Gánh nặng zona thần kinh ở người có bệnh cơ xương khớp

Tỷ lệ mắc zona thần kinh ở bệnh nhân cơ xương khớp, đặc biệt là loãng xương và bệnh tự miễn cao hơn rất nhiều so với những người khỏe mạnh. Người mắc bệnh cơ xương khớp nhiễm zona cũng làm gia tăng đáng kể nguy cơ đau dây thần kinh sau zona, loãng xương, gãy xương, thậm chí tử vong.

Nguy cơ mắc zona gia tăng ở người bệnh cơ xương khớp

Bác sĩ Bùi Công Sự – Quản lý Y khoa, Hệ thống tiêm chủng VNVC lý giải: “Nguy cơ mắc zona thần kinh ở người có bệnh cơ xương khớp gia tăng do “sự suy giảm miễn dịch kép” từ bản thân bệnh lý và từ việc sử dụng thuốc ức chế miễn dịch trong quá trình điều trị bệnh xương khớp như glucocorticoid.”

Sử dụng glucocorticoid liều cao càng làm gia tăng tỷ lệ mắc zona, với nguy cơ cao hơn gấp 2 - 10 lần. Các liệu pháp sinh học như kháng thể đơn dòng kháng TNF (thụ thể đóng vai trò điều hòa viêm, loại bỏ tế bào có hại và hỗ trợ đáp ứng miễn dịch) hoặc liệu pháp trúng đích tế bào B cũng làm tăng đáng kể nguy cơ mắc bệnh zona ở người có bệnh cơ xương khớp.

Các bệnh tự miễn, đặc biệt là viêm khớp dạng thấp và lupus ban đỏ hệ thống cũng gây ra các thay đổi trong hệ miễn dịch, làm tăng nguy cơ mắc bệnh zona. Nghiên cứu cho thấy tỷ lệ mắc zona ở bệnh nhân lupus ban đỏ cao gấp 2,45 đến 7,37 (1) và ở người viêm khớp dạng thấp gấp 2 lần so với người khỏe mạnh cùng độ tuổi (2).

Một nghiên cứu khác cho thấy, tỷ lệ mắc zona ở bệnh nhân loãng xương là 5,1%, cao hơn đáng kể so với nhóm người không mắc các bệnh cơ xương khớp. (3)

Tất cả các yếu tố này làm suy giảm khả năng bảo vệ của hệ miễn dịch, dẫn đến tình trạng gia tăng nguy cơ virus Varicella Zoster (VZV) tái kích hoạt, gây ra bệnh zona thần kinh.

Bệnh zona thần kinh do virus Varicella Zoster (VZV, cùng loại virus gây bệnh thủy đậu) tái kích hoạt gây ra. Sau khi mắc thủy đậu, virus không biến mất hoàn toàn mà ẩn mình trong các dây thần kinh ở trạng thái không hoạt động và có thể tái hoạt động khi hệ miễn dịch suy yếu.

Zona gây tổn thương thần kinh ngoại biên với tác động nghiêm trọng vượt xa các triệu chứng phát ban, mụn nước gây đau nhức, bỏng rát ngoài da. Điển hình là biến chứng đau thần kinh sau zona, một tình trạng đau mạn tính khó điều trị, làm suy giảm nghiêm trọng chất lượng sống của người bệnh. Ngoài ra, zona còn có thể gây tổn thương giác mạc, thính lực, tim mạch; thậm chí điếc, mù lòa, đột quỵ nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.

Gánh nặng zona thần kinh ở người mắc bệnh cơ xương khớp

Không chỉ làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh zona thần kinh ở người bệnh cơ xương khớp, Bác sĩ Công Sự cho biết, zona thần kinh còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ nghiêm trọng cho sức khỏe ở nhóm người bệnh này, đặc biệt ở bệnh nhân viêm khớp dạng thấp. Zona làm tăng đáng kể nguy cơ đột quỵ, nhập viện và tử vong, nhất là khi có biến chứng thần kinh kéo dài.

Đồng thời, zona cũng liên quan mật thiết đến nguy cơ loãng xương và gãy xương nghiêm trọng như gãy hông và cột sống ở nhóm người có bệnh cơ xương khớp, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống người bệnh.

Mối liên hệ này có thể được lý giải bởi tình trạng viêm mạn tính, rối loạn miễn dịch và sử dụng kéo dài các thuốc ức chế miễn dịch hoặc corticosteroid trong điều trị bệnh nền, làm tăng tốc độ mất xương và suy giảm mật độ xương.

Bên cạnh đó, cơn đau sau zona khiến người bệnh hạn chế vận động, giảm tiếp xúc ánh nắng mặt trời và suy giảm thể trạng chung, từ đó làm trầm trọng hơn nguy cơ loãng xương và gãy xương. Những yếu tố này không chỉ tác động đến hệ cơ xương mà còn làm giảm đáng kể chất lượng sống, khả năng phục hồi và tự chăm sóc của người bệnh. (4)

1. Zona thần kinh ở bệnh nhân mắc bệnh lý cơ xương khớp mạn tính

Nghiên cứu cho thấy bệnh nhân mắc zona thần kinh có nguy cơ loãng xương cao hơn gấp 4,55 lần so với người không mắc bệnh, đặc biệt khi xuất hiện đau thần kinh sau zona, tỷ lệ này tăng lên gấp 4,76 lần. (5)

Trong thời gian theo dõi trung bình 6 năm, bệnh nhân zona không chỉ đối mặt với loãng xương mà còn chịu nguy cơ cao gãy xương hông, cột sống và các loại gãy xương khác, với tỷ lệ 29,8/1.000 người mỗi năm. Cho thấy, bệnh zona thần kinh có liên quan đến tình trạng đau thần kinh kéo dài và biến chứng nghiêm trọng liên quan đến xương.

2. Zona thần kinh ở bệnh nhân mắc bệnh lý cơ xương khớp dạng thấp

Một nghiên cứu tại Đài Loan (2000 – 2011) trên 27.609 bệnh nhân viêm khớp dạng thấp và 110.436 người không mắc căn bệnh này cho thấy bệnh nhân viêm khớp dạng thấp mắc zona có nguy cơ đột quỵ tăng đáng kể, đặc biệt ở những trường hợp bị đau thần kinh sau zona. Trong 90 ngày sau khi mắc zona, nguy cơ đột quỵ ở nhóm này tăng gấp 2,3 lần so với bệnh nhân viêm khớp dạng thấp không mắc zona. (6)

Không chỉ dừng lại ở nguy cơ đột quỵ, bệnh nhân RA mắc zona còn đối mặt với nguy cơ nhập viện và tử vong cao hơn 18% so với nhóm không mắc zona.

Một nghiên cứu khác vào năm 2017 cũng khẳng định tương tự, bệnh nhân viêm khớp dạng thấp từng mắc zona có nguy cơ đột quỵ tăng gấp đôi trong vài tháng sau đó; đồng thời gây biến chứng thần kinh nặng nề như đau dây thần kinh sau zona. Nguy cơ này càng cao ở bệnh nhân viêm khớp dạng thấp trên 50 tuổi hoặc có hệ miễn dịch suy yếu. Ngoài ra, trong một số trường hợp hiếm gặp, zona có thể dẫn đến viêm phổi, mất thính lực, rối loạn thị lực, viêm não và thậm chí tử vong. (7)

Một nghiên cứu tại Mỹ (2015 – 2020) cho thấy zona cũng làm gia tăng đáng kể chi phí điều trị và nguy cơ nhập viện ở bệnh nhân viêm khớp dạng thấp. Nhóm bệnh nhân cùng mắc viêm khớp dạng thấp và zona thần kinh thường phải nhập viện với thời gian kéo dài hơn và chi tiêu trung bình tăng thêm 3.400 USD (khoảng 88 triệu VNĐ), trong đó 2.700 USD (khoảng 70 triệu VNĐ) phát sinh từ chăm sóc y tế. Kết quả này là lời cảnh báo để người bệnh và bác sĩ không xem nhẹ zona, nhất là ở nhóm người có nguy cơ cao. (8)

Dữ liệu từ một cơ sở y tế lớn tại Hoa Kỳ cho thấy, ở bệnh nhân viêm khớp vảy nến không chỉ có nguy cơ mắc zona cao hơn 23% so với người bình thường mà còn đối mặt với nhiều hệ lụy nghiêm trọng khác. Zona khiến người bệnh phải thăm khám bác sĩ thường xuyên hơn gấp 2 – 3 lần và làm tăng chi phí điều trị trung bình khoảng 2.000 USD (khoảng 50 triệu VNĐ) mỗi người, gây áp lực lớn về tài chính.

Đồng thời, zona còn khiến các triệu chứng viêm khớp vảy nến trở nặng hơn với ước tính khoảng 25% bệnh nhân vảy nến phát triển tổn thương tại vùng da bị ảnh hưởng bởi zona, khiến việc điều trị phức tạp hơn và giảm chất lượng sống nghiêm trọng. (9)

Phòng ngừa Zona thần kinh ở nhóm người mắc bệnh cơ xương khớp

Vắc xin Shingrix được đánh giá là biện pháp phòng ngừa zona thần kinh hiệu quả hàng đầu hiện nay, với hiệu lực cao, lên đến 97% và giảm nguy cơ đau dây thần kinh sau zona tới 91%. Đối với người trên 70 tuổi, hiệu quả vẫn duy trì ở mức cao, lần lượt là 91% và 89% (10).

Vắc xin Shingrix hiện đã được Bộ Y tế Việt Nam cấp phép sử dụng, được Hệ thống tiêm chủng VNVC đưa về ra mắt tại Việt Nam và triển khai tiêm cho người dân tại hàng trăm trung tâm vắc xin trên toàn quốc với lịch tiêm 2 mũi, người có hệ miễn dịch bình thường tiêm cách nhau 2 tháng, người có nguy cơ cao tiêm cách nhau 1 tháng.

Hướng dẫn của Liên đoàn chống thấp khớp châu Âu (EULAR) và Hội Thấp khớp học Hoa Kỳ (ACR) đều khuyến cáo bệnh nhân mắc bệnh cơ xương khớp tự miễn, bao gồm cả những người đang dùng thuốc ức chế miễn dịch, nên tiêm vắc xin ngừa zona để bảo vệ sức khỏe một cách hiệu quả. Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) cũng khẳng định tiêm vắc xin Shingrix giúp ngừa zona hiệu quả cho người mắc viêm khớp dạng thấp và bệnh tự miễn, với lợi ích vượt trội và rủi ro rất nhỏ.

Vắc xin Shingrix chứng minh hiệu quả vượt trội với khả năng phòng ngừa zona trên 90% ở bệnh nhân mắc các bệnh viêm và tự miễn như vảy nến, viêm khớp vảy nến hay viêm khớp dạng thấp, giúp giảm thiểu đáng kể các đợt bùng phát bệnh viêm khớp dạng thấp sau khi hoàn thành 2 liều tiêm.

Một nghiên cứu khác về tính sinh miễn dịch của RZV cho thấy vắc xin này không bị suy giảm hiệu quả ở bệnh nhân viêm khớp dạng thấp đang điều trị thuốc ức chế các tình trạng viêm mạn tính hoặc sinh học, với mức kháng thể tăng đáng kể sau mũi thứ hai. Đặc biệt, không có trường hợp bùng phát bệnh nền nào được ghi nhận.

Các kết quả phân tích từ các thử nghiệm lâm sàng ZOE-50 và ZOE-70 trên nhóm người mắc bệnh tự miễn như vảy nến, viêm khớp cột sống và viêm khớp dạng thấp cũng cho thấy vắc xin hoàn toàn an toàn, không làm gia tăng biến cố bất lợi nghiêm trọng dù người bệnh không sử dụng liệu pháp ức chế miễn dịch.

Bác sĩ Công Sự nhấn mạnh: “Vắc xin Shingrix được chứng minh có độ an toàn cao và khả năng dung nạp tốt, ngay cả ở những bệnh nhân mắc bệnh nền phức tạp.”

Ngoài việc tiêm vắc xin ngừa zona, người bệnh cơ xương khớp cần duy trì lối sống lành mạnh với chế độ ăn giàu canxi, vitamin D và tập luyện nhẹ nhàng như yoga hoặc bơi lội để tăng sự linh hoạt. Tránh căng thẳng, ngủ đủ giấc và tuân thủ điều trị là điều cần thiết để kiểm soát bệnh.

Đồng thời, nên hạn chế rượu bia, tránh hút thuốc và phòng tránh nhiễm trùng, điều này đặc biệt quan trọng với người dùng thuốc ức chế miễn dịch. Quan sát, lắng nghe cơ thể để phát hiện sớm các triệu chứng bất thường và thăm khám định kỳ giúp người bệnh giảm biến chứng, nâng cao chất lượng sống.

Để được tư vấn các thông tin vắc xin phòng bệnh zona thần kinh hoặc đặt mua vắc xin, Quý khách vui lòng liên hệ VNVC theo thông tin sau:

• Hotline: 028 7102 6595;
• Fanpage: VNVC – Trung tâm Tiêm chủng Trẻ em và Người lớn;
• Tra cứu trung tâm tiêm chủng VNVC gần nhất tại đây;
• Để đặt mua vắc xin và tham khảo các sản phẩm vắc xin, Quý khách vui lòng truy cập: vax.vnvc.vn
• Xem thêm những thông tin tiêm chủng hữu ích từ kênh Tik Tok Bác sĩ Tiêm chủng VNVC

Quý Khách hàng có thể cài đặt ứng dụng “Trợ lý tiêm chủng” - app VNVC dễ dàng thông qua 2 đường dẫn sau:

• IOS (iPhone, iPad…): https://bit.ly/VNVC_APPSTORE
• Android (Oppo, Samsung, Sony…): https://bit.ly/VNVC_GGPLAY