Zona bội nhiễm là gì? Cách điều trị như thế nào cho hiệu quả?

Zona thần kinh nếu không được chăm sóc và điều trị đúng cách, nguy cơ cao tiến triển các biến chứng nguy hiểm, đặc biệt là zona bội nhiễm, khiến các vùng da bị virus tấn công tổn thương sâu hơn, lan rộng, xuất hiện tình trạng viêm nhiễm, lở loét trầm trọng, gây ra những cơn đau rát, ngứa ngáy dữ dội. Phải làm sao để phòng tránh nguy cơ zona bội nhiễm? Nếu chẳng may mắc Zona bội nhiễm thì điều trị như thế nào?

Zona bội nhiễm là gì?

Zona bội nhiễm là tình trạng những nhiễm trùng ngoài da do zona thần kinh gây ra không được chăm sóc và vệ sinh đúng cách. Đây là một trong những biến chứng thường gặp nhất của bệnh zona thần kinh - bệnh lý truyền nhiễm cấp tính do virus Varicella Zoster (VZV) gây ra, với những biểu hiện điển hình ngoài da là các nốt phát ban, mụn nước chứa dịch mọc thành chùm/mảng/dải bám dọc theo các hạch thần kinh. Các tổn thương ngoài da này có thể xuất hiện trên khắp cơ thể, bất cứ vùng da nào bị VZV tấn công.

Tình trạng zona bội nhiễm xảy ra khi VZV phát triển mạnh khiến các cơn đau nhức, ngứa rát thần kinh trở nên nghiêm trọng hơn hoặc các vết tổn thương trên da do zona gây ra bị vi khuẩn hoặc vi nấm khác tấn công, gây viêm nhiễm, lở loét nặng hơn.

Nguyên nhân gây ra zona thần kinh bội nhiễm

Các nốt mụn nước của zona thần kinh khi bội nhiễm thường xuất hiện dịch mủ nhiều hơn và đục hơn, kèm theo tình trạng nóng rát, nhức nhói và sưng đau dữ dội. Tổn thương da do các mụn nước sau khi bể dịch thường sâu hơn, nhiều dịch mủ chảy ra hơn và thường có xu hướng lan ra các vùng da lành lân cận. Ngoài ra, biến chứng zona bội nhiễm kéo dài còn có thể gây ra cảm giác đau nhức sâu và co giật các dây thần kinh bị VZV tấn công kéo dài với tần suất tăng cao.

1. Vệ sinh kém

Nguyên nhân chính gây ra zona thần kinh bội nhiễm do vùng da tổn thương bị vi khuẩn, vi nấm xâm nhập và gây viêm nhiễm. Do đó, nếu vùng da tổn thương do phát ban, mụn nước chứa dịch không được vệ sinh sạch sẽ có thể vỡ/rỉ/chảy ra, tồn đọng trên da khiến vùng tổn thương càng ngứa ngáy khó chịu hơn, đặc biệt khiến các tác nhân gây hại khác dễ xâm nhập và bám lên vùng tổn thương, gây bội nhiễm, lan rộng, nhiễm trùng và lở loét nặng.

2. Sức đề kháng suy giảm

Những người gặp tình trạng suy giảm sức đề kháng khiến cơ thể bị suy nhược, khả năng “đánh bại” VZV kém và tốc độ phục hồi các tổn thương thần kinh cùng vết thương ngoài da rất chậm, tạo điều kiện vô cùng thuận lợi cho các tác nhân gây bệnh khác như vi khuẩn, vi nấm xâm nhập vào cơ thể/vết thương, gây ra tình trạng bội nhiễm.

3. Lạm dụng thuốc

Nhiều người bệnh thường lạm dụng một số loại thuốc bôi ngoài da có tác dụng giảm dị ứng và kháng viêm tức thời nhằm hỗ trợ điều trị các triệu chứng phát ban, mụn nước ngoài da do zona gây ra như thuốc bôi Corticoid. Tuy nhiên, những loại thuốc kháng viêm này hoạt động dựa trên cơ chế gây ức chế, kìm hãm khả năng miễn dịch của vùng da tổn thương, nếu lạm dụng sử dụng kéo dài, có thể làm suy giảm nghiêm trọng sức đề kháng tự nhiên của da, khiến da mất đi khả năng chống lại các tác nhân gây bệnh từ môi trường bên ngoài, nguy cơ cao diễn tiến zona thần kinh bội nhiễm.

4. Cào, chà xát lên các nốt mụn nước

Những hành động “xấu” như cào/gãi/chà xát lên vùng da bị tổn thương là thói quen và xu hướng của những người bị mắc zona thần kinh do cảm giác ngứa ngáy. Những thói quen này có thể khiến các nốt mụn nước vỡ ra, chảy dịch, tạo ra vết thương hở hoặc tạo vùng da bị lở loét, khiến cho những tác nhân gây hại bên ngoài môi trường tấn công cơ thể thông qua vết thương, gây ra tình trạng bội nhiễm.

5. Tự ý sử dụng thuốc

Tự ý sử dụng thuốc không đúng cách, nhất là sử dụng các loại thuốc kháng virus, kháng sinh và các loại thuốc y học Trung Quốc cổ truyền không tuân theo chỉ định của bác sĩ có thể khiến tình trạng tổn thương ngoài ra nghiêm trọng hơn, gây lở loét, chảy dịch mủ, tăng cao nguy cơ nhiễm trùng, biến chứng bội nhiễm.

Triệu chứng nhận biết bị bội nhiễm zona

Khi bệnh tiến triển zona bội nhiễm, các triệu chứng sẽ diễn biến ở mức độ nghiêm trọng hơn so với trạng thái bệnh zona thần kinh bình thường. Tình trạng bội nhiễm có thể ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe thế chất và sức khỏe tâm lý của người bệnh nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách. Có thể nhận biết zona thần kinh bội nhiễm qua các triệu chứng như:

• Vùng da bị tổn thương do tình trạng phát ban, mụn nước trở nên sưng đỏ dữ dội, lở loét và có dấu hiệu viêm nhiễm nặng nề.
• Các nốt mụn nước, phát ban, phỏng rộp khi zona thần kinh bị bội nhiễm thường chứa nhiều dịch mủ, đục màu hơn, tình trạng sưng đỏ cùng cảm giác ngứa ngáy, đau nhức và nóng rát cũng diễn biến dữ dội hơn, nhiều trường hợp dịch mủ có lẫn máu, màng nhầy bao bọc chất dịch căng cứng, dễ bị bể, gây chảy dịch.
• Những nốt mụn nước sau khi bể bị nhiễm trùng nặng, gây ra khu vực tổn thương da lan rộng và sâu hơn, nguy cơ cao để lại sẹo lõm.
• Tịnh trạng zona thần kinh bội nhiễm kéo dài có thể khiến cơn đau nhức, rát nóng và nhức nhói trở nên nghiêm trọng, xuất hiện tình trạng co giật các dây thần kinh bị VZV tấn công.
• Ngoài ra, zona thần kinh bội nhiễm còn có thể gây ra các triệu chứng toàn thân khác tương tự như khi bị zona thần kinh thông thường như mệt mỏi, nhức đầu, sốt cao, khát nước, chán ăn,...

Zona bội nhiễm có nguy hiểm không?

CÓ, THẬM CHÍ VÔ CÙNG NGUY HIỂM. Zona bội nhiễm là tình trạng biến chứng của bệnh zona thần kinh (hay còn gọi là giời leo), tình trạng biến chứng này gây ra những tổn thương da liễu nặng nề và diễn biến phức tạp hơn rất nhiều so với zona thần kinh thông thường. Zona thần kinh bội nhiễm gây ra tình trạng viêm nhiễm, lở loét nặng nề ở vùng da bị tổn thương do VZV tấn công. Nếu không được can thiệp các phương pháp điều trị khoa học kịp thời, nguy cơ cao biến chứng da liễu, niêm mạc, nội tạng và thần kinh nghiêm trọng khác như:

• Viêm mô tế bào, là tình trạng nhiễm trùng xảy ra tại các liên kết của da, thường do liên cầu nhóm A hoặc tụ cầu vàng gây ra. Tình trạng này thường nghiêm trọng hơn so với nhiễm trùng thông thường, có thể dẫn đến áp xe dưới da, nổi hạch, viêm gân, hoại tử da hoặc nguy cơ nhiễm khuẩn huyết, nhập viện và tử vong.
• Sẹo vĩnh viễn, thường xuất hiện sau bệnh zona thần kinh bội nhiễm, do tình trạng bội nhiễm gây tổn thương da sâu và lan rộng, nguy cơ rất cao để lại thâm sẹo, đặc biệt là ở những người có làn da nhạy cảm, khả năng phản ứng của sức đề kháng kém, “sức khỏe” của hệ miễn dịch bị suy giảm, những vết sẹo do zona bội nhiễm khó có thể mờ đi, thậm chí tồn tại vĩnh viễn và không thể được khắc phục hoàn toàn, gây mất thẩm mỹ, ảnh hưởng nghiêm trọng đến tâm lý xã hội người bệnh sau khi phục hồi.
• Nhiễm khuẩn huyết, là tình trạng nhiễm trùng ngoài da nặng nề, gây lở loét trầm trọng và không được can thiệp điều trị kịp thời, đúng cách, khiến tình trạng nhiễm trùng đi vào tuần hoàn máu, làm rối loạn các quá trình hoạt động các cơ quan vận huyết, có thể dẫn đến suy hô hấp, gây sốc, trụy tim và thậm chí tử vong.
• Bên cạnh đó, khi mắc zona bội nhiễm trên những vùng niêm mạc nhạy cảm trên mặt, mụn nước chứa dịch và các vết lở loét, viêm nhiễm có thể xuất hiện trong miệng (lợi, nướu, lưỡi, thanh quản,...), trên mắt (giác mạc, củng mạc, võng mạc,...) hoặc trong tai (vành tai, màng nhĩ,...). Đặc biệt, tình trạng viêm nhiễm nặng ở những vùng da hoặc niêm mạc gần mắt/bên trong mắt có thể gây tổn thương nghiêm trọng đến dây thần kinh thị giác, làm giảm thị lực, thậm chí dẫn đến mù lòa vĩnh viễn. Nếu bội nhiễm xảy ra ở vùng tai, có thể khiến các dây thần kinh thính giác bị thương tổn, gây suy giảm thính lực, thậm chí gây điếc.

Cách điều trị zona bội nhiễm

Zona khi bội nhiễm có thể gây tổn thương sâu và lan rộng trên diện rộng của da và đi kèm với những triệu chứng diễn biến ở mức độ vô cùng nghiêm trọng. Do đó, việc điều trị cần được thực hiện ngay lập tức, càng sớm càng tốt để kiểm soát nhiễm trùng, giảm thiểu tình trạng tổn thương da và ngăn ngừa các biến chứng. Việc kết hợp sử dụng các loại thuốc hỗ trợ điều trị zona thần kinh và nghiêm túc thực hiện các phương pháp chăm sóc tổn thương tốt và cải thiện hệ miễn dịch tại nhà là rất quan trọng trong quá trình điều trị tình trạng bội nhiễm zona.

1. Sử dụng thuốc

Các bác sĩ da liễu nhấn mạnh rằng, sử dụng thuốc là phương pháp hỗ trợ điều trị chính cho zona thần kinh nói chung và zona bội nhiễm nói riêng. Lựa chọn loại thuốc sẽ phụ thuộc vào mức độ tổn thương của da và tình trạng diễn biến của bệnh và phụ thuộc vào quyết định kê đơn thuốc của bác sĩ.

Có một số loại thuốc có thể được sử dụng để điều trị zona thần kinh bội nhiễm như sau:

• Thuốc kháng virus: Sử dụng thuốc kháng virus là rất cần thiết trong việc điều trị zona thần kinh bội nhiễm nhằm ức chế và kiểm soát sự phát triển của VZV. Bác sĩ có thể kê đơn thuốc kháng virus dạng bôi hoặc dạng uống tùy thuộc vào từng trường hợp cụ thể.
• Dung dịch sát khuẩn: thường được sử dụng để sát khuẩn, giữ gìn vệ sinh và đảm bảo vô trùng cho vùng da tổn thương, ngăn ngừa nguy cơ nhiễm trùng, khiến tình trạng bội nhiễm trở nên nghiêm trọng hơn. Một trong những dung dịch sát khuẩn quen thuộc, phổ biến và có mặt hầu hết tại mọi nhà thuốc là thuốc tím với thành phần chính là kali pemanganat, có tác dụng sát trùng nhẹ và kháng khuẩn mạnh mẽ.
• Thuốc kháng sinh: đây là nhóm thuốc có khả năng kháng khuẩn, thường được sử dụng để kiểm soát tình trạng nhiễm trùng trong quá trình điều trị zona thần kinh nói chung và zona bội nhiễm nói riêng. Tùy thuộc vào mức độ nhiễm trùng, bác sĩ có thể kê đơn thuốc trong khoảng từ 7 - 10 ngày như Ceftriaxone (1), Amoxicillin (2) và các loại kháng sinh khác.
• Thuốc giảm đau và kháng viêm: Zona bội nhiễm thường gây ra cảm giác đau đớn, nhức nhối và bỏng rát ở mức độ nghiêm trọng và có thể kèm theo tình trạng sốt cao trên 38,5 độ C. Do đó, việc sử dụng thuốc giảm đau như Paracetamol, thuốc chống viêm như NSAID (thuốc chống viêm không steroid) giúp giảm đau và hạ sốt là cần thiết để giảm triệu chứng, cải thiện cảm xúc và làm dịu vết thương. Lưu ý, cần cẩn trọng đối với người có vấn đề về suy giảm chức năng nội tạng như dạ dày, gan, thận hay tim mạch.
• Sau khi tình trạng bội nhiễm được kiểm soát, ở giai đoạn hồi phục, các bác sĩ chuyên khoa có thể đánh giá tình trạng bệnh lý và xem xét kê đơn một số loại thuốc khác giúp giảm triệu chứng và thúc đẩy phục hồi da như thuốc kháng histamin H1 (loại thuốc giúp giảm triệu chứng phát ban, mề đay, dị ứng), thuốc bôi chứa Tacrolimus (thuốc ức chế miễn dịch có khả năng kháng khuẩn), thuốc corticoid đường uống (thuốc chống viêm) và nhiều loại thuốc khác tùy thuộc vào tình trạng diễn biến bệnh lý cụ thể của bệnh nhân.

2. Chăm sóc, sát khuẩn vết thương

Ngoài việc sử dụng các loại thuốc theo chỉ định kê toa và hướng dẫn của bác sĩ, bệnh nhân bị zona thần kinh bội nhiễm cần chú ý thực hiện nghiêm túc các biện pháp chăm sóc tại nhà để hỗ trợ kiểm soát triệu chứng, ngăn ngừa diễn biến tiêu cục của bệnh và thúc đẩy quá trình chữa lành thương tổn.

• Nghỉ ngơi: Người mắc zona thần kinh, nhất là zona bội nhiễm cần dành ít nhất 3 - 5 ngày cho việc nghỉ ngơi và điều trị tại nhà để giúp cơ thể hồi phục, tránh tiếp xúc với môi trường bên ngoài làm gia tăng nguy cơ viêm nhiễm, làm tình trạng bội nhiễm nghiêm trọng hơn, đồng thời tránh lây lan virus cho người khác.
• Uống nước: Cần uống đủ và đa dạng nước, bao gồm nước lọc và nước ép trái cây, rau củ tươi để nâng cao sức đề kháng và cải thiện khả năng phản ứng của hệ miễn dịch.
• Chế độ dinh dưỡng: Cần bổ sung các thực phẩm có hàm lượng vitamin và khoáng chất cao để hỗ trợ quá trình chữa lành tổn thương da.
• Vệ sinh: Tuyệt đối chú ý giữ vùng da bị tổn thương sạch sẽ và thông thoáng để ngăn ngừa nhiễm trùng.
• Hạn chế tác động lên da: Tránh cào/gãi/ chà xát và mặc quần áo chật để tránh làm vỡ các nốt mụn nước chứa dịch, khiến dịch mủ lây lan, nhiễm trùng, làm tăng cao nguy cơ biến chứng.
• Không áp dụng các phương pháp chữa trị dân gian: Tránh áp dụng các mẹo chữa trị dân gian tại nhà chưa được khoa học chứng minh, kiểm nghiệm về mức độ an toàn và hiệu quả, tiềm ẩn nguy cơ biến chứng, bội nhiễm nghiêm trọng hơn.
• Hạn chế hoạt động cường độ cao: Trong quá trình điều trị zona bội nhiễm, nên hạn chế tập thể dục cường độ cao hoặc vận động mạnh để tránh kích thích da và nguy cơ kéo dài quá trình lành tổn thương.

Ngoài việc kiên trì và sử dụng các loại thuốc tuân thủ theo đúng phác đồ mà bác sĩ đưa ra, người bị zona thần kinh bội nhiễm cần chú ý thực hiện các phương pháp chăm sóc sức khỏe và tổn thương da do zona tốt tại nhà nhằm hỗ trợ tích cực cho quá trình kiểm soát triệu chứng, ngăn ngừa biến chứng bội nhiễm diễn biến xấu, chặn đứng nguy cơ gặp thêm các biến chứng nguy hiểm khác và thúc đẩy quá trình chữa lành các tổn thương trên bề mặt da.

Ngăn ngừa zona thần kinh bội nhiễm

Những người có hệ miễn dịch suy yếu, người mắc suy giảm miễn dịch, stress hoặc nhiều yếu tố khác có thể khiến VZV phát triển thành bệnh zona thần kinh. Nếu không chú ý chăm sóc và điều trị, nguy cơ bội nhiễm cũng rất cao. Các biện pháp phòng ngừa bệnh zona thần kinh bao gồm:

• Tìm kiếm chăm sóc y tế từ sớm: Khi phát hiện triệu chứng zona thần kinh, nên thăm khám bác sĩ để được hướng dẫn chăm sóc, điều trị kịp thời và đúng cách.
• Sử dụng thuốc theo đúng chỉ định: Nghiêm túc tuân thủ đúng loại thuốc được bác sĩ kê toa, liều lượng, tần suất và thời gian sử dụng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Chăm sóc vùng da tổn thương cẩn thận: Duy trì vệ sinh da sạch sẽ, đặc biệt là vùng da bị zona thần kinh. Đặc biệt, cần chú ý khi mụn nước đã vỡ hoặc da bị tổn thương thứ phát do bất kỳ nguyên nhân nào.
• Hạn chế ma sát và cào gãi: Tránh cào gãi/ chà xát và thực hiện các động tác vật lý tác động lên vùng da bị mụn nước do VZV gây ra. Đồng thời, nên lựa chọn và mặc các loại quần áo rộng thoải mái, thoáng mát để hạn chế sự ma sát lên bề mặt da, tránh trợt loét da, gây ra tình trạng bội nhiễm.
• Cải thiện khả năng phản ứng của hệ miễn dịch và sức đề kháng: Cải thiện miễn dịch bằng cách duy trì lối sống lành mạnh, ăn uống khoa học, tránh thức khuya và hạn chế thần kinh căng thẳng.

Zona bội nhiễm khiến tình trạng tổn thương da trở nên nghiêm trọng hơn, đặc biệt ở giai đoạn các mụn nước chảy dịch, khiến các loại tụ cầu khuẩn dễ dàng lây nhiễm và tấn công, gây ra tình trạng nhiễm trùng nặng nề, vết thương mưng mủ, diễn biến bệnh kéo dài, cảm giác đau nhức, ngứa rát dữ dội, nguy cơ cao nhiễm khuẩn huyết và tử vong. Do đó, việc phòng ngừa zona thần kinh rất quan trọng, cần chủ động thực hiện càng sớm càng tốt bằng việc nâng cao “sức khỏe” của hệ miễn dịch, duy trì chế độ sống, chế độ dinh dưỡng khoa học và điều chỉnh cảm xúc tích cực đúng cách.