Bệnh cảm cúm có lây không? Qua những đường nào? Cách phòng tránh

Cảm và cúm là các bệnh đường hô hấp thường gặp, đặc biệt là trong giai đoạn thời tiết chuyển mùa. Vậy bệnh cảm cúm có lây không? Lây qua những đường nào? Cách phòng tránh những căn bệnh này sao cho hiệu quả? Mời bạn tìm hiểu thông tin qua bài viết sau.

Tổng quan về bệnh cúm

Cúm mùa là bệnh nhiễm trùng đường hô hấp trên do virus influenza gây ra. Virus cúm thuộc họ Orthomyxoviridae, với hai nhóm phổ biến bao gồm: nhóm A chiếm khoảng 75% ca bệnh và nhóm B chiếm khoảng 25%. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm thế giới có khoảng 1 tỷ người mắc cúm mùa, trong đó có 3 - 5 triệu ca nặng, 290.000 đến 650.000 trường hợp tử vong.

Cúm thường xuất hiện và phát triển mạnh vào mùa lạnh vì virus cúm có khả năng tồn tại hàng giờ ở nhiệt độ lạnh và môi trường ẩm thấp. Từ 0 - 4 độ C, virus có thể sống trong vài tuần. Ở âm 20 độ C, virus có thể đông khô và sống đến vài năm. Điển hình như qúy IV năm 2024 và đầu năm 2025 tại Nhật Bản đã ghi nhận số ca nhiễm cúm cao kỷ lục. Còn tại Việt Nam, năm 2024 đã ghi nhận 289.876 trường hợp mắc cúm và 8 ca tử vong. Số ca mắc giảm 17,9% so với cùng kỳ năm 2023, tuy nhiên số ca tử vong lại tăng 5 trường hợp.

Bất cứ ai cũng có thể nhiễm cúm, trong đó một số đối tượng nguy cơ cao trở nặng như người cao tuổi, trẻ nhỏ và thai phụ. Theo các chuyên gia, cúm có khả năng trở nên rất nguy hiểm, dẫn đến tổn thương phổi lan tỏa, bội nhiễm vi khuẩn, viêm cơ tim, suy đa tạng và thậm chí và tử vong nếu không được thăm khám và điều trị sớm.

Cảm cúm có lây không?

Bệnh cúm có khả năng lây nhiễm cao, lây truyền nhanh và có thể gây thành đại dịch. Nhìn về lịch sử, cúm từng gây ra những trận đại dịch sau:

Ước tính tỷ lệ tấn công của bệnh cúm là 5 - 10% ở người lớn, 20 - 30% ở trẻ em. Dù khó đánh giá đúng tình hình dịch, nhưng những vụ dịch cúm hằng năm thường gây ra 3 - 5 triệu ca bệnh nặng và khoảng từ 250.000 - 500.000 ca tử vong trên thế giới. (1)

Xem thêm:

• Cúm A có lây không? Lây qua những con đường nào?
• Cúm B có bị lây không? Có dễ lây không?

Cúm lây qua những con đường nào?

Một người nhiễm bệnh có khả năng lây truyền cho một hoặc hai người khác chưa có miễn dịch. Cụ thể, virus cúm có khả năng lây truyền qua nhiều con đường khác nhau như: Lây qua đường hô hấp, qua đường tiếp xúc trực tiếp hay lây qua bề mặt nhiễm virus.

1. Lây qua đường hô hấp

Đường hô hấp là đường lây truyền phổ biến nhất của bệnh cúm. Virus cúm trú ngụ trong các giọt bắn, khi người bệnh nói chuyện, ho hoặc hắt hơi mà không che miệng, mũi. Các giọt bắn lớn từ người bệnh sẽ khiến những người trong phạm vi khoảng 1 mét nhiễm bệnh khi hít phải. Các giọt bắn nhỏ hơn ở dạng khí dung có khả năng bay xa hơn, nhưng lại có ít khả năng mang virus hơn. Do đó, thường những người có tiếp xúc gần với người bệnh mới có nguy cơ mắc bệnh cúm. (2)

2. Lây qua tiếp xúc trực tiếp

Thứ hai, virus cúm có thể lây truyền khi tiếp xúc trực tiếp với màng nhầy ở mũi, miệng và cổ họng. Ví dụ như virus có khả năng tồn tại trên tay con người, người mắc bệnh khi chà xát tay lên mũi của họ. Đó là lý do vì sao trong các phương pháp phòng bệnh cúm luôn có vệ sinh tay sạch sẽ bằng nước sạch và xà phòng, cùng sử dụng khăn tay dùng một lần mỗi khi ho, hắt hơi.

3. Lây qua bề mặt nhiễm virus

Cuối cùng, virus cúm có khả năng lây nhiễm khi vô ý chạm tay vào các bề mặt nhiễm virus cúm, sau đó đưa tay lên mắt, mũi, miệng (3). Một số bề mặt bao gồm tay nắm cửa, bàn làm việc, màn hình điện thoại hoặc máy tính.

Một điểm đáng chú ý là virus cúm có thể truyền nhiễm ngay cả khi người bệnh chưa xuất hiện triệu chứng. Thời điểm lây nhiễm cao nhất là từ 1 ngày trước khi xuất hiện triệu chứng và kéo dài từ 5 - 7 ngày sau đó. Đối với trẻ em hoặc người có hệ miễn dịch suy yếu, virus có thể lây lan trong thời gian lâu hơn.

Xem thêm: Cúm A H1N1 lây qua đường nào?

Ai dễ bị lây nhiễm cúm?

Bất cứ ai cũng có thể nhiễm cúm, tuy nhiên qua dữ liệu từ các đại dịch trên thế giới, người ta thấy được rằng trẻ em từ 5 - 9 tuổi có tỷ lệ mắc bệnh cúm cao nhất. Tuy nhiên, tỷ lệ bệnh nặng và tử vong cao nhất ở trẻ nhỏ dưới 2 tuổi, ở người cao tuổi và một số nhóm người nguy cơ cao khác, bao gồm:

• Phụ nữ mang thai, nhất là nhiễm cúm trong giai đoạn tam cá nguyệt thứ 2 và thứ 3. Phụ nữ sau sinh 2 tuần cũng có nguy cơ gặp biến chứng do cúm.
• Người có thể trạng thừa cân, béo phì: có chỉ có BMI từ 40 trở lên có nguy cơ mắc cúm cao hơn người có thể trạng bình thường.
• Người có bệnh nền mạn tính: như tiểu đường, tim mạch, phổi mạn tính có nguy cơ cao nhiễm cúm và các biến chứng do cúm.
• Người có hệ miễn dịch yếu: như bệnh nhân ung thư, người đang sử dụng các loại thuốc chống thải ghép, thuốc ức chế miễn dịch trong thời gian dài, người nhiễm HIV/AIDS... có nguy cơ mắc cúm và gặp biến chứng do bệnh cao hơn do hệ miễn dịch yếu.
• Nhân viên y tế thường xuyên tiếp xúc với nhiều bệnh nhân làm tăng nguy cơ nhiễm cúm.
• Người sống, sinh hoạt và làm việc ở môi trường đông đúc như nhà máu, viện dưỡng lão, trường học cũng rất dễ lây nhiễm cúm.
• Người có thói quen vệ sinh kém: Không rửa tay thường xuyên, che miệng khi ho/hắt hơi không đúng cách, hoặc dùng tay chạm lên mặt thường xuyên là những thói quen tạo điều kiện cho virus cúm dễ dàng lây nhiễm.

Cảm cúm lây nhiễm trong bao lâu?

Thông thường, người nhiễm cúm có khả năng lây bệnh cho người khác từ 1 ngày trước khi có các triệu chứng đầu tiên, sau đó kéo dài 5 - 7 ngày. Thời điểm bệnh cúm lây lan mạnh nhất là vào khoảng 3 - 4 ngày đầu tiên của bệnh. Khả năng nhiễm cúm từ bệnh nhân ngay trước khi họ mắc bệnh hoặc sau 3 ngày đầu tiên mắc bệnh là khá thấp.

Đó là lý do, ngay khi một người bắt đầu cảm thấy ốm, họ nên tự cách ly tại nhà trong vài ngày, đặc biệt là trong mùa cúm. Trẻ nhỏ, người suy giảm miễn dịch và những người bệnh nặng do cúm có thể thời gian thải virus dài hơn.

Dấu hiệu cho thấy đã bị lây nhiễm cúm

Bên cạnh câu hỏi cảm cúm có lây không thì dấu hiệu nào cho thấy đã bị lây nhiễm cảm cúm cũng là vấn đề được nhiều người quan tâm. Thông thường, các dấu hiệu của cúm sẽ xuất hiện và khỏi sau khoảng 1 tuần. Một đợt mắc cúm thường diễn ra theo 3 giai đoạn sau:

• Giai đoạn khởi phát (ngày thứ nhất - thứ ba): Triệu chứng cúm thường xuất hiện đột ngột gồm: sốt, nhức đầu, đau và mỏi cơ, ho khan, đau họng nghẹt mũi.
• Giai đoạn toàn phát (ngày thứ tư trở đi): Triệu chứng sốt và đau nhức cơ giảm, bệnh nhân có thể bị khàn tiếng, có cảm giác khô hoặc đau họng, ho và tức ngực. Ngoài ra, một số người sẽ cảm thấy mệt mỏi và đầy hơi.
• Giai đoạn hồi phục (ngày thứ 8 trở đi): Triệu chứng giảm dần, cơn ho và mệt mỏi có thể kéo dài sau vài tuần tiếp theo.

Vậy, các triệu chứng cúm thường gặp bao gồm:

• Sốt cao trên 38 độ C
• Người bệnh ớn lạnh, đau đầu, chóng mặt
• Có biểu hiện đau nhức cơ bắp
• Mệt mỏi toàn thân, yếu ớt không có sức lực
• Buồn nôn, tiêu chảy.

Cách phòng tránh lây nhiễm cúm

Bệnh cảm cúm có lây không? Đâu là cách phòng tránh lây nhiễm bệnh cảm cúm? Để phòng nguy cơ lây nhiễm cúm, cần áp dụng một số biện pháp như: Giữ vệ sinh cá nhân, tiêm phòng cúm hàng năm, tăng cường sức đề kháng và hạn chế tiếp xúc với người khác khi bị cúm.

1. Giữ vệ sinh cá nhân

Vệ sinh cá nhân giữ vai trò quan trọng trong ngăn ngừa khả năng lây lan của virus cúm từ người này sang người khác. Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng và nước sạch là phương pháp vệ sinh cá nhân cơ bản nhưng vô cùng hiệu quả. Bởi tay thường xuyên tiếp xúc với bề mặt các vật dụng chứa virus. Nếu không rửa tay thường xuyên bằng xà phòng hay dung dịch sát khuẩn, virus sẽ nhân cơ hội xâm nhập cơ thể khi đưa tay lên mắt, mũi, miệng.

Ngoài ra, việc sử dụng khẩu trang nơi công cộng giúp ngăn các giọt bắn chứa virus từ người khác xâm nhập vào đường hô hấp. Đặc biệt, chú ý che mũi, miệng khi ho hoặc hắt hơi bằng khăn giấy, khăn tay dùng một lần hoặc khuỷu tay áo để tránh phát tán virus. Không khạckhác nhổ bừa bãi nơi công cộng và giữ gìn vệ sinh không gian sống bằng việc lau sạch các bề mặt với dung dịch sát khuẩn cũng rất cần thiết để bảo vệ bản thân và gia đình.

2. Tiêm phòng cúm hàng năm

Tiêm phòng cúm hàng năm được đánh giá là phương pháp phòng bệnh hiệu quả nhất. Virus cúm có đặc điểm biến đổi liên tục theo từng năm, đặc biệt là các kháng nguyên H và N dẫn đến các đợt dịch lớn và nhỏ. Sự xuất hiện của các chủng virus cúm mới với các trúc kháng nguyên hoàn toàn khác trước có thể khiến hệ miễn dịch của con người không đủ khả năng nhận diện và phản ứng lại với virus.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) lúc này có vai trò quan trọng trong việc theo dõi và cập nhật các thông tin về chủng cúm mới. WHO sẽ phối hợp với các chuyên gia trên toàn thế giới phân tích dữ liệu và đánh giá nguy cơ các chủng virus cúm mới. Dựa trên thông tin thu thập được, WHO sẽ đưa ra khuyến cáo các chủng virus cúm đang lưu hành, để từ đó các hãng sản xuất vắc xin có thể cập nhật các chủng cúm mới nhất trong sản phẩm, từ đó mang lại hiệu quả phòng bệnh tốt nhất cho người dân.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới WHO, việc tiêm phòng cúm giảm tỷ lệ tử vong do bệnh xuống đến 80%, hiệu quả bảo vệ lên đến 90%. Nếu chỉ tính riêng bệnh nhân có các bệnh lý nền mạn tính, tiêm phòng cúm giúp giảm 35% tỷ lệ nhập viện và tử vong ở người có bệnh nền tim mạch, giảm 58% tỷ lệ tử vong người bệnh đái tháo đường, giảm 70% tỷ lệ tử vong ở người mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính.

Đó là lý do các chuyên gia khuyến cáo tiêm vắc xin hàng năm, để giảm 82% nguy cơ nhập viện ở trẻ em và giảm 40% ở người lớn. Ngoài ra, vắc xin phòng cúm còn phòng được những biến chứng nguy hiểm của cúm như viêm phổi do cúm, giảm 37% nguy cơ tử vong do cúm ở người cao tuổi.

Các loại vắc xin phòng cúm phổ biến tại nước ta có thể kể đến như: Vắc xin phòng cúm Tứ giá Vaxigrip Tetra (Pháp), Influvac Tetra (Hà Lan), GC Flu Quadrivalent (Hàn Quốc) có khả năng bảo vệ trước 2 chủng cúm A/H1N1, A/ H3N2 và 2 chủng cúm B Vitoria và Yamagata. Vắc xin Ivacflu-S (Việt Nam) bảo vệ trước 3 chủng virus cúm gồm: 2 chủng cúm A/H1N1 và A/H3N2, cùng một trong hai chủng cúm B Vitoria hoặc Yamagata.

VẮC XIN CÚM
TÊN VẮC XIN	PHÒNG BỆNH	ĐỐI TƯỢNG	ĐĂNG KÝ TIÊM
Vaxigrip Tetra (Pháp)	Phòng 4 chủng tuýp virus cúm gồm: 2 chủng cúm A (H1N1, H3N2) và 2 chủng cúm B (Yamagata, Victoria)	Trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên và người lớn
Influvac Tetra (Hà Lan)
GCFlu Quadrivalent (Hàn Quốc)
Ivacflu-S (Việt Nam)	Phòng 3 chủng cúm A(H3N2), cúm A(H1N1) và cúm B (Victoria/Yamagata)	Người lớn từ 18 tuổi đến 60 tuổi (đến sinh nhật lần thứ 60 tuổi)

Để được tư vấn các thông tin xoay quanh vắc xin phòng cúm, đặt mua vắc xin, Quý khách vui lòng liên hệ VNVC theo thông tin sau:

• Hotline: 028 7102 6595;
• Fanpage: VNVC – Trung tâm Tiêm chủng Trẻ em và Người lớn;
• Tra cứu trung tâm tiêm chủng VNVC gần nhất tại đây;
• Để đặt mua vắc xin và tham khảo các sản phẩm vắc xin, Quý khách vui lòng truy cập: https://vax.vnvc.vn/vaccine;
• Xem thêm những thông tin tiêm chủng hữu ích từ kênh Tik Tok Bác sĩ Tiêm chủng VNVC.

Quý Khách hàng có thể tải VNVC Mobile App dễ dàng bằng 2 link sau:

• IOS (iPhone, iPad…): https://bit.ly/VNVC_APPSTORE
• Android (Oppo, Samsung, Sony…): https://bit.ly/VNVC_GGPLAY

3. Tăng cường sức đề kháng

Hệ miễn dịch khỏe mạnh là chìa khóa giúp giảm nguy cơ nhiễm cúm. Duy trì chế độ ăn cân bằng với đầy đủ dinh dưỡng, đặc biệt là các loại thực phẩm giàu vitamin C như cam, chanh, buổi, vitamin D như cá hồi, trứng và kẽm như hải sản, hạt bí giúp tăng cường đề kháng tự nhiên.

Ngoài ra, bạn nên ngủ đủ 7 - 8 tiếng mỗi ngày, tập thể dục đều đặc và tránh căng thẳng là những phương pháp quan trọng tăng hiệu quả hoạt động của hệ miễn dịch. Uống đủ nước giúp cơ thể duy trì độ ẩm cần thiết, bảo vệ màng nhầy đường hô hấp giúp virus khó xâm nhập.

Bổ sung lợi khuẩn từ sữa chua, viên uống probiotic có khả năng hỗ trợ hệ miễn dịch và giảm mức độ nghiêm trọng của bệnh cúm nếu nhiễm phải.

4. Hạn chế tiếp xúc với người khác khi bị cúm

Người mắc cúm cần hạn chế đến nơi đông người, đi làm hay tiếp xúc với người khác để giảm nguy cơ bệnh lây lan. Ngoài ra, virus cúm có thể tồn tại trên bề mặt đồ vật từ vài giờ đến vài ngày, khiến người khác nhiễm bệnh do tiếp xúc. Do đó, nếu nghi ngờ bản thân mắc cúm, bạn nên nghỉ ngơi tại nhà và tuân thủ các nguyên tắc vệ sinh để tránh lây bệnh.

Bệnh cảm cúm có lây không? Cảm và cúm đều là những bệnh dễ lây lan qua đường hô hấp. khi tiếp xúc với giọt bắn, tiếp xúc trực tiếp hoặc tiếp xúc qua bề mặt nhiễm virus. Bất cứ ai cũng có thể nhiễm cúm, do đó việc tiêm vắc xin phòng cúm hàng năm đặc biệt quan trọng để ngăn nguy cơ nhiễm cúm và các biến chứng nghiêm trọng do cúm, bảo vệ bản thân và gia đình.