Bệnh tiêu chảy có lây không lây qua đường nào?

Tiêu chảy là căn bệnh phổ biến tại các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam. Khi bị tiêu chảy, người bệnh đi ngoài phân lỏng hoặc nước, từ ba lần trở lên trong một ngày gây mất nước nghiêm trọng, ảnh hưởng lớn đến thể chất của người bệnh. Vậy bệnh tiêu chảy có lây không? Lây qua đường nào?

Nguyên nhân và phân loại tiêu chảy dựa trên lâm sàng

Có rất nhiều nguyên nhân gây bệnh tiêu chảy: nguyên nhân do nhiễm (nhiễm virus, nhiễm vi trùng, ký sinh trùng, giun sán) và nguyên nhân không do nhiễm (rối loạn tiêu hoá, kém hấp thu, do dùng thuốc , do bệnh lý khác ảnh hưởng đến chức năng hấp thu của ruột,…).

Dựa trên lâm sàng, tiêu chảy được phân làm ba thể bệnh, dựa vào tính chất phân và thời gian người bệnh bị tiêu chảy là: tiêu chảy cấp, tiêu chảy kéo dài và hội chứng lỵ.

• Tiêu chảy cấp là tình trạng tiêu chảy phân lỏng hoặc nước, từ ba lần trở lên trong một ngày, thường kéo dài không quá 2 tuần. Tại Việt Nam, tiêu chảy cấp phổ biến do thói quen ăn uống không hợp vệ sinh, sử dụng thực phẩm không đảm bảo tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm. Hậu quả của bệnh tiêu chảy cấp là khiến người bệnh bị mất nước, mất natri, giảm kali, toan chuyển hóa và nặng nề nhất là tình trạng suy dinh dưỡng.
• Tiêu chảy kéo dài là đợt tiêu chảy khởi đầu cấp tính với tình trạng phân lỏng hoặc nước và kéo trên 2 tuần. Theo số liệu của Tổ chức Y tế Thế giới WHO, trong số những trẻ mắc bệnh tiêu chảy thì có khoảng 3% – 20% tiêu chảy cấp chuyển thành tiêu chảy kéo dài. Nguyên nhân của tình trạng tiêu chảy kéo dài chủ yếu là do các loại vi khuẩn và ký sinh trùng. Tiêu chảy kéo dài thường dẫn đến suy dinh dưỡng nặng, nguy cơ tử vong cao ở trẻ dưới 5 tuổi.
• Hội chứng lỵ thường kéo dài từ 3 đến 7 ngày, gây ra tình trạng tiêu chảy nghiêm trọng, ngoài phân lỏng còn kèm theo máu, chất nhầy trong một số trường hợp. Nguyên nhân dẫn đến hội chứng lỵ là do vi khuẩn gây viêm toàn bộ đại tràng và trực tràng. Hội chứng lỵ có thể gây nên tình trạng nhiễm trùng, nhiễm độc và trong một số trường hợp có thể gây co giật.

Mời bạn xem thêm bài viết:

>> Tiêu chảy: Nguyên nhân, triệu chứng, điều trị và cách phòng ngừa
>> Tiêu chảy cấp do virus Rota: nguyên nhân, triệu chứng, biến chứng và cách phòng ngừa
>> Bị tiêu chảy nên dùng thuốc gì để cầm?

Bệnh tiêu chảy có lây không? Lây qua đường nào?

Bệnh tiêu chảy có khả năng lây lan nhanh và bùng phát thành dịch lớn. Đặc biệt những khu vực đông dân cư, có điều kiện vệ sinh kém, dùng chung nguồn nước cho ăn uống và sinh hoạt. Tiêu chảy là căn bệnh lây truyền theo đường tiêu hóa qua thức ăn, nước uống bị nhiễm khuẩn và có liên quan với điều kiện môi trường, an toàn thực phẩm và thói quen sinh hoạt thường ngày của người dân. Tay của người bị nhiễm khuẩn sau đó nấu ăn, chăm sóc trẻ cũng là nguyên nhân phổ biến lây lan bệnh.

Những khu vực đông dân cư và có điều kiện vệ sinh kém rất dễ bùng phát dịch tiêu chảy

Nếu trong gia đình có người bị tiêu chảy, thì những người thân cùng ăn uống và sinh hoạt rất dễ bị nhiễm bệnh nếu không áp dụng đầy đủ những biện pháp phòng bệnh. Bên cạnh đó, những khu vực dân cư bị ngập lụt thiếu nước sạch dùng cho sinh hoạt, ăn uống thường rất dễ bùng phát dịch tiêu chảy. Những người có thói quen ăn uống không hợp vệ sinh, như hay ăn rau sống, thủy hải sản chưa được nấu chín kỹ đều là những đối tượng rất dễ mắc bệnh tiêu chảy. Ở những vùng dân cư xử lý chất thải không hợp lý, đổ thẳng phân ra cống, mương, ao, hồ; sử dụng phân tươi hoặc phân chưa được xử lý trong trồng trọt cũng có nguy cơ bùng phát dịch bệnh cao.

Khi nào bệnh nhân cần nhập viện? Cách điều trị bệnh tiêu chảy?

Tiêu chảy là bệnh nguy hiểm, diễn tiến nhanh khiến cơ thể mất nước và kiệt sức, dễ dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm. Do đó, khi có dấu hiệu đi ngoài phân lỏng từ ba lần trở lên trong một ngày, đau bụng, nôn ói, người bệnh nên đến bệnh viện để được các bác sĩ chẩn đoán và điều trị kịp thời, giảm thiểu tối đa nguy cơ biến chứng. Đặc biệt, trẻ có nguy cơ cao diễn tiến nặng khi mắc bệnh tiêu chảy, nếu có các bệnh lý nặng khác đi kèm như: viêm phổi, tim bẩm sinh và có các bệnh mạn tính. Những phác đồ xử trí tiêu chảy cần được bác sĩ theo dõi diễn tiến bệnh để lựa chọn phù hợp .

Cần đưa trẻ đến các cơ sở y tế ngay khi có các triệu chứng tiêu chảy

Phác đồ A: điều trị tiêu chảy cho trẻ không có các dấu hiệu mất nước như háo nước, mắt trũng, nếp véo da mất chậm (< 2 giây); không có các biến chứng khác của bệnh, như sau:

• Cho trẻ uống thêm dịch Oresol và bú mẹ tăng cường. Đối với trẻ dưới 2 tuổi, sau mỗi lần đi tiêu uống thêm 50-100ml dung dịch Oresol; từ 2 tuổi trở lên, uống 100-200ml sau mỗi lần đi tiêu. Ngoài Oresol, một số dung dịch khác có thể sử dụng như nước sạch, cháo, súp, nước hoa quả không đường. Các dung dịch nên tránh dùng cho người bệnh khi bị tiêu chảy như: nước giải khát có đường gây tiêu chảy thẩm thấu (tình trạng do một loại dung dịch mà ruột không có khả năng hấp thu) và các chất kích thích gây lợi tiểu.
• Ngoài bù nước, người bệnh tiêu chảy cần được bổ sung kẽm giúp giảm thời gian và mức độ nặng của các đợt tiêu chảy, đồng thời tăng cường sức đề kháng, giảm nguy cơ mắc tiêu chảy sau điều trị. Trẻ dưới 6 tháng tuổi cần được bổ sung 10mg kẽm nguyên tố/ ngày trong vòng 14 ngày; trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên cần được bổ sung 20mg kẽm nguyên tố/ ngày trong vòng 14 ngày. Bên cạnh bổ sung kẽm và bù nước cho trẻ bị tiêu chảy, người thân nên tiếp tục cho trẻ ăn đầy đủ để đề phòng nguy cơ suy dinh dưỡng.

Phác đồ B: điều trị tiêu chảy cho trẻ có dấu hiệu mất nước nhưng không có các biến chứng nặng khác, như sau:

• Bù dịch Oresol giảm áp lực thẩm thấu 75ml/kg, uống trong 4 giờ tại các cơ sở y tế. Sau 4 giờ, các bác sĩ sẽ đánh giá và phân loại tình trạng mất nước. Nếu trẻ vẫn còn mất nước, các bác sĩ sẽ tiếp tục bù nước bằng đường uống lần 2, bắt đầu cho trẻ ăn để tránh hạ đường huyết và đánh giá sức khỏe của trẻ thường xuyên hơn mỗi 2 giờ. Nếu trẻ không còn mất nước, các bác sĩ sẽ điều trị theo phác đồ A.
• Trong trường hợp điều trị tiêu chảy bằng đường uống thất bại, do trẻ tiêu chảy nhiều, ói nhiều, uống kém; các bác sĩ có thể cho trẻ uống ORS qua sonde dạ dày nhỏ giọt hoặc truyền tĩnh mạch dung dịch Lactate Ringer 75ml/kg trong 4 giờ.

Cách phòng bệnh tiêu chảy

Tiêu chảy là căn bệnh nguy hiểm, dù được điều trị kịp thời, đúng cách vẫn có thể ảnh hưởng lớn đến sức khỏe người bệnh. Do đó, người dân cần thực hiện đầy đủ những phương pháp phòng ngừa bệnh tiêu chảy được Bộ Y tế khuyến cáo:

• Tăng cường vệ sinh cá nhân, vệ sinh môi trường: Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng và nước sạch, nhất là trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh; giữ gìn vệ sinh môi trường sống; có nhà tiêu hợp vệ sinh; không đổ nước thải, phân xuống ao hồ; không dùng phân chưa xử lý bón cây trồng; hạn chế ra vào những vùng đang có dịch tiêu chảy lưu hành;
• Bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm: thực hiện nguyên tắc ăn chín, uống sôi; không ăn những thức ăn bày bán ở vỉa hè không rõ nguồn gốc; không ăn các thức ăn dễ bị nhiễm khuẩn, chưa được chế biến và nấu chín, các thức ăn còn sống như gỏi cá, tiết canh, nem chua,…
• Bảo vệ nguồn nước và dùng nước sạch: nguồn nước sử dụng trong sinh hoạt, ăn uống của gia đình phải được bảo vệ sạch sẽ, có nắp đậy; uống nước đun sôi để nguội, không trực tiếp uống nước từ vòi. Thường xuyên vệ sinh các bình chứa nước.

Ăn chín, uống sôi và giữ vệ sinh môi trường sống để phòng bệnh tiêu chảy hiệu quả

Ngoài những phương pháp phòng bệnh tiêu chảy trên, uống vắc xin phòng tiêu chảy do virus Rota – nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tiêu chảy, là phương pháp phòng bệnh hiệu quả, an toàn và tiết kiệm cho mọi gia đình. Hiện tại Việt Nam đang lưu hành các loại vắc xin phòng ngừa bệnh tiêu chảy cấp do vi rút Rota như: vắc xin Rotarix (Bỉ), Rotateq (Mỹ) và Rotavin – M1 (Việt Nam).

Vắc xin Rotarix (Bỉ) gồm 2 liều, được chỉ định cho trẻ từ 6 tuần tuổi và phải kết thúc trước 24 tuần tuổi.

• Liều đầu tiên: bắt đầu lúc 6 tuần tuổi.
• Liều 2: sau đó 4 tuần.

*Lưu ý: Nếu liều uống đầu tiên là vắc xin Rotarix thì liều thứ hai nên uống Rotarix.

Vắc xin Rotateq (Mỹ) gồm 3 liều, được chỉ định cho trẻ từ 7.5 tuần tuổi và phải kết thúc trước tuần thứ 32.

• Liều đầu tiên: bắt đầu khi trẻ được 7.5 tuần tuổi.
• Liều 2: sau liều một là 4 tuần.
• Liều 3: sau liều hai là 4 tuần.

Vắc xin Rotavin – M1 (Việt Nam) gồm 2 liều, được chỉ định cho trẻ từ 6 tuần tuổi và phải kết thúc trước 6 tháng tuổi.

• Liều đầu tiên: bắt đầu khi trẻ 6 tuần tuổi.
• Liều 2: sau liều đầu tiên từ 1-2 tháng.

Hệ thống Trung tâm Tiêm chủng cho Trẻ em và Người lớn VNVC là nơi có nhiều loại vắc xin phòng tiêu chảy do virus Rota. Ngoài ra, tại Trung tâm Tiêm chủng VNVC còn có nhiều loại vắc xin phòng bệnh truyền nhiễm khác với giá thành bình ổn, nguồn gốc và chất lượng đảm bảo, được nhập từ các hãng sản xuất uy tín trong và ngoài nước. Tại VNVC, chúng tôi có nhiều dịch vụ tiêm ngừa phù hợp với nhu cầu của mỗi khách hàng, như tiêm lẻ, tiêm theo yêu cầu, mua đặt giữ vắc xin theo yêu cầu. Đặc biệt, khi mua gói vắc xin khách hàng sẽ có nhiều loại vắc xin để được tiêm theo đúng chỉ định, giữ nguyên giá vắc xin và các ưu đãi trong suốt thời gian tham gia gói. Để được tư vấn và đặt lịch uống vắc xin phòng tiêu chảy do virus Rota, bạn có thể liên hệ với tổng đài theo số điện thoại 028 7300 6595, hoặc đặt lịch tại đây hoặc fanpage VNVC.