Bị zona thần kinh ở mông: Nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị

Bệnh zona thần kinh có thể xuất hiện tại bất kỳ vị trí nào trên cơ thể, như: ở mông, ở mặt, thắt lưng, ngực, bụng, tay, chân, sườn… Trong đó, bệnh zona thần kinh ở mông mặc dù ít phổ biến hơn các vị trí khác trên cơ thể nhưng lại khiến người bệnh khó chịu, đau đớn, bất tiện trong đời sống và sinh hoạt. Vậy, đâu là nguyên nhân zona thần kinh xuất hiện ở mông? Triệu chứng, cách chăm sóc và điều trị bệnh thế nào? Mời bạn xem tiếp trong bài viết sau.

Zona thần kinh ở mông là gì?

Zona thần kinh ở mông hay tại bất kỳ vị trí nào khác trên cơ thể cũng bắt nguồn từ sự tái hoạt động của virus Varicella Zoster (VZV) tiềm ẩn trong rễ thần kinh cảm giác cạnh cột sống. Đây là virus gây bệnh thủy đậu. Sau khi mắc bệnh thủy đậu, virus sẽ "ngủ đông" trong cơ thể, chực chờ cơ hội tái hoạt động và gây bệnh zona thần kinh.

Theo Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh (CDC) ước tính, có khoảng 1 triệu người mắc zona thần kinh mỗi năm tại Hoa Kỳ. Cứ 3 người sẽ có 1 người mắc bệnh zona thần kinh tại một thời điểm nào đó trong đời. (2)

Bệnh zona thần kinh có thể gây ra những ảnh hưởng nặng nề cho sức khỏe. Điển hình như biến chứng đau thần kinh hậu zona xảy ra ở 10-18% bệnh nhân, có thể kéo dài nhiều tháng hoặc thậm chí là nhiều năm sau khi bệnh đã khỏi. 1-4% bệnh nhân gặp biến chứng đau thần kinh hậu zona phải nhập viện điều trị. Bên cạnh đó, bệnh zona hiếm khi gây tử vong, với số ca tử vong mỗi năm tại Hoa Kỳ ít hơn 100 ca và hầu hết ở người lớn tuổi và người miễn dịch yếu.

Trước khi có vắc xin phòng bệnh zona thần kinh vào năm 2006, tỷ lệ người mắc bệnh tại Hoa Kỳ tăng cao. Điển hình như vào năm 1998, tỷ lệ mắc zona thần kinh tại Hoa Kỳ là 4/ 1.000, đa số bệnh nhân từ 30 tuổi trở lên. Tỷ lệ mắc bệnh tiếp tục tăng đến gần 6 trường hợp/ 1.000 người vào năm 2016. Từ năm 2016 trở đi, tỷ lệ mắc zona thần kinh tại Hoa Kỳ giảm dần, đặc biệt là ở nhóm người lớn tuổi.

Nguyên nhân gây bệnh zona ở mông

Virus Varicella Zoster là nguyên nhân gây bệnh zona thần kinh. Khi mắc virus lần đầu, bệnh nhân sẽ bị thủy đậu. Sau khi thủy đậu khỏi hoàn toàn, cơ thể không có khả năng đào thải virus mà chúng vẫn sẽ tồn tại và sống ẩn trong hạch thần kinh trong một thời gian dài. Khi sức khỏe suy giảm, căng thẳng thần kinh, hoặc mắc một số bệnh lý, virus sẽ được tái kích hoạt, rồi khỏi vị trí đang trú ngụ và di chuyển dọc theo dây thần kinh cơ thể và gây nên những hiểu hiện bệnh zona ngoài da.

Tùy thuộc vào dây thần kinh nào bị ảnh hưởng, bệnh zona thần kinh có thể xuất hiện ở nhiều vị trí khác nhau trên cơ thể, như: ở mặt, thắt lưng, ngực, bụng, tay, chân, sườn, mông… Trong đó, zona thần kinh ở mông tuy không phổ biến bằng các vị trí khác trên cơ thể, nhưng lại khiến người mắc bệnh gặp nhiều bất tiên trong sinh hoạt và đời sống hằng ngày.

Triệu chứng bị zona ở mông

Triệu chứng đầu tiên của bệnh zona thần kinh thường là tăng cảm giác nhạy cảm trên da hoặc đau ở một bên cơ thể. Khi bị tăng cảm giác trên da, người bệnh có thể ngứa ngáy, căng tức, bỏng, nhức hoặc đau sâu, đau nhói. Thông thường, sau khi cơn đau xuất hiện từ 1 đến 3 ngày, các dải ban sẽ nổi lên, sưng đỏ và phồng tại vị trí đau. Sau khoảng 10 đến 12 ngày, các dải ban sẽ tụ mủ và đóng vảy. Từ 2 đến 3 tuần sau đó, ban biến mất, vảy rơi ra và có thể để lại sẹo.

Vậy khi nào người bệnh zona thần kinh cần đến gặp bác sĩ? Khi có cảm giác đau hoặc nổi ban thành một dải ở một phía của cơ thể, bạn nên đến gặp bác sĩ càng sớm càng tốt. 72 giờ đầu được xem là "thời gian vàng" điều trị bệnh zona thần kinh, vì thuốc kháng virus chỉ phát huy hiệu quả tốt khi được sử dụng sớm. Ngoài ra, 72 giờ đầu tiên còn là giai đoạn cơ thể được phục hồi tốt. Nếu điều trị trễ hơn có thể gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe. Do tuổi tác, bệnh nền khiến bệnh nhân ảnh hưởng và gây nên các di chứng zona thần kinh.

Các giai đoạn phát triển của bệnh zona thần kinh ở mông

Zona thần kinh có thể tiến triển qua từng giai đoạn: tiền khởi phát, bùng phát và mãn tính.

1. Giai đoạn tiền khởi phát

Trước khi xuất hiện vùng mụn nước trên da từ 1 đến 3 ngày, người bệnh thường cảm thấy đau và tăng dị cảm ở da. Trong một số trường hợp, giai đoạn này có thể kéo dài đến 1 tuần hoặc lâu hơn.

2. Giai đoạn bùng phát cấp tính

Sau các cơn đau và tăng dị cảm ở da, bệnh zona sẽ bắt đầu với những nốt mụn rộp (mụn nước) xuất hiện trên nền da màu đỏ, những mụn nước này sẽ tiếp tục hình thành từ 3-5 ngày và thường đi theo đường dây thần kinh tủy sống. Thường bệnh zona thần kinh chỉ ăn theo 1 dây thần kinh duy nhất, hiếm khi bệnh ảnh hưởng đến nhiều hơn 1 dây thần kinh.

Cuối cùng, các mụn nước sẽ vỡ ra, chảy nước, bề mặt sẽ khô đi và hóa sẹo. Quá trình này có thể kéo dài 3 đến 4 tuần từ khi bắt đầu bệnh đến khi khỏi.

⇒ Tham khảo thêm: 7 cách vệ sinh vết zona thần kinh nhanh chóng và thuận tiện

3. Giai đoạn mãn tính

Một số trường hợp biến chứng đau thần kinh hậu zona sẽ kéo dài vài tháng cho đến vài năm ngay cả khi bệnh zona thần kinh được chữa khỏi. Đau thần kinh sau zona có thể ảnh hưởng tâm lý, giấc ngủ, giảm khả năng lao động và ảnh hưởng nặng nề đến chất lượng sống của người bệnh.

Chẩn đoán bệnh zona ở mông

Thông thường để chẩn đoán bệnh zona thần kinh ở mông, đầu tiên các bác sĩ sẽ thăm khám hỏi thăm tình trạng sức khỏe của bệnh nhân. Bệnh nhân cần mô tả cơn đau và cho bác sĩ quan sát vùng xuất hiện vết mụn nước/ phồng rộp nghi ngờ bị zona thần kinh. Các nốt mụn nước thường chỉ nổi thành 1 dải của 1 bên cơ thể, hiếm khi lan sang phía bên kia. Đôi khi người bệnh chỉ đau một bên cơ thể mà không thấy nổi ban.

Có thể các bác sĩ sẽ chỉ định bệnh nhân làm xét nghiệm nhằm xác định người bệnh có bị zona thần kinh hay không. Một số xét nghiệm chẩn đoán zona thần kinh có mông có thể bao gồm:

• Phết Tzanck: đây là phương pháp được sử dụng vào thời gian trước, tuy nhiên hiện ít được sử dụng hơn do nhiều kỹ thuật mới đã xuất hiện. Để thực hiện phương pháp phét Tzanck, các bác sĩ sẽ rạch vết phồng và lấy dịch cùng các tế bào da rồi đem đi xét nghiệm dưới kính hiển vi, để tìm những biến đổi của tế bào gây ra bởi virus.
• Cấy virus hoặc test kháng thể đặc biệt: như DFA - kháng thể huỳnh quang trực tiếp nhằm xác định virus gây bệnh zona thần kinh ở mông Varicella Zoster virus (VZV). Phương pháp DFA thường cho kết quản sau 1 giờ. Phương pháp này thường được dùng để phân biệt virus VZV và Herpes Simplex Virus (HSV).
• Sinh thiết da: Lấy một mẫu da tại sang thương và xem xét dưới kính hiển vi. Có thể dùng mô sinh thiết để cấy nếu không có mẫu sang thương nguyên vẹn. Ngoài ra, bác sĩ còn có thể chỉ định bệnh nhân phương pháp PCR để phát hiện DNA virus trong mẫu mô sinh thiết.

Biến chứng zona ở vùng mông

Đau thần kinh hậu zona là biến chứng bổ biến nhất của bệnh. Đau thần kinh hậu zona được mô tả với các cơn đau nhức, bỏng rát dữ dội như gai nhọn đâm xuyên qua da, bị bỏng nước sôi hay đau dữ dội ở xương sường. Thậm chí cơn đau thần kinh hậu zona còn được mô tả nặng hơn cả cơn đau của phụ nư trong quá trình sinh đẻ.

Người càng đau nhiều và phát ban càng rộng thì khi khỏi bệnh có khả năng càng cao gặp biến chứng đau thần kinh hậu zona. Nguy cơ đau thần kinh hậu zona còn tăng theo độ tuổi. Có khoảng 10%-13% số người từ 60 tuổi trở lên mắc zona sẽ bị đau thần kinh sau zona. Chỉ 5% người dưới 50 có thể gặp biến chứng đau thần kinh hậu zona.

Ngoài ra, bệnh zona thần kinh ở mông còn có thể dẫn đến một số biến chứng nghiêm trọng khác như:

Hội chứng Ramsay Hunt: được biểu hiện bằng việc liệt một bên mặt, ù tai, nghe kém hoặc mất khả năng nghe. Khi mắc hội chứng Ramsay Hunt, bệnh nhân thường không thể nhắm kín mắt, mất vị giác một bên 2/3 trước lưỡi. Các nốt mụn nước có thể mọc ở màng nhĩ, ống tai, vàng tai.

Tổn thương thần kinh trung ương: zona thần kinh còn có thể gây tổn thương thần kinh trung ương với các biến chứng nguy hiểm đe dọa tính mạng người bệnh gồm viêm não, viêm màng não, tai biến mạch máu não.

Ngoài ra, zona thần kinh ở mông còn có thể gây liệt mặt, rối loạn tiểu tiện, hay viêm các cơ quan khác như viêm phổi, viêm gan và đột quỵ có thể dẫn đến tử vong.

Phương pháp điều trị zona thần kinh ở mông

1. Sử dụng thuốc

Khi có dấu hiệu nghi ngờ nhiễm zona thần kinh cần đến gặp bác sĩ càng sớm càng tốt. Vì thuốc kháng virus chỉ phát huy hiệu quả tốt nhất trong vòng 72 giờ đầu tiên. Một số loại thuốc kháng virus thường dùng điều trị zona thần kinh có thể kể đến như acyclovir (Zovirax), valacyclovir (Valtrex) và famciclovir (Famvir). Thuốc có công dụng giảm thời gian đau và phát ban, bao gồm cả trường hợp đau dây thần kinh hậu zona.

Zona thần kinh hiện không có thuốc đặc trị, các loại thuốc được chỉ định có công dụng hỗ trợ điều trị triệu chứng. Điển hình như để giảm các cơn đau do zona thần kinh, các bác sĩ sẽ chỉ định bệnh nhân sử dụng một số loại thuốc như acetaminophen (VD Tylenol), và ibuprofen (VD Advil), hoặc tricyclic, thường được sử dụng trong trường hợp đau dây thần kinh hậu zona.

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định người bệnh dùng corticoid cục bộ để giảm viêm. Các loại thuốc cục bộ có tác dụng giảm đau và ngừa nhiễm trùng.

2. Sử dụng kem hoặc thuốc bôi

Sử dụng kem hoặc thuốc bôi cũng có tác dụng làm giảm các cơn đau do zona thần kinh.

Kem bôi chứa Capsaicin (Capzasin-P, Zostrix,…) có thể thoa 3 đến 4 lần một ngày lên vùng da bị đau. Lưu ý không thoa lên vết thương hở, tổn thương chưa lành hoàn toàn. Capsaicin là hoạt chất giảm đau, có thể gây cảm giác nóng rát nếu sử dụng quá mức do hoạt chất được chiết suất từ hạt ớt. Do đó, nếu là lần đầu sử dụng, nên dùng một lượng rất nhỏ và tăng dần lượng để tránh nóng rát quá mức và các tác dụng phụ không mong muốn.

Bên cạnh dạng kem bôi, Capsaicin còn có dạng miếng dán. Người bệnh đau dây thần kinh hậu zona có thể sử dụng miếng dán này để giúp giảm và dịu các cơn đau nhức thần kinh. Ngoài ra, cao dán da chứa Lidocain (5%) có tác dụng giảm đau hiệu quả. Tuy nhiên, bạn chỉ nên dán lên các vùng da bị đau. Vùng da này cần đảm bảo không có vết thương hở.

⇒ Tham khảo thêm: Bị zona bôi thuốc gì nhanh khỏi? Thoa kem gì tốt không để sẹo?

Các biện pháp chăm sóc vết zona ở mông tại nhà

Trong quá trình chăm sóc bệnh zona thần kinh vùng mông tại nhà, bệnh nhân cần lưu ý những điều sau:

• Không gãi, vì gãi có khả năng làm tăng nguy cơ nhiễm trùng và để lại sẹo. Thay vào đó nên dùng thuốc kháng histamin theo hướng dẫn của bác sĩ để giúp giảm ngứa. Trong một số trường hợp, dùng kết hợp thuốc giảm đau theo chỉ định của bác sĩ.
• Để làm dịu cơn đau và làm khô vết thương, bệnh nhân có thể dùng băng ép ngâm nước lạnh và đắp lên vùng vết thương rỉ mủ khoảng 20 phút sau khoảng 7-8 lần/ ngày. Lưu ý, cần ngưng sử dụng băng ép ếu vết thương đã khô, để các vùng da xung quanh không khô và ngứa.
• Khu vực vết thương cần được vệ sinh sạch sẽ bằng xà phòng nhẹ và nước. Mặc quần áo rộng để tránh quần áo tiếp xúc vết thương.
• Tránh tiếp xúc, va chạm da với người chưa bị thủy đậu, hoặc những người suy giảm miễn dịch.

Cách phòng ngừa zona thần kinh ở mông

Vắc xin phòng zona thần kinh là phương pháp phòng zona thần kinh ở mông và các khu vực khác trên cơ thể hiệu quả nhất. Vắc xin phòng zona thần kinh đang được lưu hành tại nước ta có tên Shingrix, do Hãng dược GSK (Bỉ) sản xuất tại Đức. Vắc xin bất hoạt, tái tổ hợp Shingrix được đánh giá có hiệu quả bảo vệ cao ở nhóm người lớn và suy giảm miễn dịch, tạo miễn dịch mạnh, kéo dài bền vững.

Theo nhiều kết quả nghiên cứu, vắc xin Shingrix có khả năng bảo vệ đến 97,2% ở nhóm người từ 50 tuổi trở lên trước bệnh zona thần kinh, giảm rõ rệt nguy cơ biến chứng do zona thần kinh điển hình như biến chứng đau thần kinh hậu zona hay các biến chứng khác. Với hiệu quả ngăn biến chứng hậu zona thần kinh là 88,8%.

Vắc xin Shingrix dành cho người từ 18 tuổi trở lên có nguy cơ cao mắc Zona thần kinh (người bị suy giảm miễn dịch hoặc bị ức chế miễn dịch hoặc có khả năng bị ức chế miễn dịch do bệnh lý/liệu pháp điều trị …) và người từ 50 tuổi trở lên với lịch tiêm cụ thể như sau:

Người từ 18 tuổi trở lên có nguy cơ cao mắc Zona thần kinh

Lịch tiêm 2 mũi như sau:

• Mũi 1: lần tiêm đầu tiên
• Mũi 2: 1 tháng sau mũi 1

Người từ 50 tuổi trở lên (hệ miễn dịch bình thường)

Lịch tiêm 2 mũi như sau:

• Mũi 1: lần tiêm đầu tiên
• Mũi 2: 2 tháng sau mũi 1

Hiện vắc xin phòng zona thần kinh Shingrix có đầy đủ, số lượng lớn tại hàng trăm trung tâm tiêm chủng VNVC trên toàn quốc. Vắc xin được bảo quản trong hệ thống kho lạnh đạt chuẩn GSP theo tiêu chuẩn quốc tế và hệ thống dây chuyền bảo quản lạnh (Cold Chain) giúp vắc xin được bảo quản trong điều kiện nhiệt độ tiêu chuẩn 2-8 độ C theo yêu cầu nhà sản xuất.

Nhằm giúp nhiều người dân được tiếp cận dễ dàng hơn với vắc xin phòng zona thần kinh, VNVC có nhiều chương trình ưu đãi giá và quà tặng, cùng với đó là chính sách “Tiêm vắc xin trước, trả chi phí sau” với toàn bộ lãi suất được VNVC chi trả thay cho Khách hàng, kỳ hạn thanh toán linh hoạt từ 6 đến 12 tháng.

Bị zona thần kinh ở mông có thể gây bất tiện trong đời sống, sinh hoạt, ảnh hưởng đến chất lượng sống của người bệnh. Do đó, ngay khi có các dấu hiệu nghi ngờ zona thần kinh ở mông, người bệnh nên đến bệnh viện để được bác sĩ thăm khám và có phác đồ điều trị thích hợp. Người từ 18 tuổi trở lên có nguy cơ cao mắc zona thần kinh và người từ 50 tuổi cần tiêm vắc xin phòng zona càng sớm càng tốt để ngăn nguy cơ mắc bệnh và những biến chứng nghiêm trọng do zona thần kinh mang lại.