6 cách nhanh hết tay chân miệng cho trẻ, giúp điều trị tại nhà

Phần lớn các trường hợp tay chân miệng nhẹ sẽ được bác sĩ chỉ định điều trị và chăm sóc tại nhà. Nếu được chăm sóc đúng cách, trẻ sẽ nhanh hết tay chân miệng, mau bình phục và trở lại cuộc sống bình thường. Vậy các cách nhanh hết tay chân miệng là gì? Cần lưu ý gì khi chăm sóc trẻ bị tay chân miệng tại nhà? Cùng chuyên gia tìm hiểu trong bài viết sau.

Vì sao cần điều trị sớm bệnh tay chân miệng cho trẻ em?

Nếu được phát hiện và điều trị sớm ở mức độ nhẹ, phần lớn trường hợp mắc tay chân miệng sẽ rất nhanh bình phục và không để lại di chứng. Ngược lại nếu điều trị muộn hoặc điều trị không đúng cách, trẻ có thể gặp những biến chứng nghiêm trọng liên quan đến thần kinh và hô hấp.

1. Giảm nguy cơ biến chứng nghiêm trọng

Tuy rằng phần lớn các trường hợp tay chân miệng ở trẻ đều nhẹ và có thể hồi phục sau 7 - 10 ngày, nhưng một số trường hợp có thể chuyển biến nhanh chóng thành thể bệnh nặng, nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến tử vong.

Có thể kể đến như biến chứng viêm màng não xảy ra khi virus xâm nhập hệ thần kinh trung ương, có thể gây tổn thương não, suy giảm nhận thức và tử vong nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Biến chứng viêm não tiến triển nhanh và có thể gây tử vong. Theo thống kê trong nửa đầu năm 2023, Bệnh viện Nhi Trung ương tiếp nhận hơn 1.200 trẻ mắc bệnh tay chân miệng, trong đó gần 500 trường hợp nhập viện điều trị, với nhiều ca biến chứng viêm não.

Một biến chứng tay chân miệng nguy hiểm khác là nhiễm trùng huyết. Tình trạng này xảy ra khi virus xâm nhập vào máu, sau đó lan rộng khắp cơ thể dẫn đến tình trạng nhiễm trùng toàn thân. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) nhiễm khuẩn huyết ở trẻ sơ sinh là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở trẻ dưới 1 tháng tuổi, đặc biệt là tại các nước đang phát triển.

Bệnh tay chân miệng cũng có thể dẫn đến phù phổi. Tình trạng này xảy ra do rối loạn hệ thần kinh trung ương, tăng tính thấm mao mạch phổi, dẫn đến tích tụ dịch trong phổi. Trong những trường hợp nặng, trẻ có thể bị suy hô hấp cấp tính, tụt huyết áp và tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời.

2. Kiểm soát triệu chứng và nâng cao chất lượng sống

Bệnh tay chân miệng gây ra các triệu chứng khó chịu như sốt, phát ban, loét miệng, đau nhức cơ thể và khiến trẻ biếng ăn, mệt mỏi, quấy khóc. Điều trị sớm giúp kiểm soát và giảm nhẹ các triệu chứng này, giúp trẻ nhanh chóng hồi phục, tránh suy dinh dưỡng và những ảnh hưởng tiêu cực đến phát triển thể chất và tinh thần. Đồng thời, việc chăm sóc và quản lý triệu chứng kịp thời cũng làm giảm khả năng biến chứng thứ phát như nhiễm trùng da hoặc mất nước trầm trọng do viêm loét miệng gây đau đớn, khiến trẻ không thể ăn uống bình thường.

3. Ngăn chặn nguy cơ kéo dài di chứng

Với những trường hợp bệnh nặng nhưng không được điều trị sớm và đúng cách, tay chân miệng có thể để lại các di chứng lâu dài như tổn thương thần kinh, suy giảm chức năng vận động hoặc thậm chí ảnh hưởng đến các cơ quan như tim phổi. Những ảnh hưởng này không chỉ ảnh hưởng tới sự phát triển toàn diện mà còn gây ra gánh nặng y tế và tài chính lớn cho gia đình trong việc điều trị lâu dài các di chứng. Vậy cách nhanh hết tay chân miệng thế nào, mời bạn tìm hiểu ngay trong phần sau.

Hướng dẫn cách nhanh hết tay chân miệng cho trẻ tại nhà

Dù phần lớn trường hợp tay chân miệng là lành tính, có thể hồi phục tốt sau 7 - 10 ngày. Tuy nhiên việc chăm sóc trẻ bị tay chân miệng tại nhà đúng cách là không thể lơ là. Chăm sóc trẻ tay chân miệng đúng cách vừa giúp trẻ giảm triệu chứng khó chịu vừa ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm.

1. Giảm đau và hạ sốt

Cách nhanh hết tay chân miệng đầu tiên, ba mẹ cần biết cách giảm đau và hạ sốt cho trẻ. Trẻ mắc bệnh tay chân miệng thường có triệu chứng sốt, đặc biệt là trong giai đoạn đầu mắc bệnh.

Để hạ sốt cho trẻ, ba mẹ có thể sử dụng các loại thuốc giảm đau hạ sốt do bác sĩ chỉ định, như Paracetamol. Liều lượng thông thường là 10 - 15mg/kg/lần và có thể lặp lại 4 - 6 giờ nếu trẻ vẫn còn sốt. Ba mẹ lưu ý, tuyệt đối không sử dụng thuốc aspirin vì có nguy cơ dẫn đến hội chứng Reye. Hội chứng Reye là một tình trạng hiếm gặp, nhưng rất nghiêm trọng với khả năng gây sưng tấy trong gan và não.

Bên cạnh việc sử dụng thuốc hạ sốt, ba mẹ cũng có thể dùng khăn ấm lau người cho trẻ, nhất là tại trán, nách, bẹn để giúp điều hòa thân nhiệt. Chú ý, không chườm lạnh hay làm mát bằng nước đá vì dễ gây sốc nhiệt. Nên mặc quần áo thoáng mát, mỏng nhẹ để cơ thể trẻ điều hòa thân nhiệt hiệu quả hơn.

Nếu trẻ sốt cao, co giật, quấy khóc không ngừng hay khó thở cần đưa trẻ đến bệnh viện để được theo dõi và điều trị kịp thời.

⇒ Tham khảo thêm: Bé bị tay chân miệng sốt đi sốt lại có sao không? Cách xử trí tại nhà

2. Giảm đau miệng, họng

Trẻ bị tay chân miệng có thể xuất hiện các vết loét đỏ hoặc mụn nước trong miệng. Điều này khiến trẻ cảm thấy đau rát khi ăn hoặc nuốt thức ăn. Giảm đau miệng, họng giúp trẻ ăn thức ăn dễ dàng cũng là một trong những cách nhanh hết tay chân miệng ba mẹ nên áp dụng Để giảm đau hiệu quả, ba mẹ có thể tập cho trẻ thói quen súc miệng bằng nước muối sinh lý, khoảng 3 - 4 lần/ngày để làm sạch và giảm sưng loét. Với trẻ nhỏ chưa biết súc miệng có thể dùng miếng gạc thấm nước muối để vệ sinh vùng miệng hiệu quả.

Bên cạnh súc miệng, phụ huynh có thể hỏi ý kiến bác sĩ về việc cho trẻ sử dụng gel giảm đau. Các loại gel bôi miệng chứa thành phần gây tê có thể bôi lên vết loét để mang lại hiệu quả giảm đau cho vết thương.

Ngoài việc sử dụng các loại thuốc giảm đau, ba mẹ còn có thể cho trẻ ăn những thực phẩm mềm, mát như sữa chua, pudding hay nước ép trái cây không chua. Điều này không chỉ cung cấp dinh dưỡng mà còn làm dịu cảm giác đau rát trong miệng trẻ.

Không nên cho trẻ ăn các thức ăn cay, nóng, mặn hay quá chua vì có thể khiến vết loét nghiêm trọng hơn.

⇒ Tham khảo thêm: Loét miệng và tay chân miệng: Cách phân biệt qua hình ảnh

3. Chăm sóc các mụn nước tay chân miệng

Mụn nước bệnh tay chân miệng thường xuất hiện lòng bàn tay, bàn chân và đôi khi lan ra mông, gối hay vùng khác. Để chăm sóc các nốt mụn hiệu quả, ba mẹ nên thường xuyên rửa nhẹ nhàng vùng da có mụn nước của bé bằng nước sạch hay dung dịch sát khuẩn nhẹ. Tuyệt đối không gãi hay làm vỡ mụn nước vì có khả năng khiến vết thương nhiễm trùng và để lại sẹo.

Ngoài ra, các dung dịch như povidone iodine cũng có thể dùng để sát trùng da nếu mụn nước vỡ ra.

Nên cắt móng tay cho trẻ sạch sẽ, để hạn chế nguy cơ trẻ vô tình làm vỡ các nốt mụn khi gãi ngứa. Không nên băng kín các nốt mụn vì có thể tạo môi trường ẩm ướt thuận lợi cho vi khuẩn phát triển.

4. Giữ vệ sinh cá nhân

Giữ vệ sinh cá nhân sạch sẽ là cách nhanh hết tay chân miệng tốt nhất, giúp trẻ nhanh phục hồi, đồng thời giảm nguy cơ lây lan bệnh tay chân miệng cho những người xung quanh.

Một số bậc phụ huynh có quan niệm sai lầm rằng, tắm rửa, hay vệ sinh sạch sẽ vết mụn nước trên da do tay chân miệng có thể làm nặng thêm tình trạng bệnh. Thực tế, đây là quan niệm sai lầm. Trẻ cần được tắm bằng nước ấm sạch và dùng xà phòng dịu nhẹ để làm sạch cơ thể. Sau khi tắm, cần lau khô trẻ bằng khăn bông mềm mại để tránh làm tổn thương các nốt mụn.

Ngoài ra, người chăm sóc trẻ cũng cần chú ý trong vấn đề vệ sinh cá nhân để tránh lây lan. Rửa tay kỹ bằng xà phòng đặc biệt là sau khi thay tã hay tiếp xúc với đồ dùng cá nhân của trẻ mắc bệnh.

Ngoài ra, đừng quên vệ sinh các đồ vật mà trẻ thường xuyên tiếp xúc mỗi ngày như giường ngủ, đồ chơi, ga trải giường để loại bỏ virus.

5. Chế độ ăn uống hợp lý

Trong các cách nhanh hết tay chân miệng không thể nào thiếu một chế độ ăn uống hợp lý. Với những tổn thương trong niêm mạc miệng, họng, trẻ mắc bệnh tay chân miệng thường cảm thấy khó chịu, biếng ăn. Do đó, ba mẹ nên xây dựng một thực đơn phù hợp với trẻ trong giai đoạn này, nhưng vẫn cần đảm bảo cung cấp đủ dinh dưỡng cho cơ thể trẻ chống lại bệnh tật.

Tốt nhất trẻ nên ăn cháo, súp thịt vừa là thức ăn dễ tiêu hóa, dễ nuốt mà còn mang lại dinh dưỡng. Thức ăn quá cứng hay quá chua như cam, chanh và các gia vị cay như ớt, hạt tiêu… có thể làm đau rát miệng trẻ. Thay vì ép trẻ ăn đầy đủ trong một bữa, ba mẹ nên chia thành nhiều bữa nhỏ để giảm áp lực lên đường tiêu hóa.

Ngoài ra, trẻ cần bổ sung đủ nước, với nước lọc, nước hoa quả hoặc dung dịch oresol bù nước trong trường hợp trẻ mất nước nghiêm trọng do sốt cao hoặc tiêu chảy.

6. Cách ly người bệnh với người khỏe mạnh để tránh lây lan

Bệnh tay chân miệng lây lan rất nhanh qua tiếp xúc trực tiếp hay gián tiếp với dịch cơ thể của người bệnh. Dịch cơ thể ở đây bao gồm nước bọt, dịch tiết từ mụn nước hay thậm chí là phân. Vì thế việc cách ly trẻ bệnh với các thành viên trong gia đình là vô cùng quan trọng.

Trẻ nên được cách ly và chăm sóc trong phòng riêng để hạn chế tối đa nguy cơ tiếp xúc với người trong gia đình, đặc biệt là những đối tượng dễ mắc bệnh như trẻ nhỏ, người có hệ miễn dịch yếu. Ngoài ra, những đồ dùng cá nhân của trẻ như ly uống nước, thìa, khăn mặt nên được dùng riêng và sát khuẩn đều đặn sau mỗi lần sử dụng. Phòng của trẻ cần được dọn dẹp, lau sạch bề mặt bằng dung dịch sát khuẩn thường xuyên, nhằm loại bỏ virus trên các vật dụng và bề mặt.

Cuối cùng, người thân chăm sóc trẻ phải đeo khẩu trang khi tiếp xúc và rửa tay sát khuẩn trước, sau khi chăm sóc để hạn chế nguy cơ trở thành nguồn lây nhiễm.

⇒ Tham khảo thêm: Tay chân miệng cách ly bao lâu? Lưu ý quan trọng bố mẹ cần biết

Trường hợp nào trẻ cần được điều trị tay chân miệng tại bệnh viện?

Tùy vào tình trạng của từng bệnh nhân, bác sĩ sẽ xem xét và đánh giá trẻ có cần nhập viện điều trị hay không. Theo hướng dẫn của Bộ Y tế, bệnh tay chân miệng được phân thành 4 cấp độ, mỗi cấp độ có hướng xử lý riêng.

1. Cấp độ 1: Tay chân miệng không có biến chứng

Ở cấp độ này, bệnh nhân thường chỉ xuất hiện các triệu chứng cơ bản của bệnh, bao gồm sốt nhẹ (thường dưới 38,5 độ C), nổi mụn nước trên tay, chân, miệng hay mông và cả đầu gối. Mụn nước thường nhỏ, không ngứa, vỡ sau vài ngày.

Ổ cấp độ 1, trẻ thường không cần phải nhập viện mà có thể điều trị tại nhà với các biện pháp chăm sóc giảm nhẹ triệu chứng như: dùng thuốc hạ sốt, vệ sinh cá nhân và duy trì dinh dưỡng hợp lý. Tuy nhiên, ba mẹ cần theo dõi sát các dấu hiệu bất thường vì bệnh có thể chuyển biến nhanh.

2. Cấp độ 2: Tay chân miệng có biến chứng thần kinh

Cấp độ 2 của bệnh tay chân miệng lại được chia thành 2 cấp nhỏ là 2a và 2b.

Ở cấp 2a, trẻ có thể sốt cao trên 39 độ C trở lên hoặc sốt trên 2 ngày, không đáp ứng thuốc hạ sốt. Trẻ nôn ói nhiều, quấy khóc vô cớ, khó ngủ, hoặc trẻ lừ đừ mệt mỏi bất thường. Ở cấp 2a trẻ đã có thể có nguy cơ biến chứng, do đó cần được đưa đến bác sĩ để đánh giá và điều trị nội trú tại bệnh viện.

Cấp độ 2b, trẻ có triệu chứng nghiêm trọng hơn như rung giật, giật mình nhiều lần trong ngày thường khi sốt cao, tay chân run rẩy, thở khó khăn, nhịp nhanh, mạch nhanh bất thường. Ở cấp độ 2b trẻ cần nhập viện càng sớm càng tốt để được theo dõi sát sao dấu hiệu bệnh chuyển biến nặng, đồng thời điều trị sớm bằng các biện pháp y tế phù hợp.

3. Cấp độ 3: Tay chân miệng biến chứng rối loạn thần kinh thực vật nặng

Ở cấp độ 3, trẻ đã có thể gặp những biến chứng nghiêm trọng ảnh hưởng đến hệ thần kinh và tuần hoàn. Trẻ lúc này có thể xuất hiện dấu hiệu lơ mơ, mất ý thức, mạch nhanh, yếu, không đo được huyết áp. Trẻ thở rít, thở gấp, có dấu hiệu suy hô hấp, môi tím tái. Tứ chi lạnh, da tái nhợt vã mồ hôi bất thường. Cấp độ 3 trẻ cần được điều trị ngay tại khoa hồi sức tích cực với các biện pháp hỗ trợ như thở máy, truyền dịch, dùng thuốc điều chỉnh nhịp tim, huyết áp.

4. Cấp độ 4: Tay chân miệng suy hô hấp tuần hoàn nặng

Đây là cấp độ nguy hiểm nhất của bệnh tay chân miệng khi trẻ có dấu hiệu suy đa cơ quan, với những triệu chứng đặc trưng bao gồm:

• Phù phổi cấp dẫn đến suy hô hấp nặng, trẻ khó thở dữ dội, oxy máu giảm nghiêm trọng và có nguy cơ ngừng tim.
• Tình trạng sốc: tay chân lạnh, mạch không bắt được, da nổi bông tím do tụt huyết áp.
• Rối loạn thần kinh nghiêm trọng hôn mê, co giật kéo dài, không đáp ứng kích thích.

Ở cấp độ này trẻ cần cấp cứu ngay bằng các biện pháp đặt nội khí quản, sử dụng thuốc vận mạch, điều trị bằng máy thở...

Có thể thấy, bệnh tay chân miệng ở mức độ nhẹ có thể được điều trị tại nhà, tuy nhiên, nếu không xử lý đúng cách, bệnh có nguy cơ gây biến chứng nặng, thậm chí dẫn đến tử vong, đặc biệt nguy hiểm với trẻ dưới 5 tuổi. Hiện tại, vẫn chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu cho bệnh này. Vì vậy, tiêm ngừa vắc xin được xem là giải pháp hiệu quả, an toàn và tiết kiệm nhất để ngăn ngừa nguy cơ bệnh diễn tiến nặng và các biến chứng nguy hiểm.

Thế giới đã có vắc xin phòng tay chân miệng, hiện đang được phê duyệt. Vắc xin khuyến nghị sử dụng cho trẻ từ 2 tháng đến dưới 6 tuổi. Theo kết quả nghiên cứu được công bố trên tạp chí y khoa uy tín The Lancet, vắc xin này không chỉ an toàn mà còn mang lại hiệu quả bảo vệ cao tới 96,8%, đồng thời duy trì miễn dịch lâu dài, giúp phòng chống bệnh tay chân miệng do phân nhóm EV71 – một chủng vi rút lưu hành phổ biến hiện nay – ở bất kỳ mức độ nghiêm trọng nào.

Đáng chú ý, vắc xin còn có khả năng miễn dịch chéo với các chủng vi rút gây bệnh khác như B5 và C4. Được sản xuất trên dây chuyền công nghệ hiện đại, đây là "lá chắn" tối ưu giúp bảo vệ sức khỏe trẻ em trước nguy cơ bệnh tay chân miệng.

⇒ Tham khảo thêm: Mẹo dân gian chữa bệnh chân tay miệng an toàn, mau lành cho trẻ

Để trẻ nhanh hết bệnh tay chân miệng, cách nhanh hết tay chân miệng cho trẻ mà ba mẹ cần nắm có thể được tóm gọn như sau: giảm đau và hạ sốt theo chỉ định bác sĩ, giảm đau miệng, họng bằng cách súc học hoặc dùng thêm thuốc dạng gel theo chỉ định, chăm sóc và vệ sinh tốt các nốt mụn nước tay chân miệng, giữ vệ sinh cá nhân, chế độ ăn uống hợp lý và cách ly người bệnh với người lành để tránh lây lan.