15 hình ảnh bệnh zona thần kinh ở các giai đoạn khác nhau của bệnh

Hình ảnh bệnh zona thường là các mảng ban đỏ kèm theo mụn nước nhỏ li ti chứa dịch trong, phân bố theo đường đi của dây thần kinh, xuất hiện một bên cơ thể. Khi bệnh tiến triển, các mụn nước có thể vỡ ra, đóng vảy và để lại sẹo. Những tổn thương này không chỉ ảnh hưởng đến thẩm mỹ mà còn có thể gây biến chứng đau dây thần kinh kéo dài, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống. Nhận biết sớm hình ảnh bệnh zona giúp người bệnh chủ động điều trị kịp thời, giảm nhẹ triệu chứng và phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm.

Zona thần kinh là gì và triệu chứng nhận biết

Zona thần kinh là bệnh lý nhiễm trùng da do virus Varicella Zoster (VZV) gây ra – cũng là tác nhân gây bệnh thủy đậu. Sau khi một người mắc thủy đậu, virus này không bị loại bỏ hoàn toàn mà sẽ tồn tại trong trạng thái tiềm ẩn bên trong các hạch thần kinh. Khi hệ miễn dịch suy yếu hoặc gặp các yếu tố kích thích như căng thẳng, bệnh lý nền, tuổi tác cao, virus có thể tái hoạt động và gây ra bệnh zona thần kinh. Bệnh chủ yếu ảnh hưởng đến các dây thần kinh ngoại biên và thường biểu hiện dưới dạng phát ban đau rát theo dải dọc cơ thể.

Bệnh zona thường trải qua hai giai đoạn chính với các triệu chứng đặc trưng:

• Giai đoạn tiền khởi phát: Trước khi phát ban xuất hiện, người bệnh thường cảm thấy ngứa, đau rát hoặc nóng ở một vùng da nhất định, thường là một bên cơ thể. Kèm theo đó, có thể có cảm giác mệt mỏi, sốt nhẹ, đau đầu hoặc nhạy cảm với ánh sáng. Giai đoạn này có thể kéo dài từ vài giờ đến vài ngày.
• Giai đoạn bùng phát cấp tính: Vùng da bị ảnh hưởng bắt đầu xuất hiện các mụn nước nhỏ, chứa dịch trong, sắp xếp theo từng cụm dọc theo đường đi của dây thần kinh. Mụn nước này có thể lan rộng, sau đó vỡ ra, đóng vảy và dần lành lại sau khoảng 2 - 4 tuần. Kèm theo đó là cảm giác đau nhức, châm chích như kim chích hoặc đau rát dữ dội, đặc biệt ở những người lớn tuổi.

Ngoài ra, một số trường hợp zona có thể xuất hiện ở vùng mắt (zona mắt), gây sưng đỏ, chảy nước mắt, đau nhức mắt và làm tăng nguy cơ biến chứng ảnh hưởng thị lực. Nếu zona xuất hiện ở vùng tai (zona tai), người bệnh có thể bị giảm thính lực, chóng mặt hoặc liệt mặt tạm thời. Một biến chứng đáng lo ngại khác là đau dây thần kinh sau zona, tình trạng đau kéo dài nhiều tuần hoặc thậm chí nhiều tháng sau khi tổn thương da đã lành.

Việc nhận biết sớm các dấu hiệu của zona thần kinh thông qua hình ảnh bệnh zona là rất quan trọng để có hướng điều trị kịp thời, giúp giảm nhẹ triệu chứng và hạn chế nguy cơ biến chứng nghiêm trọng.

Hình ảnh bệnh zona diễn tiến qua các giai đoạn

Bệnh zona thần kinh tiến triển qua ba giai đoạn chính: giai đoạn khởi phát, giai đoạn bùng phát và giai đoạn hồi phục. Việc nhận diện hình ảnh bệnh zona diễn tiến qua các giai đoạn không chỉ giúp bác sĩ đánh giá chính xác mức độ bệnh mà còn hỗ trợ trong việc lựa chọn phương pháp điều trị hiệu quả, rút ngắn thời gian hồi phục và giảm nguy cơ biến chứng cho người bệnh.

1. Hình ảnh của bệnh zona giai đoạn khởi phát

Hình ảnh bệnh zona ở giai đoạn đầu xảy ra trước khi các nốt phát ban xuất hiện, người bệnh thường cảm thấy ngứa, tê hoặc đau rát giống như bị kim châm ở một vùng da nhất định. Cơn đau có thể xuất hiện liên tục hoặc theo từng đợt, kèm theo cảm giác nóng rát tại khu vực bị ảnh hưởng. Ngoài ra, một số trường hợp có thể gặp các triệu chứng toàn thân như sốt nhẹ, mệt mỏi hoặc đau đầu trước khi tổn thương da bắt đầu biểu hiện rõ ràng.

2. Hình ảnh về bệnh zona thần kinh giai đoạn phát ban

Khi bước vào giai đoạn bùng phát, người bệnh bắt đầu xuất hiện các mảng ban đỏ kèm theo mụn nước chứa dịch trong, gây viêm và ngứa rát. Những tổn thương này thường xuất hiện dọc theo các dây thần kinh, phổ biến ở vùng ngực, bụng, lưng, mặt, tay chân và sườn. Ban đầu, dịch trong mụn nước trong suốt, sau đó có thể trở nên đục do bội nhiễm zona. Khi mụn nước vỡ ra, nguy cơ nhiễm trùng tăng cao và khả năng lây lan virus cũng lớn hơn.

Trong giai đoạn này, người bệnh có thể cảm nhận cơn đau tăng dần về cường độ, gây ảnh hưởng không nhỏ đến sinh hoạt hàng ngày. Theo thời gian, các vết thương sẽ khô lại, đóng vảy và thường tự hồi phục trong khoảng 2 - 4 tuần.

3. Hình ảnh bệnh zona thần kinh giai đoạn hồi phục

Trong giai đoạn mãn tính, còn gọi là đau dây thần kinh sau zona, người bệnh có thể tiếp tục chịu đựng những cơn đau dữ dội, bỏng rát hoặc đau nhói kéo dài dù các tổn thương trên da đã lành. Tình trạng này thường gặp ở người cao tuổi hoặc những người có hệ miễn dịch suy yếu, với mức độ đau có thể nghiêm trọng, ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống. Cơn đau có thể kéo dài trong nhiều tháng, thậm chí nhiều năm nếu không được kiểm soát đúng cách.

Hình ảnh các thể bệnh zona thần kinh phổ biến

1. Zona thần kinh ở mặt

Zona thần kinh có thể xuất hiện ở nhiều vị trí trên cơ thể, nhưng khi ảnh hưởng đến vùng mặt, bệnh trở nên đặc biệt nguy hiểm do liên quan đến các dây thần kinh quan trọng. Tổn thương thường xảy ra quanh mắt, mũi, trán hoặc miệng với các biểu hiện như phát ban đỏ, mụn nước, sưng đau và nóng rát.

Nếu không được điều trị sớm, zona thần kinh ở mặt có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng như viêm giác mạc, suy giảm thị lực, thậm chí dẫn đến mù lòa. Ngoài ra, virus có thể tấn công dây thần kinh số VII, gây liệt mặt, méo miệng hoặc rối loạn cảm giác.

2. Zona thần kinh ở mắt

Zona thần kinh ở mắt xảy ra khi virus tấn công dây thần kinh mắt, gây ra các triệu chứng như đỏ mắt, sưng mí, đau nhức, chảy nước mắt và xuất hiện mụn nước trên mí mắt, trán hoặc sống mũi. Bệnh có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm như viêm giác mạc, loét giác mạc, tăng nhãn áp và suy giảm thị lực vĩnh viễn nếu không được điều trị kịp thời. Một số trường hợp nặng có thể gây viêm nội nhãn hoặc viêm dây thần kinh thị giác, dẫn đến mất thị lực nghiêm trọng.

3. Zona thần kinh ở miệng

Zona thần kinh ở miệng xảy ra khi virus tấn công các dây thần kinh trong khoang miệng, môi, lưỡi hoặc nướu. Người bệnh thường cảm thấy đau rát, ngứa ran trước khi xuất hiện các mụn nước. Những mụn nước này có thể vỡ ra, gây loét, đau nhức dữ dội, đặc biệt khi ăn uống hoặc nói chuyện. Ngoài ra, zona ở miệng có thể làm mất vị giác tạm thời, gây viêm loét nặng nếu không được chăm sóc đúng cách. Ở một số trường hợp, virus có thể ảnh hưởng đến dây thần kinh mặt, gây liệt nhẹ hoặc méo miệng.

4. Zona thần kinh ở lưng

Zona thần kinh ở lưng là một trong những vị trí phổ biến của bệnh, do virus tấn công các dây thần kinh liên sườn. Ban đầu, người bệnh có cảm giác ngứa ran, đau rát hoặc châm chích dọc theo vùng lưng. Sau đó, các mảng ban đỏ và mụn nước xuất hiện, sắp xếp thành từng dải theo đường đi của dây thần kinh.

Cơn đau có thể âm ỉ hoặc dữ dội, đặc biệt khi cử động, va chạm hoặc thay đổi nhiệt độ. Nếu không được điều trị sớm, zona ở lưng có thể dẫn đến đau dây thần kinh sau zona, khiến người bệnh chịu đựng cảm giác đau nhức kéo dài nhiều tháng, thậm chí nhiều năm.

5. Zona thần kinh ở cổ

Zona thần kinh ở cổ xảy ra khi virus Varicella Zoster tấn công các dây thần kinh vùng cổ, gây ra cảm giác đau rát, ngứa ran trước khi xuất hiện các mảng ban đỏ và mụn nước. Những tổn thương này thường sắp xếp thành từng dải dọc theo đường đi của dây thần kinh, có thể lan xuống vai hoặc lên vùng gáy.

Cơn đau do zona ở cổ có thể tăng lên khi người bệnh cử động, quay đầu hoặc chạm vào vùng da bị tổn thương. Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh có thể dẫn đến đau dây thần kinh kéo dài, gây khó chịu dai dẳng, thậm chí ảnh hưởng đến vận động cổ và vai gáy.

6. Zona thần kinh ở tay

Hình ảnh bệnh zona thần kinh ở tay thường bắt đầu với cảm giác nóng rát, tê bì hoặc đau nhói dọc theo cánh tay, bàn tay trước khi xuất hiện các mụn nước. Các tổn thương da có thể gây viêm, sưng đỏ và đau nhức, làm giảm khả năng cử động linh hoạt của tay. Một số trường hợp nặng có thể dẫn đến yếu cơ tạm thời, khiến người bệnh gặp khó khăn khi cầm nắm đồ vật hoặc thực hiện các hoạt động thường ngày. Nếu không được điều trị đúng cách, zona thần kinh ở tay có thể để lại di chứng đau kéo dài, gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.

7. Zona thần kinh ở tai

Zona thần kinh ở tai xảy ra khi virus tấn công dây thần kinh khu vực tai, gây ra các triệu chứng như đau rát, ngứa, tê bì hoặc nhói buốt ở vùng tai và xung quanh. Sau đó, các mụn nước nhỏ xuất hiện ở vành tai, ống tai hoặc vùng da xung quanh. Người bệnh có thể bị suy giảm thính lực tạm thời, ù tai, chóng mặt, thậm chí mất thăng bằng.

Trong một số trường hợp, virus có thể ảnh hưởng đến dây thần kinh mặt, gây yếu hoặc liệt mặt một bên (hội chứng Ramsay Hunt). Đây là biến chứng nghiêm trọng, cần được can thiệp y tế sớm để tránh ảnh hưởng lâu dài.

Hình ảnh biến chứng zona thần kinh

1. Đau dây thần kinh sau zona

Đây là biến chứng phổ biến nhất, xảy ra khi dây thần kinh bị tổn thương nghiêm trọng do virus. Người bệnh có thể cảm thấy đau rát, châm chích hoặc nhói buốt kéo dài nhiều tuần, thậm chí vài tháng sau khi các tổn thương da đã lành. Cơn đau có thể dữ dội, làm ảnh hưởng đến sinh hoạt hằng ngày, đặc biệt ở người cao tuổi hoặc những người có hệ miễn dịch suy yếu.

2. Nhiễm trùng da

Nếu các mụn nước zona bị vỡ và không được chăm sóc đúng cách, vi khuẩn có thể xâm nhập gây nhiễm trùng. Da có thể bị sưng đỏ, chảy mủ và hình thành sẹo lâu dài. Trong một số trường hợp nặng, nhiễm trùng lan rộng có thể dẫn đến viêm mô tế bào hoặc nhiễm trùng huyết, đòi hỏi điều trị y tế kịp thời.

3. Ảnh hưởng đến mắt

Nếu zona xuất hiện ở vùng mặt và lan đến mắt (zona mắt), virus có thể gây viêm giác mạc, viêm màng bồ đào hoặc thậm chí làm giảm thị lực vĩnh viễn. Người bệnh có thể cảm thấy đau mắt, nhạy cảm với ánh sáng, nhìn mờ hoặc có cảm giác cộm trong mắt. Đây là biến chứng nghiêm trọng, cần thăm khám chuyên khoa mắt ngay khi có dấu hiệu bất thường.

4. Ảnh hưởng đến hệ thần kinh

Zona thần kinh trong một số trường hợp có thể gây biến chứng nguy hiểm hơn như viêm não, viêm màng não hoặc đột quỵ do viêm mạch máu não. Các triệu chứng có thể bao gồm đau đầu dữ dội, sốt cao, cứng cổ, rối loạn ý thức hoặc yếu liệt một bên cơ thể. Những trường hợp này cần can thiệp y tế khẩn cấp để tránh nguy hiểm đến tính mạng.

5. Suy giảm miễn dịch và ảnh hưởng sức khỏe tổng thể

Ở người có hệ miễn dịch suy yếu, chẳng hạn như người cao tuổi, bệnh nhân ung thư hoặc người mắc bệnh mạn tính, zona thần kinh có thể kéo dài hơn bình thường và gây suy nhược cơ thể. Người bệnh có thể bị sụt cân, mất ngủ do đau đớn kéo dài, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Trong một số trường hợp, zona còn có thể tái phát nhiều lần, làm tăng nguy cơ gặp các biến chứng nghiêm trọng khác.

Nên làm gì khi bị zona thần kinh?

Khi bị zona thần kinh, người bệnh cần chú ý đến việc chăm sóc và điều trị đúng cách để giảm triệu chứng, ngăn ngừa biến chứng và đẩy nhanh quá trình hồi phục. Trước tiên, cần đi khám bác sĩ càng sớm càng tốt, đặc biệt nếu zona xuất hiện gần mắt, tai hoặc có dấu hiệu đau nghiêm trọng. Bác sĩ có thể kê đơn thuốc kháng virus như acyclovir, valacyclovir hoặc famciclovir để ức chế sự phát triển của virus giúp giảm mức độ nghiêm trọng và rút ngắn thời gian mắc bệnh.

Bên cạnh đó, người bệnh cần giữ vùng da bị tổn thương sạch sẽ và khô ráo để tránh nhiễm trùng. Có thể dùng gạc sạch, mềm để che phủ các mụn nước, hạn chế chạm tay trực tiếp vào vết thương. Việc bôi kem hoặc thuốc giảm đau theo chỉ định, chẳng hạn như thuốc chứa lidocaine hoặc capsaicin có thể giúp giảm cảm giác khó chịu. Để giảm đau và viêm, bác sĩ có thể kê thêm thuốc giảm đau không kê đơn như paracetamol hoặc ibuprofen.

Ngoài việc điều trị bằng thuốc, chế độ ăn uống và nghỉ ngơi hợp lý cũng đóng vai trò quan trọng trong quá trình hồi phục. Người bệnh nên bổ sung thực phẩm giàu vitamin B12, C, E và kẽm để tăng cường hệ miễn dịch, hạn chế thực phẩm chứa arginine cao như socola, đậu phộng vì có thể thúc đẩy virus phát triển. Nghỉ ngơi đầy đủ, tránh căng thẳng, giữ tinh thần thoải mái cũng giúp cơ thể phục hồi nhanh hơn.

Cuối cùng, để phòng ngừa zona tái phát, những người từ 50 tuổi trở lên hoặc có hệ miễn dịch suy yếu nên cân nhắc tiêm vắc xin ngừa zona, giúp giảm nguy cơ mắc bệnh và biến chứng nặng. Nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào trong quá trình điều trị, như sốt cao, đau đầu dữ dội hoặc lan rộng tổn thương, người bệnh cần tái khám ngay để được kiểm tra và xử lý kịp thời.

Cách phòng ngừa bệnh zona thần kinh

Để ngăn ngừa bệnh zona thần kinh, các chuyên gia y tế khuyến khích cần áp dụng một chiến lược toàn diện, kết hợp giữa tiêm vắc xin, nâng cao hệ miễn dịch và kiểm soát các yếu tố nguy cơ.

Việc nhận diện sớm các yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh giúp phòng ngừa zona một cách hiệu quả hơn. Căng thẳng kéo dài, các bệnh mãn tính như tiểu đường, bệnh tự miễn hay việc sử dụng thuốc ức chế miễn dịch đều có thể làm suy yếu hệ thống miễn dịch, tạo điều kiện cho virus Varicella Zoster tái kích hoạt. Vì vậy, để hạn chế nguy cơ mắc bệnh, cần chủ động thực hiện các biện pháp sau:

• Tránh tiếp xúc trực tiếp với người đang trong giai đoạn mụn nước của bệnh zona thần kinh;
• Duy trì lối sống lành mạnh, nghỉ ngơi đầy đủ để hệ miễn dịch hoạt động tốt hơn;
• Kiểm soát căng thẳng, tránh áp lực tinh thần kéo dài;
• Tập luyện thể dục thể thao thường xuyên để tăng cường sức đề kháng;
• Khi có dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh, cần đến cơ sở y tế để thăm khám và điều trị kịp thời;
• Tiêm phòng vắc xin đầy đủ để giảm nguy cơ mắc thủy đậu và hạn chế khả năng tiến triển thành bệnh zona thần kinh trong tương lai.

Tiêm vắc xin được xem là phương pháp phòng bệnh zona hiệu quả nhất hiện nay. Theo khuyến nghị từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Hoa Kỳ, những người từ 50 tuổi trở lên và nhóm từ 18 tuổi có nguy cơ cao (người bị suy giảm miễn dịch hoặc đang sử dụng thuốc ức chế miễn dịch) nên chủ động tiêm ngừa.

Vắc xin Shingrix được đánh giá là lựa chọn tối ưu nhờ hiệu quả lên đến 97% trong phòng bệnh zona và 88% trong việc ngăn ngừa biến chứng đau dây thần kinh sau zona. Loại vắc xin này giúp kích thích hệ miễn dịch chống lại virus Varicella - zoster, từ đó giảm đáng kể nguy cơ tái hoạt động của virus ở những người từng mắc thủy đậu.

⇒ Tham khảo thêm: Hình ảnh bệnh zona thần kinh ở mặt thực tế từ nhẹ đến nặng

Thông qua, hình ảnh bệnh zona ở các giai đoạn và vị trí khác nhau trên cơ thể, chúng ta có thể nhận diện sớm các dấu hiệu đặc trưng của bệnh, từ đó có hướng xử lý kịp thời. Việc quan sát kỹ các triệu chứng như phát ban, mụn nước, đau rát theo đường đi của dây thần kinh giúp người bệnh chủ động đi khám, tránh để bệnh tiến triển nặng, giảm thiểu nguy cơ đau kéo dài, ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống.