Bị chó dại cắn bao lâu thì tiêm phòng để không bỏ lỡ thời gian vàng?

Dại gây tử vong gần như tuyệt đối khi phát bệnh. Do đó, việc tiêm vắc xin phòng bệnh đúng thời điểm sau khi bị chó dại cắn được coi là biện pháp sống còn để bảo vệ tính mạng. Vậy, bị chó dại cắn bao lâu thì tiêm phòng?

Hiểu đúng về sự nguy hiểm của bệnh dại

Dại do virus dại thuộc giống Lyssavirus (họ Rhabdoviridae) gây ra. Virus lây truyền từ động vật mắc bệnh sang người chủ yếu qua vết cắn, vết liếm trên da tổn thương hoặc qua niêm mạc. Sau khi xâm nhập cơ thể, virus không đi vào máu mà theo các sợi thần kinh ngoại biên di chuyển thẳng đến tủy sống và não bộ, gây tổn thương thần kinh không thể phục hồi.

Virus dại di chuyển dọc sợi thần kinh ngoại biên với tốc độ khoảng 12 – 14 mm mỗi ngày. Khi đạt đến hạch tủy sống và nhân lên nhanh chóng, tốc độ di chuyển tăng vọt lên 200 – 400 mm mỗi ngày, lan rộng đến hệ thần kinh trung ương và tuyến nước bọt. Quá trình xâm nhập thần tốc này lý giải vì sao bệnh dại tiến triển nhanh và tỷ lệ tử vong gần như tuyệt đối nếu không được can thiệp kịp thời. (2)

Bệnh dại có hai giai đoạn lâm sàng rõ rệt:

• Thời kỳ khởi phát (khoảng 1 – 4 ngày): Triệu chứng ban đầu thường kín đáo và không đặc hiệu như sốt, đau đầu, mất ngủ, cảm giác ngứa hoặc dị cảm tại vị trí vết cắn, kèm theo lo âu, căng thẳng, hoảng hốt. Giai đoạn này dễ bị bỏ qua hoặc nhầm lẫn với các bệnh lý thông thường, do đó việc nhận diện và xử trí sớm có ý nghĩa quyết định.
• Thời kỳ toàn phát: Các biểu hiện thần kinh trở nên rõ rệt và nặng nề. Người bệnh có thể đau nhức đầu dữ dội, buồn nôn, chóng mặt, lo âu cực độ, sợ nước, sợ gió, sợ ánh sáng, thậm chí sợ mùi lạ. Các triệu chứng thần kinh thực vật như giãn đồng tử, tăng tiết nước bọt, nước mắt, vã mồ hôi, hạ huyết áp thường xuất hiện. Đặc biệt, chỉ cần nhìn thấy nước cũng có thể gây co thắt cơ hầu họng, dẫn tới khó thở, suy hô hấp và tử vong nhanh chóng.

Virus dại gây tổn thương thần kinh trung ương nghiêm trọng và không thể hồi phục. Khi các triệu chứng thần kinh đã xuất hiện, hiện nay không có phương pháp điều trị đặc hiệu nào cứu sống được bệnh nhân. Tỷ lệ tử vong gần như 100% nếu không được dự phòng kịp thời.

Thời gian ủ bệnh dại rất biến thiên, từ vài ngày đến nhiều tháng tùy vào vị trí vết cắn, mức độ tổn thương và lượng virus xâm nhập. Chính sự tiềm ẩn kéo dài này khiến nhiều trường hợp chủ quan, bỏ lỡ giai đoạn vàng để dự phòng hiệu quả.

Do đó, ngay khi có nguy cơ phơi nhiễm virus dại, người bệnh cần lập tức đến cơ sở y tế để được đánh giá và chỉ định tiêm vắc xin phòng dại, phối hợp huyết thanh kháng dại nếu cần thiết. Việc trì hoãn, tự theo dõi động vật hoặc bỏ qua điều trị dự phòng đều tiềm ẩn nguy cơ tử vong khó cứu chữa.

Xử lý vết thương đúng cách ngay sau khi bị chó dại cắn

Ngay sau khi bị chó dại cắn, người bệnh cần tiến hành xử lý vết thương càng sớm càng tốt để giảm nguy cơ virus xâm nhập. Bước đầu tiên và quan trọng nhất là rửa sạch vết thương dưới vòi nước chảy. Người bệnh nên dùng xà phòng sát khuẩn và rửa liên tục trong ít nhất 15 phút. Nếu không có xà phòng, cần tiếp tục xối rửa vết thương bằng nước sạch càng lâu càng tốt. Việc này giúp loại bỏ một lượng lớn virus, vi khuẩn ngay tại vết thương.

Sau khi rửa sạch, sát khuẩn vết thương bằng dung dịch cồn 45 – 70 độ, cồn iod. Tuyệt đối tránh làm dập nát mô tổ chức và không được băng kín vết thương, vì môi trường yếm khí có thể tạo điều kiện cho virus phát triển.

Ngay sau sơ cứu ban đầu, người bệnh cần đến cơ sở y tế có đủ điều kiện tiêm phòng dại để được thăm khám, đánh giá nguy cơ và chỉ định tiêm vắc xin phòng dại kịp thời. Trường hợp vết thương nặng hoặc nguy cơ cao, bác sĩ có thể chỉ định phối hợp tiêm huyết thanh kháng dại cùng với vắc xin.

Các loại vắc xin phòng dại thế hệ mới hiện nay được đánh giá an toàn, hiệu quả cao, ít tác dụng phụ nghiêm trọng. Tuân thủ lịch tiêm chủng đầy đủ, đúng phác đồ sẽ giúp người bệnh ngăn ngừa bệnh dại gần như tuyệt đối.

Bị chó dại cắn bao lâu thì tiêm phòng?

Ngay khi bị chó nghi dại cắn, người bệnh cần tiêm vắc xin phòng dại càng sớm càng tốt, lý tưởng là trong vòng 24 giờ sau phơi nhiễm. Đây là "thời điểm vàng" để vắc xin phát huy hiệu quả bảo vệ. Việc trì hoãn có thể làm tăng nguy cơ phát bệnh dại.

1. Thời gian vàng để tiêm vắc xin phòng dại

Bị chó dại cắn bao lâu thì tiêm phòng? Khi bị chó dại cắn, thời gian vàng để tiêm vắc xin phòng dại là càng sớm càng tốt, tốt nhất là trong vòng 24 giờ sau khi phơi nhiễm. Virus dại xâm nhập qua vết cắn và di chuyển vào hệ thần kinh, gây tổn thương nghiêm trọng nếu không được xử lý kịp thời. Tiêm vắc xin càng sớm sẽ giúp giảm thiểu đáng kể nguy cơ phát bệnh.

Lý tưởng nhất là tiêm trong vòng 24 giờ, nhưng vắc xin vẫn có thể hiệu quả nếu được tiêm trong vòng 72 giờ kể từ khi tiếp xúc với nguồn bệnh. Do đó, ngay khi bị chó dại cắn, cần đến ngay cơ sở y tế để được thăm khám và tiêm vắc xin phòng dại (3). Việc trì hoãn việc tiêm vắc xin có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng, bởi một khi triệu chứng bệnh dại xuất hiện, khả năng điều trị rất hạn chế và tỷ lệ tử vong gần như 100%.

2. Tiêm phòng trễ sau khi bị chó cắn thì vắc xin còn hiệu quả không?

Có thể tiêm phòng được, nhưng hiệu quả giảm dần theo thời gian. Theo khuyến cáo của Bộ Y tế và chuyên gia y tế, thời gian tiêm vắc xin phòng dại sau khi bị chó cắn càng sớm càng tốt, lý tưởng là trong vòng 24 giờ. Nếu tiêm muộn, hiệu quả phòng bệnh sẽ giảm dần, vì virus dại có thể đã xâm nhập vào hệ thần kinh và di chuyển về não bộ. Tuy nhiên, ngay cả khi đã trễ, việc tiêm vắc xin vẫn có thể giúp kích hoạt hệ miễn dịch, tạo kháng thể chống lại virus dại, giảm nguy cơ mắc bệnh.

Do đó, nếu bạn đã chậm trễ trong việc tiêm phòng sau khi bị chó cắn, hãy đến ngay cơ sở y tế hoặc bệnh viện gần nhất để được thăm khám, tư vấn và tiêm phòng kịp thời. Việc tiêm phòng muộn vẫn tốt hơn là không tiêm, và có thể cứu sống bạn nếu virus chưa kịp xâm nhập vào hệ thần kinh.

Phác đồ tiêm phòng dại sau khi bị chó cắn

Phác đồ tiêm phòng dại sau khi bị chó cắn như sau:

1. Lịch tiêm phòng dại

Hiện nay, vắc xin và huyết thanh kháng dại là biện pháp điều trị dự phòng duy nhất để phòng bệnh dại. Các bác sĩ khuyến cáo người dân, ngay sau khi bị động vật cắn hoặc cào, hãy nhanh chóng đến cơ sở y tế để tiêm ngừa và xử trí vết thương càng sớm càng tốt. Đáng lưu ý, không có giới hạn thời gian tối đa để tiêm vắc xin phòng dại sau khi phơi nhiễm, do đó ngay cả khi đã muộn, mọi người vẫn nên đến cơ sở y tế để được tư vấn và tiêm phòng.

Đối với người chưa tiêm dự phòng đủ liều trước phơi nhiễm hoặc sau phơi nhiễm ít nhất 3 mũi vắc xin dại công nghệ tế bào sau khi bị động vật tấn công, khuyến cáo tiêm theo lịch:

Lưu ý:

(*) Con vật sống khỏe mạnh sau 10 ngày theo dõi

(**) Con vật chết, bệnh, không theo dõi được trong vòng 10 ngày

Có thể phải kết hợp tiêm vắc xin dại với huyết thanh kháng dại (tùy thuộc vào vết thương, tình trạng sức khỏe của người bị cắn, tình trạng con vật tại thời điểm cắn và trong vòng 10 ngày theo dõi…)

Đối với người đã tiêm dự phòng đủ liều trước phơi nhiễm hoặc sau phơi nhiễm ít nhất 3 mũi vắc xin dại công nghệ tế bào, sau khi bị động vật tấn công, khuyến cáo tiêm 2 mũi vào các ngày N0 – N3, không phải tiêm thêm huyết thanh kháng dại. Chính vì thế, các chuyên gia y tế và bác sĩ khuyến cáo người dân cần chủ động tiêm ngừa vắc xin phòng dại trước phơi nhiễm theo phác đồ sau:

(*) Dành cho người có nguy cơ cao như nhân viên làm trong phòng thí nghiệm về nghiên cứu hay sản xuất liên quan đến Dại, bác sĩ thú y, người thám hiểm hang động, người điều khiển thú và người gác rừng trong vùng có bệnh dại ở động vật…

2. Tiêm huyết thanh kháng dại

Huyết thanh kháng dại là một biện pháp điều trị dự phòng quan trọng khi có phơi nhiễm với virus dại, đặc biệt đối với các vết cắn sâu hoặc nghi ngờ do chó, mèo mắc bệnh dại gây ra. Huyết thanh này chứa các kháng thể đặc hiệu, giúp ngăn chặn virus xâm nhập vào hệ thần kinh trung ương, từ đó giảm thiểu nguy cơ phát bệnh dại nếu tiêm ngay sau khi phơi nhiễm.

Tiêm huyết thanh kháng dại cần được thực hiện càng sớm càng tốt, lý tưởng là trong vòng 24 giờ sau khi bị cắn. Huyết thanh thường được tiêm đồng thời hoặc sau khi hoàn tất liệu trình vắc xin phòng dại, đặc biệt trong trường hợp vết cắn nghiêm trọng hoặc khi không có đủ thời gian tiêm vắc xin đủ liều.

Huyết thanh kháng dại tăng cường hiệu quả của vắc xin, nhất là khi cơ thể người bị phơi nhiễm có nguy cơ đáp ứng miễn dịch kém. Tuy nhiên, huyết thanh chỉ có tác dụng trong giai đoạn dự phòng và không thể điều trị khi các triệu chứng bệnh dại đã xuất hiện.

Một số lưu ý khi tiêm vắc xin phòng dại cho người bị phơi nhiễm

Để đạt hiệu quả phòng ngừa tối ưu, người bị phơi nhiễm cần tuân thủ lịch tiêm và đảm bảo tiêm đủ số mũi vắc xin theo hướng dẫn của bác sĩ. Việc tiêm đủ liều vắc xin sẽ giúp cơ thể sản sinh đủ kháng thể để chống lại virus dại, giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh. Lịch tiêm thường bao gồm 4-5 mũi và cần được tiêm vào các thời điểm xác định trong vòng 28 ngày.

Trong quá trình tiêm vắc xin phòng dại, người bệnh cần kiêng sử dụng rượu bia và các loại thuốc ức chế miễn dịch. Rượu bia có thể làm suy yếu hệ miễn dịch, ảnh hưởng đến khả năng tạo kháng thể của cơ thể. Các thuốc ức chế miễn dịch cũng có thể giảm hiệu quả của vắc xin. Vì vậy, trong suốt quá trình tiêm phòng, người bệnh cần tuân thủ các hướng dẫn của bác sĩ để đảm bảo hiệu quả tiêm phòng đạt mức tối đa.

Sau mỗi mũi tiêm, người bệnh cần được theo dõi tại cơ sở y tế để kịp thời phát hiện và xử lý các phản ứng không mong muốn, dù rất hiếm khi xảy ra. Các phản ứng phổ biến có thể bao gồm sưng đỏ tại vị trí tiêm, sốt nhẹ, hay cảm giác mệt mỏi.

Tuy nhiên, nếu có các dấu hiệu bất thường như phát ban, khó thở, hay các triệu chứng dị ứng nghiêm trọng, cần thông báo ngay cho bác sĩ để có biện pháp xử lý kịp thời. Việc tuân thủ đầy đủ các lưu ý trên sẽ giúp nâng cao hiệu quả của vắc xin phòng dại, bảo vệ sức khỏe người bị phơi nhiễm và giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh dại.

Tóm lại, bị chó dại cắn bao lâu thì tiêm phòng? Để đạt hiệu quả cao nhất, việc tiêm vắc xin phòng dại cần được thực hiện càng sớm càng tốt sau khi xảy ra phơi nhiễm, lý tưởng là trong vòng 24 giờ. Tuy nhiên, vắc xin vẫn có hiệu quả bảo vệ trong khoảng thời gian từ 3 đến 5 ngày sau khi bị cắn. Việc chậm trễ trong việc tiêm vắc xin có thể làm tăng nguy cơ phát bệnh dại, một bệnh nguy hiểm với tỷ lệ tử vong gần như 100% khi các triệu chứng xuất hiện.