Nguy cơ gì từ các ổ dịch não mô cầu?

Tỉnh Đồng Nai ghi nhận ổ dịch não mô cầu trên địa bàn tỉnh với 3 mắc và 66 ca tiếp xúc gần nghi nhiễm được theo dõi. Các chuyên gia khuyến cáo, trẻ em từ 2 tháng tuổi và người lớn cần tiêm sớm, tiêm đúng lịch và đầy đủ các loại vắc xin phòng ngừa cả 5 tuýp huyết thanh não mô cầu A, B, C, Y, W-135 để phòng ngừa nguy cơ lây nhiễm và ngăn chặn sự lây lan dịch bệnh trong cộng đồng.

Đầu tháng 5/2025, Đồng Nai phát hiện ổ dịch não mô cầu tại thành phố Biên Hòa với 2 ca bệnh được xác định, đồng thời đưa vào diện giám sát và theo dõi y tế nghiêm ngặt để ngăn chặn nguy cơ lây lan với 43 người tiếp xúc gần với các ca bệnh.

Trước đó, vào tháng 4/2025 tỉnh cũng ghi nhận ca mắc não mô cầu đầu tiên trong năm tại huyện Trảng Bom và lập danh sách theo dõi, hướng dẫn điều trị bằng kháng sinh dự phòng não mô cầu đối với 23 trường hợp tiếp xúc gần. Theo đó, nâng tổng số ca mắc não mô cầu tại Đồng Nai kể từ đầu năm 2025 đến nay lên 3 ca.

Theo Bác sĩ Bùi Thanh Phong – Quản lý Y khoa, Hệ thống tiêm chủng VNVC, ổ dịch cộng đồng là khu vực xuất hiện ít nhất một ca bệnh truyền nhiễm xác định hoặc nhiều ca có triệu chứng lâm sàng trùng thời gian ủ bệnh. Nếu phát hiện tác nhân gây bệnh hoặc trung gian lây bệnh, khu vực đó được coi là ổ dịch cần xử lý khẩn cấp để ngăn ngừa lây lan.

Theo đó, việc liên tiếp ghi nhận ổ dịch não mô cầu tại Đồng Nai chỉ trong vòng 1 tháng đặt ra thách thức lớn về năng lực giám sát, ứng phó dịch bệnh trong cộng đồng. Với thời gian ủ bệnh ngắn, khả năng lây lan nhanh và tỷ lệ "người lành mang trùng" cao trong cộng đồng, vi khuẩn não mô cầu có thể dễ dàng bùng phát thành ổ dịch nhỏ, nguy cơ lan rộng thành vùng dịch lớn nếu không được kiểm soát kịp thời.

Não mô cầu lây lan nhanh, dễ hình thành ổ dịch, thậm chí vùng dịch khó kiểm soát

Vi khuẩn não mô cầu (Neisseria meningitidis) lây lan cực nhanh qua đường hô hấp, thông qua các giọt bắn nhỏ khi người bệnh ho, hắt hơi, nói chuyện hoặc tiếp xúc gần như hôn, chia sẻ thức ăn, đồ uống... Tốc độ lây lan còn gia tăng trong môi trường đông đúc, khép kín như trường học, ký túc xá, khu công nghiệp hay tại các gia đình đông người.

Điển hình như trường hợp một quân nhân 24 tuổi tử vong do nhiễm não mô cầu vào tháng 2/2025, đồng thời lây nhiễm cho 7 đồng đội khác trong cùng đơn vị. Đến tháng 3, tại Thái Bình, hơn 70 người phải theo dõi sức khỏe sau khi tiếp xúc với một bệnh nhân 17 tuổi nhiễm bệnh do não mô cầu.

Khi lây nhiễm, vi khuẩn não mô cầu có thể cư trú ở mũi họng người khỏe mạnh mà không gây triệu chứng, tình trạng này được gọi là người lành mang trùng, chiếm 5 - 25% trong cộng đồng và tăng cao ở vùng dịch. Với thời gian ủ bệnh ngắn từ 2 - 10 ngày, phổ biến là 3 - 4 ngày, người lành mang trùng có thể lây lan bệnh ngay cả trước khi có triệu chứng, dẫn đến nguy cơ "siêu lây nhiễm" và bùng phát ổ dịch chỉ trong vài ngày.

Chính vì thế, vi khuẩn não mô cầu luôn được xem là mối đe dọa nghiêm trọng mỗi khi xuất hiện trong cộng đồng. Đặc biệt, vi khuẩn này dễ bùng phát thành các ổ dịch nhỏ và lan rộng, hình thành vùng dịch lớn trong thời gian ngắn nếu không được kiểm soát kịp thời.

Não mô cầu gây ra gánh nặng bệnh tật lớn tại Việt Nam

Bệnh do não mô cầu (Neisseria meningitidis) là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra các tình trạng bệnh lý nguy hiểm, có khả năng gây tử vong nhanh chỉ trong 24 giờ nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Các điều kiện thời tiết lạnh, ẩm, giao mùa hiện nay tạo môi trường thuận lợi để vi khuẩn phát triển, đe dọa bùng phát dịch bệnh.

Theo Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương, não mô cầu là 1 trong 10 bệnh truyền nhiễm có tỷ lệ tử vong cao nhất ở Việt Nam với hai biến chứng phổ biến là nhiễm trùng máu và viêm màng não hoặc kết hợp cả hai. Trong đó, nhiễm trùng máu tối cấp có thể gây tử vong nhanh chỉ trong vòng 24 giờ với triệu chứng khởi phát như đau đầu, sốt, viêm họng dễ nhầm lẫn với các bệnh thông thường, dẫn tới chẩn đoán muộn.

Trong vòng 16 - 24 giờ, bệnh tiến triển nặng với co giật, mê sảng, tử ban hoặc mất ý thức, sau đó là tử vong với tỷ lệ 15% dù được điều trị tích cực và tới 50% nếu không được can thiệp kịp thời. Thậm chí, 20% người sống sót có thể chịu di chứng nặng như điếc, mất chi, suy thận hoặc tổn thương tinh thần nghiêm trọng.

Trẻ từ 2 tháng đến 5 tuổi, đặc biệt dưới 1 tuổi và thanh niên 15 - 24 tuổi, là nhóm nguy cơ cao nhất. Trẻ nhỏ dễ mắc do miễn dịch chưa hoàn thiện, trong khi thanh thiếu niên thường tiếp xúc đông người và có hành vi làm suy giảm miễn dịch như thức khuya, hút thuốc, uống rượu bia… Ngoài ra, những người có tình trạng sức khỏe đặc biệt như suy giảm miễn dịch, thiếu hụt bổ thể hoặc nhiễm HIV cũng có nguy cơ mắc bệnh cao.

Phòng ngừa lây nhiễm não mô cầu, ngăn chặn nguy cơ hình thành ổ dịch

Bác sĩ Thanh Phong cho biết, vi khuẩn não mô cầu có 13 nhóm huyết thanh, trong đó 6 nhóm nguy hiểm nhất là A, B, C, Y, W-135 và X. Tại Việt Nam, 5 nhóm huyết thanh đã có vắc xin phòng ngừa, bao gồm: vắc xin ngừa các bệnh do não mô cầu khuẩn nhóm B (Bexsero, Ý) dành cho người từ 2 tháng đến 50 tuổi, vắc xin phòng não mô cầu khuẩn nhóm BC (VA-Mengoc BC, Cuba) cho người từ 6 tháng đến 45 tuổi và vắc xin phòng nhóm ACYW-135 (Menactra, Mỹ) của vi khuẩn não mô cầu cho người từ 9 tháng đến 55 tuổi.

Đây đều là các vắc xin được sử dụng phổ biến trên thế giới, trong đó Bexsero là vắc xin thế hệ mới với công nghệ cải tiến, bao phủ hiệu quả nhiều chủng vi khuẩn nhóm B.

Tuy nhiên, các vắc xin não mô cầu không có khả năng miễn dịch chéo, nên trẻ em và người lớn cần tiêm đầy đủ các loại vắc xin để phòng ngừa toàn diện 5 nhóm huyết thanh gây bệnh, không nên trì hoãn hoặc chỉ tiêm một loại.

VNVC là Hệ thống tiêm chủng vắc xin An toàn - Uy tín - Chất lượng hàng đầu Việt Nam với hàng trăm trung tâm hiện đại, quy mô lớn trên toàn quốc đang cung ứng đầy đủ các loại vắc xin não mô cầu cho trẻ em và người lớn với số lượng lớn tại mỗi trung tâm. 100% vắc xin chính hãng, chất lượng cao, bảo quản đạt chuẩn GSP tiêu chuẩn quốc tế cùng quy trình tiêm chủng an toàn toàn diện; dịch vụ Khách hàng chuyên nghiệp, thân thiện, tận tâm và mức giá hợp lý, luôn bình ổn và nhiều ưu đãi. Đặc biệt, VNVC hỗ trợ Tiêm vắc xin trước - Trả chi phí sau, không lãi suất lên đến 12 tháng, giúp người dân dễ dàng tiếp cận dịch vụ tiêm chủng vắc xin chất lượng cao, tiêm đầy đủ, đúng lịch.

Tìm hiểu & Đăng ký tiêm vắc xin Não mô cầu

Vắc xin Bexsero (Ý)	Vắc xin Mengoc-BC (Cuba)	Vắc xin MenQuadfi (Mỹ)	Menactra (Mỹ)

Để được tư vấn các thông tin vắc xin phòng ngừa các bệnh não mô cầu hoặc đặt mua vắc xin, Quý khách vui lòng liên hệ VNVC theo thông tin sau:

• Hotline: 028 7102 6595;
• Fanpage: VNVC – Trung tâm Tiêm chủng Trẻ em và Người lớn;
• Tra cứu trung tâm tiêm chủng VNVC gần nhất Tại đây;
• Để đặt mua vắc xin và tham khảo các sản phẩm vắc xin, Quý khách vui lòng truy cập: vax.vnvc.vn.
• Xem thêm những thông tin tiêm chủng hữu ích từ kênh Tik Tok Bác sĩ Tiêm chủng VNVC

Quý Khách hàng có thể cài đặt Ứng dụng “Trợ lý tiêm chủng” VNVC Mobile App dễ dàng qua 2 đường dẫn sau:

• IOS (iPhone, iPad…): https://bit.ly/VNVC_APPSTORE
• Đối với các hệ điều hành Android (Oppo, Samsung, Sony…): CÀI ĐẶT TẠI ĐÂY

Ngoài ra, các biện pháp phòng bệnh như rửa tay thường xuyên, ăn uống đủ chất, thông khí nơi ở và làm việc, cùng chế độ sinh hoạt hợp lý cũng đóng vai trò quan trọng. Mọi người cần chú ý phát hiện sớm các dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh để cách ly và điều trị kịp thời, tránh tự ý điều trị tại nhà mà cần báo ngay cho cơ quan y tế gần nhất.