Bệnh viêm gan B có nguy hiểm không? 8 biến chứng thường gặp

Viêm gan B có nguy hiểm không là vấn đề được nhiều người quan tâm, không chỉ riêng những người bệnh mắc bệnh viêm gan mà còn đối với những người khỏe mạnh. Bệnh viêm gan B là mối đe dọa hàng đầu cho sức khỏe cộng đồng và là bệnh nhiễm trùng gan nghiêm trọng phổ biến nhất trên toàn thế giới, thậm chí được mệnh danh là “kẻ giết người thầm lặng”. Viêm gan B có khả năng lây nhiễm gấp 100 lần so với virus HIV/AIDS (1) và là nguyên nhân chính gây ung thư gan, đứng hàng thứ hai thế giới về những bệnh gây tử vong do ung thư.

Viêm gan B là bệnh gì?

Viêm gan B là bệnh nhiễm trùng gan gây ra bởi virus viêm gan B (HBV) có trong gan. Khi nhiễm virus này chức năng gan sẽ bị suy giảm. Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), virus viêm gan B có thể tồn tại bên ngoài cơ thể ít nhất 7 ngày đồng thời vẫn có khả năng lây nhiễm và gây bệnh (2). HBV có thể xâm nhập vào cơ thể thông qua 3 con đường chủ yếu bao gồm:

• Đường máu: virus viêm gan B có thể lây nhiễm khi người lành dùng chung bơm kim tiêm hoặc có vết thương hở tiếp xúc với vết thương hở của người bệnh, sử dụng các dụng cụ y tế khử trùng không tốt, xỏ tai, xăm,…
• Từ mẹ sang con khi sinh: đây là con đường lây truyền có tỷ lệ cao từ 10% đến 90% và nguy hiểm nhất. Nếu trẻ sơ sinh bị lây nhiễm virus viêm gan B từ mẹ có nguy cơ chuyển biến thành viêm gan B mạn tính là 90% và khoảng 25-50% trong số đó sẽ có nguy cơ tiến triển thành ung thư gan và xơ gan.
• Đường tình dục: trường hợp này thường xảy ra do quan hệ tình dục không an toàn, đặc biệt là quan hệ tình dục bằng miệng và hậu môn.

Viêm gan B không lây qua tiếp xúc thông thường như bắt tay, ôm… Virus viêm gan B cũng không lây lan khi ho, hắt hơi, dùng chung dụng cụ ăn uống, chơi đùa hoặc ăn thực phẩm được nấu bởi người mắc bệnh. (3)

Bệnh viêm gan B thường diễn ra âm thầm và ít có những triệu chứng đặc biệt nào trước khi bệnh có dấu hiệu tiến triển nặng. Đây là căn bệnh được giới chuyên môn đánh giá đặc biệt nguy hiểm có thể dẫn đến ung thư gan và đe dọa đến tính mạng nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách. Để phòng ngừa viêm gan B cách tốt nhất là chủ động tiêm vắc xin.

Bệnh viêm gan B có nguy hiểm không?

CÓ! Viêm gan B được xem là căn bệnh nguy hiểm, có thể dẫn đến ung thư gan và đe dọa đến tính mạng nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách. Theo thống kê từ Tổ chức Y tế thế giới (WHO) năm 2018, ung thư gan là một trong số 5 loại ung thư gây tử vong hàng đầu với gần 800.000 ca tử vong mỗi năm. Theo đó, The Hepatitis B Foundation – một tổ chức phi lợi nhuận chuyên tìm kiếm phương pháp chữa trị và cải thiện chất lượng cuộc sống cho những người bị ảnh hưởng bởi viêm gan B thống kê cho thấy:

• 2 tỷ người trên thế giới mắc viêm gan B (cứ 3 người thì có 1 người mắc bệnh);
• 30 triệu người nhiễm bệnh mới mỗi năm;
• Hơn 200 triệu người tiến triển thành viêm gan mãn tính;
• Hơn 800.000 người tử vong mỗi năm do viêm gan B và các biến chứng liên quan như ung thư gan;
• Khoảng 1 phút lại có 2 người tử vong vì viêm gan B.

Đặc biệt, Việt Nam là một trong số quốc gia có tỷ lệ mắc bệnh viêm gan B cao nhất thế giới. Trung bình cứ 100.000 người thì có 23,2 người bị ung thư gan, xếp vị trí thứ 4/185 quốc gia, vùng lãnh thổ về tỉ lệ người mắc ung thư gan, chỉ đứng sau Mông Cổ (tỷ lệ 93,7/100.000 dân), Ai Cập (32,2) và Gambia (23,9). Viêm gan B có thể phòng ngừa được bằng vắc xin, nhưng không có cách chữa trị (4). Mục tiêu của việc chữa trị là ngăn chặn virus viêm gan B nhân lên và ngăn chặn tổn thương gan.

Mức độ nguy hiểm của viêm gan B

1. Khả năng lây nhiễm cao

Mức độ nguy hiểm của viêm gan B luôn là vấn đề được rất nhiều người quan tâm. Trong các loại viêm gan bao gồm: viêm gan A (HAV), viêm gan B (HBV), viêm gan C (HCV), viêm gan D (HDV) và viêm gan E (HEV) thì viêm gan B và viêm gan C có khả năng lây nhiễm cao nhất và nguy hiểm nhất. Giới chuyên môn đánh giá mức độ lây lan, mức độ nguy hiểm (dễ phát sinh biến chứng và gây tử vong) thì viêm gan B nguy hiểm hơn viêm gan C rất nhiều. Nguyên nhân là do virus HBV có sức đề kháng cao và có cấu trúc nhân là ADN từ đó dễ phát triển và đột biến.

2. Không có triệu chứng rõ ràng

Gan là bộ phận quan trọng của con người đảm nhiệm chức năng chính thải độc cho cơ thể. Khi virus viêm gan B xâm nhập, chức năng gan nhanh chóng suy giảm dẫn đến việc đào thải chất độc bị ảnh hưởng, kém đi. Lâu dần cơ thể sẽ tích tụ nhiều chất độc và là tiền đề của nhiều bệnh lý khác.

Viêm gan B thường diễn ra âm thầm, có tới 90% người nhiễm không biết về bản thân đã bị nhiễm virus, khi phát hiện ra thường đã ở giai đoạn muộn, điều trị khó khăn. Hơn nữa, khi mắc bệnh viêm gan B kéo dài người bệnh sẽ chuyển sang giai đoạn bệnh mạn tính rất nguy hiểm, dẫn đến nhiều biến chứng viêm gan B như xơ gan, ung thư gan, suy gan, ở một số trường hợp người mắc viêm gan B mạn tính có thể dẫn tới bệnh thận hoặc viêm mạch máu. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, sức khỏe người bệnh sẽ nhanh chóng chuyển biến theo chiều hướng xấu và có nguy cơ tử vong cao.

Biến chứng viêm gan B thường gặp

Như đã thông tin ở phần trên, viêm gan B là căn bệnh đặc biệt nguy hiểm, khi bước vào giai đoạn mạn tính bệnh không có triệu chứng rõ rệt và diễn tiến âm thầm. Trường hợp mắc viêm gan B trong một khoảng thời gian dài mới xuất hiện triệu chứng thì khả năng cao là triệu chứng của các biến chứng nguy hiểm chứ không chỉ đơn thuần là viêm gan nữa. Một số biến chứng viêm gan B xảy ra như:

1. Xơ gan

Một trong những biến chứng viêm gan B phổ biến nhất là xơ gan, đây là một trong số biến chứng nguy hiểm ở người mắc viêm gan B mạn tính. Xơ gan xảy ra khi virus viêm gan B tấn công các tế bào gan liên tục khiến các mô gan bị tổn thương dần được thay thế bằng mô xơ, mô sẹo. Các mô này ngăn gan hoạt động, chức năng gan bị suy giảm dẫn đến suy gan mãn tính.

Do không xuất hiện các triệu chứng rõ rệt nên người bệnh thường chủ quan, không thăm khám và điều trị sớm khiến bệnh ngày càng chuyển biến nặng, lá gan không còn khả năng hồi phục. Xơ gan được đánh giá rất khó điều trị, đặc biệt khi phát hiện thì người bệnh đã ở giai đoạn cuối, có thể xảy ra các biến chứng như nhiễm khuẩn, chảy máu tiêu hóa, hôn mê gan và tử vong rất cao.

2. Suy gan

Suy gan cũng là một trong số các biến chứng viêm gan B có thể ảnh hưởng đến nhiều cơ quan trong cơ thể. Suy gan là một quá trình mà gan sẽ mất dần khả năng hoạt động theo thời gian. Người mắc bệnh suy gan có những dấu hiệu như buồn nôn và nôn, chán ăn, mệt mỏi, vàng da (có thể đi kèm vàng niêm mạc mắt), rối loạn chức năng đông máu và bệnh lý não do gan. Nếu bệnh chuyển biến nặng có thể dẫn đến một số biến chứng nguy hiểm như phù não, chảy máu và rối loạn chảy máu, nhiễm trùng, suy thận, có thể dẫn đến tử vong nếu không được cấp cứu và xử lý kịp thời. Cách điều trị duy nhất cho trường hợp này là ghép gan.

3. Ung thư gan

Người bị viêm gan B mạn tính có nguy cơ ung thư gan cao gấp 20 lần so với người thường và rất dễ dẫn đến tử vong. Đây là biến chứng viêm gan B cực kỳ nguy hiểm. Trên 80% bệnh nhân ung thư gan là do tiến triển từ virus viêm gan B, khoảng 5% bệnh nhân ung thư gan được xác định là do virus viêm gan C.

Ung thư gan tiến triển rất âm thầm, ở giai đoạn đầu rất khó nhận biết. Theo thời gian khối u lớn hơn hoặc ung thư giai đoạn cuối thì các triệu chứng mới xuất hiện rõ rệt. Một số triệu chứng của ung thư gan dễ nhầm lẫn với các bệnh lý khác như: cảm giác nặng bụng trên, chướng bụng, đầy bụng, sốt, người mất sức, vàng mắt, vàng da, ngứa da, sụt cân nhanh chóng, nước tiểu sẫm màu, phân nhạt màu,… Đặc biệt, ung thư gan giai đoạn muộn dễ dẫn đến suy gan, suy thận, di căn và tỷ lệ sống sót trong vòng 5 năm rất thấp.

4. Viêm gan D

Bất cứ ai nhiễm virus viêm gan B cũng có khả năng nhiễm thêm chủng virus viêm gan khác là viêm gan D, không thể nhiễm viêm gan D nếu trước đó không bị nhiễm HBV. Đây là một trong những biến chứng viêm gan B, nếu người bệnh mắc cùng lúc viêm gan B và viêm gan D, gan sẽ bị hủy hoại nặng nề hơn.

5. Bệnh não gan

Biến chứng viêm gan B này thường ít gặp nhưng mức độ nguy hiểm rất cao, không nên chủ quan mà cần đề phòng. Người bệnh sẽ thấy xuất hiện các biểu hiện ban đầu như bứt rứt, khó chịu, khó nằm yên, khó ngủ rồi sau đó tâm thần không ổn định, dễ kích thích, khả năng tập trung kém đi nhiều, mất định hướng thời gian và không gian. Sau cùng, bệnh nhân rơi vào trạng thái rối loạn tâm thần cấp tính, mê sảng rồi đi vào hôn mê dần dần.

6. Viêm cầu thận

Người nhiễm virus viêm gan B có thể gặp biến chứng viêm cầu thận, tuy nhiên tỷ lệ này thấp. Viêm cầu thận có 2 thể là cấp và mạn, xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau và gây ra những triệu chứng khác nhau. Đối với người mắc viêm cầu thận mạn tính bệnh không có triệu chứng rõ rệt, người bệnh vẫn làm việc và sinh hoạt bình thường, thậm chí không biết mình đã mắc bệnh. Đây là điều khiến tỷ lệ người bệnh viêm cầu thận tăng cao nguy cơ bị viêm thận hơn những người khác.

7. Tăng áp suất mạch môn

Một trong những chức năng phổ biến và quan trọng của gan là lọc máu. Tuy nhiên, khi virus viêm gan B xâm nhập và tấn công lá gan liên tục khiến các mô gan bị tổn thương dần dần được thay thế bằng mô xơ, mô sẹo. Những mô này mọc xung quanh tĩnh mạch gan khiến các mạch máu bị siết chặt lại từ đó dẫn tới tăng áp suất mạch môn. Từ đó, gây ra các biến chứng nguy hiểm khác như giãn tĩnh mạch thực quản, tích tụ dịch trong xoang phúc mạc và có thể gây tử vong.

8. Đồng nhiễm virus

Một trong những biến chứng viêm gan B là khả năng bị nhiễm hai loại siêu vi cùng một lúc. Theo thống kê từ Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cho thấy khoảng 1% những người bị nhiễm HBV (2,7 triệu người) cũng bị nhiễm HIV. Ngược lại, tỷ lệ nhiễm HBV toàn cầu ở người nhiễm HIV là 7,4%.

Tóm lại, tất cả những biến chứng viêm gan B đều rất nguy hiểm. Đặc biệt các loại bệnh do viêm gan B biến chứng gây nên thường không có triệu chứng rõ rệt, khó nhận biết sớm nên khó khăn trong việc điều trị và chi phí điều trị cũng rất tốn kém. Ước tính, trung bình người mắc viêm gan B phải tiêu tốn khoảng 60-200 triệu đồng tiền thuốc mỗi năm và thời gian điều trị kéo dài từ 1 đến 2 năm (5). Cách tốt nhất để phòng bệnh là thường xuyên kiểm tra sức khỏe định kỳ và tiêm vắc xin viêm gan B. Vắc xin viêm gan B được ghi nhận là an toàn và có hiệu quả cao.

Phòng ngừa viêm gan B

Để phòng ngừa bệnh viêm gan B hiệu quả cách tốt nhất là kiểm tra sức khỏe định kỳ và tiêm phòng vắc xin viêm gan B. Bên cạnh đó, cần lưu ý các cách có thể làm lây truyền virus viêm gan B.

1. Tiêm phòng vắc xin viêm gan B

Tất cả trẻ em và người lớn cần phải tiêm vắc xin phòng viêm gan B, viêm gan B là một trong những vắc xin quan trọng được khuyến cáo tiêm cho trẻ sơ sinh ngay sau khi chào đời. Ngoài ra, những đối tượng sau đây được khuyến cáo đặc biệt cần tiêm vắc xin viêm gan B:

• Trẻ sơ sinh
• Trẻ nhỏ và thanh thiếu niên dưới 19 tuổi chưa được tiêm ngừa
• Người có nguy cơ cao lây nhiễm khi quan hệ tình dục:
  • Đối phương mắc viêm gan B
  • Người có quan hệ tình dục với nhiều bạn tình trong vòng nửa năm gần đây
  • Người đang trong giai đoạn điều trị hoặc có nguy cơ cao mắc các bệnh qua đường tình dục
  • Có quan hệ tình dục đồng giới
• Người có nguy cơ cao bị nhiễm trùng do tiếp xúc với máu:
  • Người tiêm chích ma túy, thường dùng chung kim tiêm
  • Sinh sống chung với người mắc bệnh viêm gan B
  • Người sống hoặc làm việc ở các cơ sở dành cho người khuyết tật chậm phát triển
  • Nhân viên y tế hoặc người làm việc trong ngành nghề có nguy cơ lây nhiễm cao
  • Người chạy thận nhân tạo
  • Những người mắc bệnh tiểu đường từ 19–59 tuổi (đối với những người từ 60 tuổi trở lên mắc bệnh tiểu đường nên trao đổi với bác sĩ về việc có nên tiêm vắc xin hay không).
• Người du lịch tới các nước có tỷ lệ người mắc viêm gan B cao
• Người bị viêm gan C
• Người bị bệnh gan mạn tính
• Người bị nhiễm HIV

2. Các biện pháp phòng ngừa bệnh viêm gan B khác

Ngoài việc chủ động tiêm ngừa bằng vắc xin, viêm gan B cũng có thể được phòng ngừa bằng các biện pháp khác như:

• Không dùng chung kim tiêm hoặc các dụng cụ khác có thể đã tiếp xúc với máu hoặc dịch cơ thể của người mắc bệnh
• Đeo găng tay bảo vệ nếu phải chạm vào máu hoặc vết thương hở
• Nếu đi xăm hình/xỏ khuyên hãy đảm bảo sử dụng các dụng cụ được vô trùng đúng cách
• Tránh dùng chung đồ dùng cá nhân như bàn chải đánh răng, dao cạo râu hoặc đồ cắt móng tay với người mắc bệnh
• Tình dục lành mạnh và an toàn

Hiện nay hàng trăm trung tâm tiêm chủng VNVC trên toàn quốc có đầy đủ các loại vắc xin phòng ngừa viêm gan B cho trẻ em và người lớn, 100% vắc xin đều được bảo quản nghiêm ngặt bằng dây chuyền bảo quản lạnh (Cold chain) đạt tiêu chuẩn Thực hành bảo quản thuốc GSP, đảm bảo nhiệt độ vắc xin luôn ở 2-8 độ C, đạt yêu cầu nghiêm ngặt của nhà sản xuất. Đảm bảo các loại vắc xin luôn đạt chất lượng tốt nhất.

Như vậy, thắc mắc chung của nhiều người về vấn đề bệnh viêm gan B có nguy hiểm không đã có câu trả lời. Viêm gan B là mối đe dọa hàng đầu cho sức khỏe cộng đồng, do đó người dân nên chủ động phòng ngừa bằng việc tiêm vắc xin tại những nơi uy tín, an toàn trên toàn quốc.