Chăm sóc trẻ bị tay chân miệng tại nhà đúng cách

Bệnh tay chân miệng là bệnh truyền nhiễm rất thường gặp ở trẻ nhỏ, nhất là ở trẻ em dưới 5 tuổi và có thể diễn biến nhẹ hoặc nặng tùy vào từng trường hợp. Đối với phần lớn các ca bệnh nhẹ, trẻ có thể được điều trị và chăm sóc tại nhà mà không cần nhập viện. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn và hỗ trợ trẻ hồi phục nhanh chóng, việc chăm sóc trẻ bị tay chân miệng tại nhà đúng cách là điều tối quan trọng mà phụ huynh cần đặc biệt lưu ý.

Thông tin về bệnh tay chân miệng

Tay chân miệng là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus đường ruột gây ra, điển hình là Coxsackievirus A16 (hay A16) và Enterovirus 71 (EV71). Sau khi xâm nhập cơ thể, virus sẽ trú ngụ tại niêm mạc má hoặc niêm mạc ruột. Sau đó, virus sẽ di chuyển đến các hạch bạch huyết rồi xâm nhập vào máu, cuối cùng là đến niêm mạc miệng và da.

Bệnh thường gặp ở trẻ dưới 5 tuổi, đặc biệt nhóm 6 tháng – 3 tuổi có nguy cơ diễn tiến nặng hơn. Triệu chứng đặc trưng là các vết loét trong miệng, hồng ban và mụn nước ở tay, chân.

Thông thường, ở giai đoạn khởi phát bệnh, trẻ thường sốt nhẹ, quấy khóc, khó chịu, tiêu chảy, sau đó mới dần xuất hiện ban và mụn nước ở lòng bàn tay, bàn chân. Nếu không có biến chứng, trẻ sẽ sẽ tự khỏi sau 5 - 7 ngày. Tuy nhiên, trong diễn tiến của bệnh, nếu trẻ số cao 39 - 40 độ C, uống thuốc khó hạ, sau vài tiếng lại sốt tiếp, nôn ói nhiều lần… là những dấu hiệu cảnh báo trẻ có nguy cơ diễn tiến nặng.

Giai đoạn khởi phát thường bao gồm sốt nhẹ, quấy khóc, khó chịu, tiêu chảy, sau đó mới xuất hiện ban và mụn nước ở lòng bàn tay, bàn chân. Nếu không có biến chứng, trẻ thường tự khỏi sau 5 – 7 ngày. Tuy nhiên, khi xuất hiện sốt cao 39 – 40°C khó hạ dù đã uống thuốc, sốt tái diễn sau vài giờ, nôn ói nhiều lần… thì đây là dấu hiệu cảnh báo nguy cơ chuyển nặng.

Nếu virus tiếp tục tiến triển tấn công hệ thần kinh trung ương, sẽ dẫn đến các triệu chứng như giật mình (biểu hiện virus đã đánh vào thân não), run tay, chân, loạng choạng, yếu chân, nôn ói nhiều, thở mệt và nặng hơn là biến chứng tim mạch, huyết áp (phù phổi cấp, sốc...).

⇒ Tham khảo thêm: Trẻ bị giật mình tay chân miệng nguy hiểm không? Có cần đi bệnh viện không?

Hướng dẫn cách chăm sóc trẻ bị tay chân miệng tại nhà

Để hỗ trợ hiệu quả cho quá trình hồi phục, ba mẹ cần chăm sóc trẻ bị tay chân miệng tại nhà đúng cách. Cụ thể như sau.

1. Chăm sóc giảm triệu chứng

Hiện bệnh này vẫn chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, chủ yếu là điều trị triệu chứng và phòng ngừa các biến chứng.

1.1. Kiểm soát sốt

Sốt là một trong những triệu chứng thường gặp nhất khi trẻ mắc bệnh này. Để chăm sóc trẻ bị tay chân miệng tại nhà tốt cần kiểm soát tốt cơn sốt, ba mẹ nên cho trẻ sử dụng các loại thuốc hạ sốt được bác sĩ chỉ định như paracetamol theo liều lượng và thời gian sử dụng đúng theo hướng dẫn. Ngoài ra, để giảm sốt hiệu quả hơn, ba mẹ có thể cho trẻ mặc quần áo thoáng mát, lau người bằng nước ấm.

⇒ Tham khảo thêm: Tay chân miệng sốt mấy ngày?

1.2. Giảm đau miệng

Các vết loét ở miệng, lưỡi và lợi có thể khiến người bệnh cảm thấy đau rát, khó chịu, đặc biệt là khi ăn uống. Ba mẹ có thể cho trẻ sử dụng nước muối sinh lý súc miệng hàng ngày để vệ sinh nhẹ nhàng vùng miệng của trẻ, đồng thời giúp làm sạch các vết loét và giảm cảm giác đau đớn. Ngoài ra, bác sĩ có thể chỉ định một số loại thuốc bôi dạng gel dùng lên các vùng tổn thương để chống nhiễm trùng và giảm đau.

1.3. Vệ sinh vùng da tổn thương

Các mụn nước nhỏ màu đỏ ở lòng bàn tay, bàn chân, đầu gối, khuỷu tay có thể khiến trẻ khó chịu, ngứa ngáy. Ba mẹ có thể sử dụng các dung dịch sát khuẩn nhẹ nhàng để vệ sinh lên các vùng da bị tổn thương, sau đó lau khô để vùng da thoáng mát. Tránh dùng kem hoặc thuốc bôi ngoài da khi chưa được bác sĩ chỉ định.

2. Vệ sinh cá nhân và môi trường

Khi trẻ mắc bệnh này, việc giữ vệ sinh cá nhân và môi trường sống sạch sẽ rất quan trọng để ngăn lây lan và tránh tái nhiễm bệnh.

Lưu ý, cần cách ly trẻ bệnh với những người xung quanh. Khi chăm sóc trẻ, người lớn cần đeo khẩu trang thường xuyên và rửa tay bằng xà phòng trước và sau tiếp xúc với trẻ. Quần áo, tã lót, khăn trải giường cần ngâm dung dịch sát khuẩn cloramin B 2% hoặc luộc qua nước sôi trước khi giặt. Các vật dụng cá nhân của trẻ cũng phải được luộc sôi và sử dụng riêng.

Môi trường sống của trẻ cần được vệ sinh thường xuyên. Lau sàn nhà bằng nước lau sàn, khử trùng đồ chơi và các vật dụng hàng ngày trẻ tiếp xúc để loại bỏ virus và vi khuẩn gây bệnh.

3. Chế độ dinh dưỡng phù hợp

Trẻ bị tay chân miệng thường có vết loét ở miệng. lưỡi và lợi, nên việc ăn uống gây đau và khó khăn. Vì vậy, ba mẹ cần điều chỉnh chế độ ăn uống của trẻ như sau:

• Cho trẻ ăn các thức ăn mềm, dễ tiêu như cháo loãng, súp, sữa chua, bột yến mạch. Tránh các loại thức ăn cứng, giòn hay có vị chua, cay vì có thể khiến tình trạng loét miệng tệ hơn.
• Cho trẻ uống đủ nước, như nước lọc, nước ép trái cây, súp. Trẻ bị chân tay miệng thường mất nhiều nước do sốt, ăn uống kém, nên việc duy trì lượng nước đầy đủ cho cơ thể rất quan trọng.
• Tránh cho trẻ ăn thức ăn chua, cay, nóng vì có thể tăng cảm giác đau rát các vết loét miệng và khiến trẻ khó chịu.

4. Cách ly và theo dõi tình trạng bệnh

Việc cách ly người bệnh và người lành là yếu tố rất quan trọng để ngăn chặn dịch bệnh lây lan. Ngoài ra, cần theo dõi sát diễn biến của bệnh, nhất là trong 7 ngày đầu khi triệu chứng chưa được kiểm soát hoàn toàn.

Nếu người bệnh sốt cao trên 39 độ C, quấy khóc, nôn trớ, co giật, khó thở hoặc thở nhanh... cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay vì đây là dấu hiệu cảnh báo biến chứng viêm màng não, viêm cơ tim, phù phổi của bệnh. Các biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời có nguy cơ dẫn đến tử vong.

Việc chăm sóc trẻ bị tay chân miệng đúng cách tại nhà, kết hợp với theo dõi sát tình trạng bệnh sẽ giảm được các triệu chứng khó chịu của bệnh, đồng thời ngăn nguy cơ biến chứng và hỗ trợ trẻ nhanh hồi phục.

⇒ Tham khảo thêm: Bị tay chân miệng cách ly bao lâu?

Những sai lầm cần tránh khi chăm sóc trẻ bị tay chân miệng

Dù đây không phải là một bệnh mới, nhưng cho đến nay vẫn còn rất nhiều quan niệm sai lầm trong cách chăm sóc người bệnh, làm ảnh hưởng đến tốc độ hồi phục của bệnh nhân.

1. Hạn chế tắm rửa, quấn kín

Một số phụ huynh quan niệm rằng khi trẻ mắc bệnh, việc hạn chế tắm rửa, quấn kín người và tránh gió kỹ sẽ giúp trẻ nhanh ra ban và mau hồi phục. Thực tế, đây là quan niệm sai lầm vì nếu cơ thể trẻ bị ủ kín quá lâu hay hạn chế tắm sẽ rất dễ bị nhiễm trùng da, từ đó dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm và tăng nguy cơ hình thành sẹo. Nên tắm rửa vệ sinh cơ thể trẻ hàng ngày để hạn chế tối đa nguy cơ nhiễm trùng và rút ngắn thời gian bình phục.

2. Trẻ chỉ sinh hoạt ở nhà sẽ không bị lây bệnh

Phụ huynh thường nghĩ trẻ ở nhà sẽ không thể mắc bệnh. Nhưng thực tế, đây là bệnh có khả năng lây truyền từ người sang người. Tuy trẻ không đi nhà trẻ, không đến những nơi đông người nhưng vẫn sẽ phải tiếp xúc với người thân trong gia đình, đặc biệt là những người lớn mắc bệnh mà không biểu hiện triệu chứng. Do đó, dù ở nhà, trẻ em và cả người thân cũng cần thực hiện tốt các biện pháp phòng bệnh.

3. Chỉ trẻ nhỏ mới có thể mắc tay chân miệng

Thực tế, quan niệm chỉ trẻ em mới mắc chân tay miệng là không chính xác. Đối tượng thường mắc bệnh này nhất là trẻ em dưới 5 tuổi và đặc biệt là trẻ dưới 3 tuổi, tuy nhiên, trẻ lớn hơn và người lớn vẫn có nguy cơ mắc bệnh nếu cơ thể chưa có miễn dịch với bệnh. Đặc biệt là ở người suy giảm miễn dịch, bệnh nhân đang sử dụng các loại thuốc ức chế miễn dịch, người bệnh HIV/AIDS...

Thậm chí, nhiều trẻ lớn và người lớn mắc bệnh còn có thể gặp các biến chứng dẫn đến suy hô hấp, tuần hoàn vô cùng nguy hiểm không thua trẻ nhỏ. Do đó, bên cạnh việc phòng bệnh cho trẻ nhỏ, phụ huynh cũng không nên lơ là trong việc phòng bệnh cho nhóm trẻ lớn hơn và cho chính bản thân mình.

4. Trẻ phải nổi mụn nước trên tay, chân, miệng thì mới bệnh

Không phải ai mắc bệnh này đều sẽ biểu hiện các nốt mụn nước ở vị trí tay, chân, miệng và mọc chi chít. Thực tế, nhiều trẻ chỉ có biểu hiện loét miệng đơn thuần hay chỉ nổi sẩn ngoài da, đặc biệt nếu bị nổi ở mông rất dễ bị nhầm với hăm tã.

Khi có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào ở trẻ nhỏ, ba mẹ nên đưa trẻ đến bệnh viện để được bác sĩ thăm khám, nhằm nắm được mức độ diễn tiến của bệnh cũng như được hướng dẫn cách theo dõi và phát hiện biến chứng.

5. Tự ý mua thuốc không cần khám bệnh

Thực tế, nhiều ba mẹ tự ý mua thuốc khi phát hiện những triệu chứng bất thường cảnh báo căn bệnh này ở trẻ nhỏ. Việc tự ý sử dụng thuốc uống hoặc thuốc bôi có thể khiến tình trạng bệnh trở nên nặng hơn, thậm chí một số trường hợp điều trị sai cách còn có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng cho trẻ nhỏ.

6. Trẻ khó ngủ, quấy khóc, hay giật mình do đau miệng

Một sai lầm phổ biến trong chăm sóc trẻ nhỏ bị tay chân miệng là khi thấy trẻ giật mình, quấy khóc ba mẹ chỉ nghĩ trẻ bị đau miệng. Thực tế, nếu trẻ thường xuyên giật mình, chới với có thể là dấu hiệu cảnh báo biến chứng nặng của bệnh và cần được đưa đến bệnh thăm khám kịp thời.

Cần lưu ý, mặc dù phần lớn các ca bệnh ở mức độ nhẹ và có thể tự hồi phục, một số trường hợp có thể tiến triển thành biến chứng nghiêm trọng như viêm não, viêm màng não, phù phổi cấp hoặc suy tim, đe dọa tính mạng của trẻ. Đặc biệt, hiện nay bệnh này chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu, việc điều trị chỉ dừng lại ở hỗ trợ làm giảm triệu chứng và phòng ngừa biến chứng. Chính vì vậy, phòng bệnh bằng cách tiêm vắc xin là biện pháp quan trọng nhất để bảo vệ trẻ.

Chính vì vậy, phòng bệnh bằng cách tiêm vắc xin là biện pháp quan trọng nhất để bảo vệ trẻ. Vắc xin phòng ngừa Enterovirus 71, một trong những virus nguy hiểm nhất gây bệnh chân tay miệng, đã được nghiên cứu và chứng minh hiệu quả bảo vệ cao, được Hệ thống tiêm chủng VNVC ký kết hợp tác cùng nhà sản xuất Substipharm Biologics (Thụy Sĩ) để chuẩn bị đưa về Việt Nam, ra mắt và triển khai tiêm cho trẻ em từ 2 tháng tuổi.

Theo các chuyên gia, tiêm vắc xin giúp giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh nặng, biến chứng nguy hiểm và giảm tỷ lệ tử vong. Điều này đặc biệt quan trọng đối với trẻ dưới 5 tuổi - nhóm đối tượng có hệ miễn dịch còn non yếu và dễ bị tổn thương nhất.

⇒ Tham khảo thêm: Cách vệ sinh miệng khi bé bị tay chân miệng

Cách chăm sóc trẻ bị tay chân miệng tại nhà ba mẹ cần tập trung vào việc chăm sóc giảm triệu chứng, vệ sinh cá nhân và môi trường sạch sẽ, chế độ dinh dưỡng khoa học, cung cấp đủ nước cho trẻ đồng thời cách ly và theo dõi tình trạng bệnh. Cần tránh việc tự ý sử dụng thuốc đồng thời quan sát cẩn thận những triệu chứng bệnh ở trẻ nhỏ, để phát hiện kịp thời dấu hiệu cảnh báo biến chứng từ đó đưa trẻ đến bệnh viện kịp thời.