Xử lý vắc xin đã quá hạn như thế nào? [Giải đáp chi tiết]

Bất cứ loại thuốc nào cũng đều có hạn sử dụng, kể cả vắc xin. Hạn sử dụng của vắc xin là khoảng thời gian cho phép vắc xin hoạt động hiệu quả và an toàn ở mức tối ưu. Khi vắc xin vượt ngoài khoảng thời gian này, tức là vắc xin hết hạn. Vắc xin hết hạn là vắc xin đã vượt quá thời hạn cho phép in trên bao bì, khi tiêm có thể gây ảnh hưởng đến sức khỏe, thậm chí tính mạng của người sử dụng.

Chính vì thế, vắc xin hết hạn cần được xử lý đúng quy định của Bộ Y tế, tuyệt đối không được nhập kho hoặc xuất kho, không lọt đến phòng tiêm. Vậy, xử lý vắc xin đã quá hạn như thế nào? Tiêm phải vắc xin quá hạn thì phải làm sao?

Hạn sử dụng trung bình của vắc xin là bao lâu?

Tùy thuộc vào từng loại vắc xin và nhà sản xuất khác nhau mà hạn sử dụng của vắc xin sẽ khác nhau. Trước khi được cấp phép lưu hành rộng rãi trên thị trường và triển khai tiêm chủng cho người dân, tất cả vắc xin đã được thông qua rất nhiều nghiên cứu, thử nghiệm và đánh giá nghiêm ngặt dựa trên thời gian thực tế để quyết định đưa ra hạn sử dụng của từng loại vắc xin sao cho vắc xin vẫn đảm bảo an toàn, hiệu quả tối ưu và nguyên vẹn chất lượng cho đến ngày cuối cùng của hạn sử dụng vắc xin.

Ví dụ, cùng là vắc xin 6 trong 1 ngừa bệnh ho gà, bạch hầu, uốn ván, bại liệt, viêm phổi - viêm màng não do HiB và viêm gan B, nhưng Infanrix Hexa (Bỉ) có hạn sử dụng 36 tháng, trong khi đó Hexaxim (Pháp) lại có hạn sử dụng kéo dài lên đến 48 tháng. Riêng đối với vắc xin cúm, hạn sử dụng thường là 1 năm vì những thành phần kháng nguyên có trong vắc xin cúm chỉ khớp với các chủng cúm đang lưu hành trong mùa cúm năm đó.

Do đó, vắc xin cúm chỉ có giá trị phòng ngừa và bảo vệ người tiêm khỏi nguy cơ lây nhiễm các chủng cúm trong 1 năm, có thể sẽ không còn giá trị hoặc giá trị phòng ngừa không đầy đủ khi tiêm chủng cho mùa cúm năm tiếp theo.

Ngoài ra, hạn sử dụng của vắc xin có thể bị ảnh hưởng bởi chất lượng bảo quản. Nếu bảo quản không đúng cách, chất lượng của vắc xin sẽ bị suy giảm hoặc mất hiệu lực trước thời hạn sử dụng quy định của nhà sản xuất.

Xử lý vắc xin đã quá hạn như thế nào?

Tại Hệ thống tiêm chủng VNVC, khi đã xác định vắc xin quá hạn, toàn bộ vắc xin cùng lô với vắc xin hết hạn sẽ được biệt trữ, đưa ra khỏi khu vực lưu trữ thông thường. Tất cả vắc xin có nghi ngờ về hạn sử dụng hoặc nghi ngờ về chất lượng sẽ được “giám sát" riêng biệt, nghiêm ngặt bằng nhiều lớp bảo mật, chỉ những nhân sự được quyền mới có thể xử lý.

Khu biệt trữ tại VNVC đóng vai trò như một chốt chặn quan trọng, ngăn không cho các vắc xin hết hạn, vắc xin không đạt điều kiện chất lượng ra khỏi nơi lưu trữ, đến phòng tiêm và tiêm cho Khách hàng.

Để xử lý các vắc xin quá hạn, các bộ phận chức năng của VNVC như bộ phận kho, bộ phận kiểm soát chất lượng sẽ làm việc với các phòng ban để tiến hành tiêu hủy lô vắc xin hết hạn theo quy định tại điều 15 thông tư số 11/2018/TT-BYT của Bộ Y tế.

Khi vắc xin hết hạn bị tiêu hủy, quá trình tiêu hủy cũng phải được theo dõi, kiểm soát theo quy định tại khoản 6 điều 15 thông tư số 11/2018/TT-BYT của Bộ Y tế. Đồng thời, việc tiêu hủy vắc xin hết hạn cần đảm bảo an toàn cho con người, súc vật và tránh ô nhiễm môi trường theo các quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường theo quy định tại thông tư số 36/2015/TT-BTNMT của Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường về quản lý chất thải nguy hại.

Phòng ngừa tiêm phải vắc xin quá hạn như thế nào?

Vắc xin hết hạn sử dụng có thể biến chất hoặc mất giá trị, gây hại cho sức khỏe người tiêm hoặc ảnh hưởng đến tính mạng, thậm chí tác động đến uy tín của đơn vị tiêm chủng, gây mất niềm tin đối với cộng đồng. Để ngăn chặn tình trạng tiêm phải vắc xin quá hạn, người tiêm cần lựa chọn cơ sở tiêm chủng uy tín, đầu tư hệ thống kho bảo quản vắc xin, hệ thống kiểm soát chất lượng vắc xin hiện đại, đồng bộ, chặt chẽ, đảm bảo tất cả các vắc xin được sử dụng là vắc xin an toàn, nguyên vẹn. Cụ thể:

1. Lựa chọn cơ sở tiêm chủng uy tín

Tại Việt Nam, VNVC là hệ thống tiêm chủng xây dựng và vận hành thành công hệ thống hàng trăm kho lạnh bảo quản vắc xin đạt chuẩn GSP và hệ thống dây chuyền lạnh (Cold Chain) hiện đại, quy mô hàng đầu Việt Nam cùng hệ thống gần 30 xe lạnh, trang thiết bị vận chuyển lạnh và tủ bảo quản lạnh vắc xin chuyên dụng, bảo quản vắc xin trong điều kiện tối ưu, nhiệt độ được duy trì ổn định ở mức 2 - 8 độ C theo yêu cầu của nhà sản xuất.

Đồng thời, VNVC cũng vận dụng và phát triển quy trình quản lý chất lượng vắc xin nghiêm ngặt, kiểm soát hạn sử dụng vắc xin chặt chẽ cùng rất nhiều quy trình thực hành tiêm chủng vắc xin an toàn khác nhằm đảm bảo 100% vắc xin đến phòng tiêm và tiêm cho Khách hàng luôn ở trạng thái chất lượng cao nhất, an toàn và hiệu quả đạt mức tối ưu.

Đối với quy trình kiểm soát hạn sử dụng vắc xin và xử lý vắc xin hết hạn, VNVC đầu tư lớn cho hệ thống phần mềm quản lý hàng hoá hiện đại, hệ thống phần mềm chốt chặn và hệ thống cảnh báo hạn sử dụng vắc xin tiên tiến hàng đầu. Hệ thống phần mềm quản lý hàng hóa cho phép theo dõi chi tiết tình trạng của từng lọ vắc xin và cung cấp đầy đủ thông tin cần thiết, kể cả cảnh báo hạn sử dụng vắc xin để đảm bảo quá trình quản lý, cung ứng và tồn kho được điều phối phù hợp với nhu cầu sử dụng.

Đối với vắc xin có hạn sử dụng dài 2 - 3 năm, khi hạn sử dụng còn dưới 12 tháng, hệ thống cảnh báo hạn sử dụng vắc xin sẽ gửi thông tin cảnh báo đến các nhân sự quản lý, vận hành kho có liên quan. Đối với những vắc xin có hạn sử dụng ngắn, có hạn dụng 1 năm như vắc xin cúm, khi hạn sử dụng chỉ còn 6 tháng sẽ được hệ thống kiểm soát hạn sử dụng vắc xin cảnh báo đến các nhân sự quản lý, vận hành kho có liên quan.

Khi vắc xin vừa chạm ngưỡng hết hạn, bộ phận quản lý chất lượng sẽ phối hợp với bộ phận quản lý, vận hành kho để tiến hành biệt trữ toàn bộ vắc xin hết hạn ra 1 khu vực riêng ngay trong kho lạnh và thực hiện các thủ tục để phối hợp tiêu hủy vắc xin theo đúng quy định của cơ quan quản lý Nhà nước và các cơ quan, bộ, ngành có liên quan.

Đặc biệt, toàn bộ quy trình trên được giám sát thông qua hệ thống phần mềm chốt chặn, các cá nhân/bộ phận liên quan sẽ không thể can thiệp, thực hiện thao tác xuất/nhập kho các loại vắc xin đang có cảnh báo về hạn sử dụng. Điều này giúp VNVC có thể kiểm soát và phát hiện sớm các vắc xin đã hết hạn sử dụng nhằm xử lý kịp thời.

VNVC là Hệ thống Trung tâm tiêm chủng vắc xin An toàn - Uy tín - Chất lượng hàng đầu Việt Nam với hàng trăm cơ sở tiêm chủng cao cấp trên cả nước sở hữu danh mục vắc xin đa dạng với hơn 40 loại vắc xin quan trọng, phòng gần 50 bệnh truyền nhiễm nguy hiểm và phổ biến tại Việt Nam, bao gồm các loại vắc xin thế hệ mới, vắc xin “hot” thường xuyên khan hiếm với số lượng lớn tại mỗi trung tâm, cam kết luôn cung ứng đầy đủ vắc xin cho trẻ em và người lớn Việt Nam, đáp ứng nhu cầu tiêm vắc xin phòng bệnh ngày càng gia tăng của người dân.

VNVC đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng khang trang, rộng rãi cùng cơ sở vật chất hiện đại, cao cấp, mỗi trung tâm được trang bị đầy đủ các phòng và khu vực chức năng chuyên biệt, luôn trong tình trạng sẵn sàng phục vụ các nhu cầu phát sinh trong quá trình tiêm chủng tại trung tâm của Khách hàng.

Bao gồm các sảnh chờ rộng rãi, thoáng mát, phòng khám, phòng tiêm, khu vực chăm sóc sức khỏe sau tiêm và phòng xử trí phản ứng sau tiêm chuyên biệt, rộng thoáng, được trang bị đầy đủ các trang thiết bị y tế đạt chuẩn cao cấp của Bộ Y tế, khu vui chơi trẻ em sinh động, phòng cho mẹ & bé, khu vực pha sữa, cho bé bú, thay bỉm/tã… cùng nhiều tiện ích cao cấp hoàn toàn miễn phí khác đi kèm như khăn giấy khô/ướt, nước uống thanh trùng, bỉm/tã cao cấp đủ size, wifi, sạc di động…

VNVC còn cung cấp mức giá tiêm chủng vắc xin hợp lý. VNVC cam kết luôn bình ổn giá, không tăng giá bất thường, kể cả đối với các vắc xin “hot”, vắc xin thường xuyên khan hiếm, thậm chí thường xuyên mang đến nhiều chương trình ưu đãi giá hấp dẫn và quà tặng giá trị nhằm bình đẳng hóa nhu cầu vắc xin, thúc đẩy nhu cầu và gia tăng cơ hội tiêm chủng vắc xin chất lượng cao với giá bình ổn, dịch vụ cao cấp, tận tâm và gần nhà.

Đặc biệt, VNVC còn mang đến giải pháp tài chính thông minh, giúp tất cả người tiêm có cơ hội tiêm ngừa vắc xin đầy đủ, đúng lịch mà không lo “chướng ngại tài chính” với chính sách “Tiêm vắc xin trước, trả chi phí sau” không lãi suất hoặc chia nhỏ giá Gói vắc xin thành nhiều lần thanh toán.

Để được tư vấn, đặt lịch tiêm vắc xin, đăng ký gói vắc xin hoặc tham gia các chương trình ưu đãi, Khách hàng có thể liên hệ trực tiếp với VNVC qua:

• Hotline: 028 7102 6595;
• Fanpage: VNVC – Trung tâm Tiêm chủng Trẻ em và Người lớn;
• Tra cứu trung tâm tiêm chủng VNVC gần nhất tại đây;

Để đặt mua vắc xin và tham khảo các sản phẩm vắc xin, Quý khách vui lòng truy cập: vax.vnvc.vn.

2. Kiểm tra hạn sử dụng vắc xin trước khi tiêm

Trước khi tiêm, người tiêm/phụ huynh cần kiểm tra kỹ lưỡng về các thông tin của vắc xin để đối chiếu với chỉ định của bác sĩ, đặc biệt là hạn sử dụng của vắc xin được ghi trên vỏ hộp, cần đảm bảo vắc xin sắp được tiêm là còn hạn sử dụng.

Tại VNVC, trước khi tiêm cho Khách hàng, dưới sự chứng kiến của ít nhất 3 bên gồm điều dưỡng tiêm chủng, điều dưỡng hỗ trợ tiêm chủng và Khách hàng cùng người nhà của Khách hàng (nếu có), điều dưỡng thực hiện tiêm chủng sẽ giới thiệu chi tiết, cặn kẽ tất cả các thông tin về vắc xin (tên vắc xin, tác dụng phòng bệnh, nhà sản xuất, nước sản xuất, ngày sản xuất, tính toàn vẹn của vắc xin, cũng như liều dùng, đường dùng…, đặc biệt là hạn sử dụng của vắc xin.

Đồng thời, điều dưỡng VNVC sẽ hướng dẫn Khách hàng cùng kiểm tra, giám sát chất lượng vắc xin bằng cảm quan và các thông tin được in trên vỏ hộp, lọ vắc xin, từ đó đối chiếu với phiếu chỉ định tiêm chủng của Bác sĩ, giám sát chất lượng vắc xin bằng cảm quan và các thông tin được hiển thị trên vỏ hộp, lọ vắc xin…, giúp Khách hàng được tiêm đúng loại vắc xin, tiêm an toàn, an tâm về chất lượng vắc xin và chất lượng tiêm chủng.

Lưu ý, chỉ có vắc xin còn hạn và vắc xin hết hạn, không có khái niệm “vắc xin cận date”, bất cứ loại vắc xin nào cũng đều đảm bảo an toàn, hiệu quả ở mức tối ưu cho đến ngày cuối cùng được ghi trên hạn sử dụng. Chính vì thế, người tiêm/quý phụ huynh hoàn toàn có thể yên tâm tiêm chủng vắc xin ngay cả khi hạn sử dụng vắc xin chỉ còn 1 ngày.

Một số câu hỏi thường gặp về vắc xin hết hạn

1. Tiêm phải vắc xin quá hạn thì phải làm sao?

Nếu người dân tiêm vắc xin ở cơ sở phát hiện vắc xin hết hạn cần nhanh chóng đến các cơ sở y tế, trung tâm tiêm chủng hoặc bệnh viện gần nhất và báo ngay cho các nhân viên y tế về tình trạng gặp phải để được hướng dẫn và thực hiện xử trí thích hợp và kịp thời.

Trấn an bản thân/người tiêm giữ bình tĩnh, duy trì tinh thần tỉnh táo để chú ý quan sát tình trạng sức khỏe của bản thân, các phản ứng, cảm nhận và các thay đổi bất thường diễn ra bên trong cơ thể. Khi phát hiện bất thường dù là nhỏ nhất, cơ thể trở nên mệt mỏi, khó chịu, cần báo ngay cho các bác sĩ và nhân viên y tế.

Trong quá trình chăm sóc người tiêm phải vắc xin quá hạn, cần chú ý duy trì chế độ dinh dưỡng lành mạnh, tuyệt đối không tiêu thụ các thực phẩm dễ gây dị ứng, các thức ăn kém lành mạnh như đồ ăn nhiều dầu mỡ, nhiều gia vị, cay nóng, đồ ăn chế biến sẵn, thực phẩm đóng hộp, muối chua…, cần uống nhiều nước và bổ sung nhiều rau củ, hoa quả tươi, không tự ý dùng thuốc khi chưa có sự tư vấn, đồng ý và chỉ định của bác sĩ.

Đồng thời, khuyến khích người tiêm xây dựng chế độ sinh hoạt khoa học nhằm rèn luyện sức đề kháng và cải thiện chức năng hoạt động của hệ thống miễn dịch, giúp hệ miễn dịch “chiến đấu” hiệu quả hơn trước những “kháng nguyên quá hạn” từ vắc xin.

Do vắc xin hết hạn sẽ không đảm bảo hiệu lực bảo vệ tối ưu cho người tiêm, chính vì thế, sau khi được theo dõi sức khỏe ổn định, người tiêm có thể chủ động tiêm bù cùng loại vắc xin theo hướng dẫn của bác sĩ tiêm ngừa nhằm tái sản sinh kháng thể với các thành phần kháng nguyên có trong liều vắc xin hết hạn trước đó, kịp thời phòng ngừa nguy cơ lây nhiễm các tác nhân gây bệnh, bảo vệ sức khỏe và tính mạng người tiêm.

⇒ Xem thêm: Hệ quả khi tiêm vắc xin hết hạn.

2. Ai sẽ chịu trách nhiệm nếu tiêm phải vắc xin quá hạn?

Nếu tiêm phải vắc xin quá hạn, cơ sở tiêm chủng sẽ phải chịu trách nhiệm hành chính, pháp lý theo quy định của pháp luật và chịu trách nhiệm về sức khỏe và tính mạng của người tiêm. Căn cứ khoản 6, điểm a khoản 7 và điểm b khoản 8 điều 9 Nghị định 117/2020/NĐ-CP của Chính phủ, cơ sở tiêm chủng sử dụng vắc xin quá hạn có thể bị xử phạt vi phạm hành chính và bị đình chỉ toàn bộ hoặc một phần hoạt động của cơ sở tiêm chủng trong thời hạn 1 - 3 tháng.

Bên cạnh đó, cơ sở tiêm chủng phải rà soát, kiểm tra lại toàn bộ vắc xin hiện sở hữu để phát hiện tình trạng hết hạn của vắc xin (nếu có), đồng thời buộc phải tiêu hủy lô vắc xin đã được xác định là hết hạn.

3. Hạn sử dụng vắc xin có bị ảnh hưởng bởi yếu tố nào không?

Những nguyên nhân có thể khiến hạn sử dụng của vắc xin bị ảnh hưởng và làm hư hỏng vắc xin gồm có: Lỗi từ nhà sản xuất trong quá trình sản xuất và lưu kho không kiểm soát tốt, điều kiện vận chuyển không đảm bảo, thời gian vận chuyển kéo dài, bảo quản không đúng chuẩn mực khoa học (nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng…) trong quá trình lưu trữ, vận chuyển và sử dụng... Điều này không chỉ ảnh hưởng đến hiệu quả và an toàn của vắc xin mà còn dẫn đến lãng phí tài nguyên.

⇒ Tìm hiểu thêm: Quy trình bảo quản vacxin: Những yêu cầu đặc biệt quan trọng

Thắc mắc “xử lý vắc xin đã quá hạn như thế nào” đã được giải đáp. Vắc xin khi quá hạn hoặc không còn đảm bảo đầy đủ điều kiện sử dụng phải được biệt trữ trong khu vực riêng biệt, được giám sát liên tục và xử lý theo quy trình của VNVC và quy định của Bộ Y tế.

Sau đó, tất cả vắc xin, lô vắc xin hết hạn sẽ được tiến hành tiêu hủy theo quy định và hướng dẫn của các cơ quan y tế có thẩm quyền cùng các cơ quan, ban, ngành có liên quan như Bộ Tài nguyên và Môi trường nhằm đảm bảo an toàn cho con người, súc vật và tránh ô nhiễm môi trường trong quá trình tiêu hủy vắc xin hết hạn.