh chóng đến gặp bác sĩ để được xử lý kịp thời.

Một số lưu ý khi tiêm vaccine bại liệt

Bộ Y tế đã đưa ra quy định, những người có bất kỳ dị ứng nghiêm trọng nào đe dọa tính mạng đều không được tiêm vắc xin bại liệt. Nếu đang gặp vấn đề về sức khỏe, cần tạm hoãn tiêm vaccine bại liệt.

Những trường hợp chống chỉ định tiêm vắc xin bại liệt bao gồm:

• Có tiền sử sốc hoặc phản ứng nặng sau khi tiêm vắc xin.
• Hệ thống miễn dịch bị suy giảm nghiêm trọng.
• Những trường hợp khác được nhà sản xuất khuyến cáo không nên tiêm.

Ngoài ra, những trường hợp sau đây cần xem xét tạm hoãn kế hoạch tiêm vaccine bại liệt:

• Các cơ quan đang trong tình trạng suy chức năng.
• Trẻ nhỏ đang mắc bệnh cấp tính hoặc bệnh nhiễm trùng.
• Trẻ đang bị sốt từ 38 độ C trở lên hoặc thân nhiệt hạ từ 35.5 độ C trở xuống (đo tại nách).
• Trẻ đã sử dụng globulin miễn dịch trong vòng 3 tháng trước khi tiêm vaccine (ngoại trừ trường hợp kháng huyết thanh viêm gan B).
• Trẻ đang hoặc đã hoàn tất một khoa điều trị bằng corticoid liều cao, xạ trị hoặc hóa trị trong 14 ngày.
• Trẻ bị bệnh tim bẩm sinh hoặc bệnh tim mạn tính đi kèm với tăng áp lực động mạch phổi.
• Những trường hợp khác được nhà sản xuất vắc xin khuyến cáo tạm hoãn tiêm chủng.

Tiêm phòng bại liệt cho trẻ ở đâu?

Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC đang có đầy đủ tất cả các loại vắc xin phối hợp có khả năng phòng bệnh bại liệt và các bệnh lý truyền nhiễm nguy hiểm phổ biến khác ở trẻ em như vắc xin 6trong1, vắc xin 5trong1 và vắc xin 4trong1. Tại VNVC, toàn bộ vắc xin được bảo quản trong hệ thống dây chuyền lạnh hiện đại và tiên tiến hàng đầu Việt Nam với nhiệt độ trong khoảng 2-8 độ C theo yêu cầu của nhà sản xuất, nhằm đảm bảo chất lượng, hiệu quả và tính an toàn tối đa trước khi được tiêm cho Khách hàng.

Tại VNVC, 100% Khách hàng được khám sàng lọc miễn phí nhằm đánh giá tình trạng sức khỏe và chỉ định mũi tiêm phù hợp. Tại phòng tiêm, Khách hàng được hướng dẫn đối chiếu, kiểm tra tình trạng vắc xin cũng như hạn sử dụng, quy cách đóng gói, cảm quan… theo quy trình tiêm chủng an toàn.

Sau khi tiêm, Khách hàng của VNVC được theo dõi 30 phút tại khu vực xử trí sau tiêm, kiểm tra tình trạng sức khoẻ sau tiêm và dặn dò theo dõi trước khi ra về.

Bảng giá chích ngừa vaccine bại liệt bao nhiêu tiền?

Tại VNVC, giá chích ngừa vắc xin bại liệt được niêm yết công khai trên bảng tại website và trên các ấn phẩm khác. Nhằm tạo điều kiện thuận lợi và thúc đẩy phụ huynh đưa trẻ đi tiêm phòng đúng lịch, đủ mũi, VNVC cam kết luôn bình ổn giá, ngay cả trong những thời điểm vắc xin khan hiếm, đồng thời thường xuyên có các chương trình ưu đãi giá hấp dẫn:

Phụ huynh có thể đăng ký các loại vắc xin có chứa thành phần vắc xin bại liệt như 6in1 Infanrix Hexa, Hexaxim, 5in1 Pentaxim và 4in1 Tetraxim trực tuyến thông qua fanpage VNVC – Trung tâm tiêm chủng Trẻ em và Người lớn hoặc gọi đến hotline 028.7102.6595 hoặc đăng ký trên trang web tại địa chỉ https://vnvc.vn/dang-ky-tiem-chung/.