Sốt xuất huyết gây suy thận: Nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị

Tổn thương thận, suy thận sau điều trị sốt xuất huyết khá hiếm gặp, là một trong những biến chứng chưa được chú ý và nghiên cứu nhiều nhưng lại có tỷ lệ tử vong cao và thời gian nằm viện kéo dài. Vậy khi nào thì bệnh sốt xuất huyết gây suy thận? Có thể phòng ngừa tình trạng này không? Phòng bằng cách nào?

Nguyên nhân sốt xuất huyết gây suy thận

Nguyên nhân bệnh sốt xuất huyết gây suy thận có cơ chế phức tạp và chưa xác định được rõ ràng. Theo nghiên cứu cho thấy, suy thận, thận tổn thương do sốt xuất huyết có thể xuất phát từ một trong nhiều nguyên nhân sau:

1. Cơ chế sốt xuất huyết ảnh hưởng đến thận

Theo thông tin được đăng tải trên Tạp chí Y học Châu Âu (EMO), cơ chế gây tổn thương thận ở người bệnh sốt xuất huyết là do: sự tác động trực tiếp của virus lên mô thận, huyết động không ổn định, viêm cơ vân, viêm cầu thận.

2. Biến chứng sốt xuất huyết gây suy thận

Trong trường hợp sốt xuất huyết nặng, virus gây bệnh sốt xuất huyết có thể gây tổn thương trực tiếp đến thận và các bộ phận khác như tim, gan khiến người bệnh tử vong (2). Theo Thư viện Y học Quốc gia Hoa Kỳ, trong số những bệnh nhân sốt xuất huyết nặng có khoảng 3,3% - 4,8% tổn thương thận cấp tính. Trong đó 14,1% cần chạy thận nhân tạo. Nhu cầu chạy thận nhân tạo có thể lên đến 70% ở bệnh nhân sốt xuất huyết trong phòng chăm sóc đặc biệt (ICU). (3)

Một khi bị suy thận cấp, người bệnh sốt xuất huyết cần lọc máu hay còn gọi là thận nhân tạo để loại bỏ cặn bã và nước thừa, cân bằng toan kiềm. Tùy vào tình trạng suy thận ở mỗi bệnh nhân, bác sĩ có thể chỉ định thời gian lọc máu phù hợp. Trung bình, một lần chạy thận tốn 600.000 đồng. Một tuần người bệnh có thể tốn khoảng 1,8 triệu đồng cho việc chạy thận nhân tạo.

Triệu chứng suy thận do sốt xuất huyết

1. Dấu hiệu nhận biết sớm

Tại Việt Nam, có hơn 8,7 triệu người trưởng thành mắc bệnh thận, chiếm hơn 12,8% dân số. Hơn 400 đơn vị chạy thận nhân tạo cho 30.000 người mắc bệnh thận giai đoạn cuối. Hầu hết các ca bệnh phát hiện bệnh ở giai đoạn muộn, vì các dấu hiệu lâm sàng ở giai đoạn sớm khá mờ nhạt và dễ bị nhầm lẫn với một số bệnh lý khác.

• Cơ thể mệt mỏi suy nhược: người mắc bệnh thận thường đi kèm thiếu máu, do đó thường cảm thấy mệt mỏi, thiếu sức sống.
• Phát ban ngứa ngáy: suy giảm chức năng thận khiến quá trình lọc các chất cặn trong máu bị ảnh hưởng. Khi chất độc tích tụ nhiều dẫn đến nỗi mẩn, phát ban không rõ nguyên nhân.
• Tiểu tiện bất thường: người bệnh suy thận giai đoạn sớm thường rối loạn tiểu tiện, tiểu nhiều, nước tiểu sẫm màu, có bọt thậm chí tiểu ra máu.
• Khó thở, hơi thở có mùi hôi: do thận hoạt động kém không lọc được chất thải và ảnh hưởng quá trình sản xuất hồng cầu, dẫn đến cơ thể ú dịch và suy giảm chức năng phổi. Lượng hồng cầu giảm cũng khiến quá trình vận chuyển oxy trong máu khó khăn hơn, gây khó thở. Các chất thải tích tụ trong cơ thể có thể khiến hơi thở người bệnh có mùi hôi.
• Ngủ ngáy: rối loạn hô hấp gây tình trạng ngủ ngáy và ngưng thở khi ngủ ở người bệnh suy thận mạn
• Đau lưng: nhiều người mắc bệnh thận thường cảm thấy đau lưng. Cơn đau lan ra phía trước ở vùng hông và chậu.

2. Triệu chứng khi bệnh tiến triển nặng

Ở giai đoạn suy thận nghiêm trọng nhất, mức lọc cầu giảm chỉ còn < 15 mL/phút. Người bệnh lúc này xuất hiện nhiều triệu chứng lâm sàng cho các cơ quan như tim mạch, tiêu hóa, thần kinh, hô hấp, da và máu đã bị nhiễm độc. Cụ thể người bệnh suy thận giai đoạn nặng có thể có triệu chứng như chán ăn, buồn nôn, phù tay, chân, khó thở, đau bụng...

Ở giai đoạn nghiêm trọng, bệnh nhân suy thận cần phải chạy thận nhân tạo hay lọc màng bụng thường xuyên nhằm duy trì sự sống và cải thiện bệnh. Ngoài ra, phương pháp ghép thận sẽ là giải pháp điều trị hiệu quả trong giai đoạn này, mang lại hy vọng sống cho bệnh nhân.

Điều trị sốt xuất huyết gây suy thận

1. Phác đồ điều trị sốt xuất huyết kết hợp suy thận

Khi gặp người bệnh sốt xuất huyết suy thận, việc điều trị lúc này đã trở nên khá khó khăn, đòi hỏi một phác đồ phối hợp chặt chẽ, toàn diện để đảm bảo chức năng thận, đồng thời kiểm soát và phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm. Cụ thể phác đồ điều trị sốt xuất huyết suy thận cần tập trung vào các nguyên tắc sau.

1.1. Chẩn đoán và theo dõi sát sao

Để việc điều trị hiệu quả, bệnh nhân sốt xuất huyết suy thận cần được chẩn đoán sớm và phát hiện kịp thời tình trạng bệnh. Ngay khi có các dấu hiệu lâm sàng của bệnh sốt xuất huyết và suy giảm chức năng thận như tiểu ít, phù... cần thông báo ngay cho bác sĩ để được tiến hành xét nghiệm và chẩn đoán. Việc theo dõi sát sao các dấu hiệu sinh tồn như tình trạng huyết động, lượng nước tiểu và các chỉ số xét nghiệm là yếu tố quyết định trong điều trị.

1.2. Bù dịch hợp lý và hiệu quả

Cân bằng lượng dịch đặc biệt quan trọng đối với người bệnh sốt xuất huyết suy thận. Tuy nhiên, việc truyền loại dịch nào, thời gian cùng liều lượng truyền dịch cần tuân thủ theo hướng dẫn và chỉ định của bác sĩ. Nếu bệnh nhân tự ý truyền nước khi không có chỉ định của bác sĩ có thể dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như: sốc, tràn dịch màng phổi, màng tim, biến chứng viêm mô lan tỏa...

1.3. Điều trị suy thận cấp

Tùy thuộc vào tình trạng suy thận ở từng bệnh nhân, bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị phù hợp. Với những trường hợp suy thận nhẹ có thể xử trí nội khoa, kết hợp việc sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ và điều chỉnh chế độ ăn.

Với những trường hợp suy thận nặng không thể cải thiện bằng phương pháp điều trị trên, người bệnh có thể được chỉ định chạy thận nhân tạo. Chạy thận nhân tạo là phương pháp thay thế chức năng lọc máu của thận, giúp người bệnh duy trì cuộc sống bình thường. Máy lọc máu lúc này sẽ hỗ trợ loại bỏ các chất độc hại và thải chúng ra khỏi cơ thể qua ống thông động mạch và tĩnh mạch.

1.4. Kiểm soát xuất huyết và rối loạn đông máu

Thông thường, nguyên nhân gây tử vong trong sốt xuất huyết liên quan tới các yếu tố như xuất huyết chảy máu, sốt xuất huyết đông máu, sốc... Do đó, kiểm soát tình trạng xuất huyết và điều trị rối loạn đông máu trong sốt xuất huyết tránh để bệnh diễn tiến nặng và dẫn đến tử vong.

⇒ Tham khảo thêm: Sốt xuất huyết bị đông máu có nguy hiểm không?

Để kiểm soát tình trạng xuất huyết và rối loạn đông máu, người bệnh cần được theo dõi sát các dấu hiệu xuất huyết như chảy máu cam, chảy máu chân răng, xuất huyết dưới da, xuất huyết tiêu hóa... Xét nghiệm đông máu để đánh giá mức độ đông máu và khả năng đông máu. Bù dịch đúng cách khi có chỉ định của bác sĩ để duy trì tuần hoàn và ổn định huyết động. Người bệnh cần nghỉ ngơi hoàn toàn và điều trị triệu chứng bằng thuốc. Song song đó bổ sung nước lọc, nước trái cây, oresol qua đường uống.

1.5. Chống sốc và xử trí biến chứng

Ở giai đoạn nặng, bệnh nhân có thể sốc sốt xuất huyết dẫn đến tử vong. Điều trị sốc   bằng truyền dung dịch điện giải, dung dịch cao phân tử,  theo dõi áp lực tĩnh mạch trung tâm để đánh giá huyết động,  có thể dùng thuốc vận mạch noradrenaline để hỗ trợ tuần hoàn.

2. Theo dõi và chăm sóc sau điều trị

Sau giai đoạn cấp tính, bệnh nhân cần được đánh giá chức năng thận và các cơ quan, dựa vào đó để có kế hoạch phục hồi phù hợp. Cụ thể, người bệnh cần nghỉ ngơi đầy đủ, tránh các hoạt động yêu cầu thể lực cao. Duy trì chế độ dinh dưỡng tối ưu, ưu tiên các thực phẩm lành mạnh ít béo, các loại trái cây, rau xanh giàu vitamin và khoáng chất để tăng cường đề kháng.

Uống đủ lượng nước mà cơ thể cần ngay cả khi không khát. Ưu tiên các món mềm, dễ tiêu, giàu dinh dưỡng như cháo thịt, súp gà để đảm bảo năng lượng cho người bệnh và không gây áp lực lên hệ tiêu hóa. Theo dõi tình trạng sức khỏe bệnh nhân, nếu có dấu hiệu bất thường về sức khỏe cần đến ngay bệnh viện để được bác sĩ thăm khám.

Bảo vệ sức khỏe trước nguy cơ suy thận từ sốt xuất huyết

1. Phòng ngừa sốt xuất huyết

Để giảm nguy cơ suy thận, trọng tâm là phòng ngừa sốt xuất huyết – nguyên nhân gốc rễ gây nên các biến chứng nguy hiểm. Vì sốt xuất huyết được lây truyền qua muỗi Aedes aegypti, việc kiểm soát vector truyền bệnh đóng vai trò quyết định.

• Loại bỏ nơi sinh sản của muỗi: Dọn dẹp các khu vực ẩm ướt như chậu nước, vỏ lon, bình hoa không đậy nắp để ngăn ngừa muỗi đẻ trứng.
• Sử dụng các biện pháp bảo vệ cá nhân: Mặc quần áo dài tay, ngủ màn, sử dụng kem chống muỗi hoặc các thiết bị bắt muỗi trong nhà để giảm nguy cơ bị đốt.
• Phun hóa chất diệt muỗi: Phối hợp với cơ quan y tế để phun hóa chất diệt muỗi tại khu vực có nguy cơ bùng phát dịch. Đồng thời, thực hiện vệ sinh môi trường xung quanh nhằm duy trì không gian sống sạch sẽ, thoáng mát.

Bên cạnh tiêu diệt vector truyền bệnh - muỗi Aedes aegypti, tiêm vắc xin được xem là giải pháp phòng bệnh chủ động và hiệu quả. Vắc xin sốt xuất huyết được nghiên cứu và sản xuất bởi hãng dược phẩm Takeda, Nhật Bản, sử dụng lần đầu trên thế giới từ năm 2018 và cho đến nay đã được phê duyệt sử dụng tại hơn 40 quốc gia.

Qdenga là vắc xin sống, giảm độc lực có khả năng phòng ngừa cả 4 nhóm huyết thanh của virus dengue bao gồm DEN-1, DEN-2, DEN-3 và DEN-4. Vắc xin được chỉ định cho trẻ từ 4 tuổi trở lên và người lớn, với hiệu quả phòng bệnh sốt xuất huyết cao trên 80%, ngăn chặn hơn 90% nguy cơ mắc sốt xuất huyết nặng, biến chứng nguy hiểm như suy thận. Lịch tiêm vắc xin bao gồm 2 mũi cách nhau 3 tháng.

Tuy nhiên, vắc xin sốt xuất huyết được đánh giá là một loại vắc xin khó tiêm, do có thao tác kỹ thuật đặc thù đòi hỏi chuyên môn của điều dưỡng vững chắc, đồng thời tuân thủ đúng hướng dẫn của nhà sản xuất mới phát huy hiệu quả phòng bệnh tối đa.

Theo hướng dẫn từ nhà sản xuất, sốt xuất huyết có đường tiêm dưới da, tốt nhất ở cánh tay trên của vùng cơ delta. Không tiêm vắc xin vào đường tĩnh mạch, trong da hay tiêm bắp. Do đó, khi tiêm vắc xin phòng sốt xuất huyết, bạn nên lựa chọn các trung tâm tiêm chủng uy tín, có đội ngũ nhân viên y tế lành nghề, được đào tạo bài bản các thao tác trước trong và sau tiêm.

Tại Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC, 100% điều dưỡng viên được đào tạo nghiêm ngặt về chuyên môn và quy trình tiêm chủng riêng biệt cho vắc xin phòng sốt xuất huyết. Điều dưỡng tiêm chủng tại VNVC cần có chuyên môn để đánh giá được tình trạng vắc xin sốt xuất huyết đạt chuẩn trước khi bắt đầu quy trình tiêm. Tại VNVC, quy trình tiêm phòng sốt xuất huyết được thực hiện với 15 bước, dưới sự giám sát chặt chẽ của các bộ phận chuyên môn.

Không chỉ được đào tạo kiến thức chuyên môn và quy trình tiêm chủng riêng biệt cho vắc xin sốt xuất huyết, bộ phận điều dưỡng viên của VNVC thường xuyên được đào tạo kiến thức và kỹ năng tiêm chủng định kỳ nhiều lần trong tháng. 100% điều dưỡng viên có chứng chỉ an toàn tiêm chủng, tay nghề chuyên môn cao, đảm bảo các thao tác tiêm chủng đúng kỹ thuật tất cả các loại vắc xin. Từ đó đảm bảo quy trình tiêm chủng an toàn, hiệu quả phòng bệnh cao nhất cho Khách hàng.

Bên cạnh yếu tố nhân lực, một yếu tố quan trọng khác giúp VNVC đảm bảo hiệu quả tiêm chủng chính là quy trình bảo quản vắc xin. VNVC đã đầu tư xây dựng hệ thống dây chuyền lạnh với 4 kho lạnh tổng tại các thành phố lớn và hàng trăm kho lạnh trung tâm, giúp vắc xin được bảo quản trong khi lạnh đạt chuẩn quốc tế GSP. Mỗi kho lạnh của VNVC được bố trí tối thiểu 3 nguồn điện gồm: mạng lưới điện quốc gia, máy phát điện công suất lớn và hệ thống xe phát điện lưu động, giúp vắc xin được bảo quản an toàn ngay cả khi cúp điện.

Để được tư vấn, đặt lịch tiêm vắc xin phòng sốt xuất huyết, đăng ký gói vắc xin hoặc tham gia các chương trình ưu đãi, Khách hàng có thể liên hệ trực tiếp với VNVC qua:

• Hotline: 028 7102 6595;
• Fanpage: VNVC – Trung tâm Tiêm chủng Trẻ em và Người lớn;
• Tra cứu trung tâm tiêm chủng VNVC gần nhất tại đây;
• Để đặt mua vắc xin và tham khảo các sản phẩm vắc xin, Quý khách vui lòng truy cập: vax.vnvc.vn.
• Xem thêm những thông tin tiêm chủng hữu ích từ kênh Tik Tok: https://www.tiktok.com/@vnvc.vn

Quý Khách hàng có thể tải VNVC Mobile App dễ dàng bằng 2 link sau:

• IOS (iPhone, iPad…): https://bit.ly/VNVC_APPSTORE
• Android (Oppo, Samsung, Sony…): https://bit.ly/VNVC_GGPLAY

2. Phòng ngừa suy thận do sốt xuất huyết

Phòng ngừa suy thận do sốt xuất huyết, người bệnh cần phát hiện sớm và điều trị đúng cách. Việc phát hiện sớm và theo dõi chặt chẽ các triệu chứng ngay từ giai đoạn đầu của sốt xuất huyết là yếu tố then chốt để ngăn chặn biến chứng suy thận. Mọi dấu hiệu như giảm lượng nước tiểu, phù nề, đau vùng lưng hông hoặc tăng creatinine máu cần được xử lý ngay. Bệnh nhân cần đảm bảo nhập viện đúng thời điểm để được theo dõi lâm sàng và xét nghiệm chức năng thận thường xuyên.

Ngoài ra, trong giai đoạn sốt cao và thoát huyết tương, người bệnh dễ đối mặt với tình trạng mất nước, ảnh hưởng đến áp lực tuần hoàn và chức năng thận. Việc bù dịch đúng cách, không quá nhiều hoặc quá ít, đóng vai trò thiết yếu. Người bệnh cần sử dụng Oresol hoặc các dung dịch bù nước theo chỉ định của bác sĩ, tránh tự ý truyền dịch không kiểm soát, gây nguy cơ phù nề hoặc suy tim.

Một chế độ ăn uống cân bằng, bổ sung đủ vitamin và khoáng chất giúp tăng cường sức đề kháng và giảm nguy cơ mắc các biến chứng. Trong giai đoạn bệnh, người bệnh nên cân bằng dinh dưỡng, đồng thời ưu tiên sử dụng thức ăn dễ tiêu hóa, giàu năng lượng.

Ngay cả khi bệnh nhân đã hồi phục, vẫn cần theo dõi chức năng thận định kỳ để phát hiện sớm các tổn thương kéo dài mà sốt xuất huyết có thể để lại. Các xét nghiệm như kiểm tra nồng độ ure, creatinine máu hay đánh giá mức lọc cầu thận nên được thực hiện đặc biệt ở những bệnh nhân đã từng mắc sốt xuất huyết nặng.

Để hạn chế tối đa nguy cơ bệnh sốt xuất huyết gây suy thận, biện pháp căn cơ nhất vẫn là chủ động phòng ngừa sốt xuất huyết ngay từ sớm. Phòng muỗi đốt kết hợp cùng tiêm vắc xin phòng bệnh sốt xuất huyết cho trẻ từ 4 tuổi trở lên và người lớn giúp hạn chế tối đa nguy cơ mắc bệnh sốt xuất huyết, từ đó ngăn chặn tình trạng sốt xuất huyết gây suy thận.