Sốt xuất huyết phát ban ngứa phải làm sao? Cách xử lý hiệu quả

Nhiều bệnh nhân sốt xuất huyết phát ban ngứa râm ran khắp người, lòng bàn tay, bàn chân đỏ ửng. Thậm chí, nhiều trường hợp ngứa đến "mất ăn, mất ngủ" ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống của người bệnh. Vậy, sốt xuất huyết phát ban ngứa phải làm sao? Cùng chuyên gia từ Hệ thống tiêm chủng VNVC giải đáp ngay trong bài viết dưới đây.

Nguyên nhân sốt xuất huyết phát ban gây ngứa

Theo các chuyên gia, sốt xuất huyết phát ban gây ngứa là tình trạng khá phổ biến thường xuất hiện vào ngày thứ 5 - 6 của bệnh, khi các vết ban lan rộng khắp người. Mức độ ngứa ở mỗi người cũng rất khác nhau. Có người chỉ ngứa râm ran, nhưng cũng có những trường hợp ngứa ngáy nghiêm trọng khiến người bệnh ngày đêm mất ngủ vì ngứa. Khi đó, đa phần bệnh nhân cảm thấy lo lắng không biết tình trạng ngứa khi phát ban có bình thường hay không.

Thực tế, nguyên nhân sốt xuất huyết phát ban gây ngứa là do cơ chế tái hấp thu nước ngoại bào vào lòng mạch, tổ chức da đã phục hồi sau khi tổn thương do virus và phản ứng quá mức của phức hợp kháng nguyên và kháng thể gây ngứa. Thông thường, triệu chứng ngứa sau có thể hết sau khoảng 2 - 3 ngày, nhưng cũng có nhiều trường hợp ngứa kéo dài lâu hơn thậm chí có thể lên đến vài tuần sau đó.

Phát ban trong sốt xuất huyết cũng là hậu quả trực tiếp của phản ứng miễn dịch cơ thể nhằm ứng phó với sự tấn công của virus Dengue. Khi virus xâm nhập, hệ thống miễn dịch kích hoạt các tế bào bạch cầu như lympho và đại thực bào, nhằm tiêu diệt virus và sửa chữa tổn thương. Quá trình này dẫn đến việc giải phóng hàng loạt các hóa chất trung gian miễn dịch như cytokine (1), histamin (2) và các chất hóa học khác, gây ra hiện tượng viêm tại các vi mạch máu và da.

Bên cạnh đó, một hiện tượng đặc trưng của sốt xuất huyết là tổn thương nội mô mạch máu và tăng tính thấm thành mạch, dẫn đến rò rỉ huyết tương và xuất huyết. Những tổn thương này không chỉ gây thoát dịch mà còn làm rối loạn cấu trúc vi mạch máu ở da. Khi cơ thể bước vào giai đoạn hồi phục, tuần hoàn máu tại các mao mạch được cải thiện, nhưng sự gia tăng lưu lượng máu đột ngột qua các vi mạch bị tổn thương có thể dẫn đến hiện tượng ban đỏ hoặc phát ban dạng dát sẩn trên da.

Hơn nữa, sự phá vỡ mạch máu vi mô có thể dẫn đến việc giải phóng các chất dẫn truyền thần kinh tại chỗ, kích thích đầu dây thần kinh dưới da và gây cảm giác ngứa. Đây là lý do tại sao ngứa thường xuất hiện song hành với phát ban trong sốt xuất huyết, đặc biệt ở giai đoạn hồi phục.

Ngoài ra, sốt xuất huyết đặc trưng bởi sự giảm mạnh số lượng tiểu cầu trong máu. Tiểu cầu không chỉ đóng vai trò trong quá trình đông máu mà còn có chức năng bảo vệ nội mô mạch máu. Khi số lượng tiểu cầu giảm, lớp nội mạc mạch máu trở nên dễ tổn thương hơn và các mạch máu dưới da có nguy cơ bị phá vỡ, gây ra xuất huyết nhỏ và biểu hiện qua các nốt ban.

Cùng lúc đó, hệ miễn dịch, trong nỗ lực tiêu diệt virus Dengue, cũng gây ra tổn thương không mong muốn cho các tế bào da như keratinocyte và fibroblast. Những tế bào này giải phóng thêm các chất hóa học gây ngứa, làm trầm trọng hơn cảm giác khó chịu ở bệnh nhân.

Sốt xuất huyết phát ban ngứa phải làm sao?

Bất kể nguyên nhân dẫn đến tình trạng sốt phát ban gây ngứa là gì, người bệnh vẫn nên theo dõi các biểu hiện chặt chẽ kết hợp cùng việc thực hiện các xét nghiệm được bác sĩ chỉ định như xét nghiệm máu, men gan... để đảm bảo bệnh sốt xuất huyết luôn trong tầm kiểm soát. Bên cạnh đó, để kiểm soát tốt tình trạng ngứa do phát ban sốt xuất huyết, người bệnh hoặc người chăm sóc có thể thực hiện một số phương pháp sau:

1. Giảm ngứa bằng phương pháp tự nhiên

Một số phương pháp từ tự nhiên có thể hỗ trợ giảm triệu chứng ngứa ngáy, khó chịu. Người bệnh có thể dùng muối, chanh, lô hội hay dầu dừa để giảm ngứa. Cụ thể, bệnh nhân có thể ngâm tay, chân bị ngứa trong nước ấm có pha muối hay nước cốt chanh. Theo y học cổ truyền, muối có tính hàn có khả năng sát khuẩn và tiêu viêm tốt nên thường được ứng dụng điều trị các tính trạng mề đay, mẩn ngứa.

Tương tự, chanh không chỉ là nguồn vitamin C dồi dào giúp tăng cường đề kháng, mà còn có tác dụng kháng viêm mạnh giúp tiêu diệt mầm bệnh và giảm ngứa. Với lô hội là nguyên liệu thiên nhiên có tác dụng chống nấm, kháng khuẩn, làm mềm và chống viêm rất tốt giúp nhanh phục hồi vùng do bị mẩn đỏ và ngứa. Dầu dừa hiệu quả tốt đối với mọi trường hợp bị ngứa dù xuất phát từ nguyên nhân gì.

2. Chăm sóc da đúng cách

Chăm sóc da đúng cách khi sốt xuất huyết phát ban gây ngứa giúp vệ sinh cơ thể sạch sẽ, tránh vi khuẩn xâm nhập. Người bệnh sốt xuất huyết có thể vệ sinh cơ thể bằng việc tắm, rửa bình thường, tuy nhiên cần lưu ý một số vấn đề sau:

• Không tắm nước quá nóng hay quá lạnh: nước quá nóng có thể khiến các mạch máu giãn nở, khiến tình trạng bệnh nặng hơn dẫn đến mất nước, mệt mỏi, chóng mặt. Ngược lại, nước quá lạnh có thể gây co mạch, làm tăng nuy cơ sốc nhiệt và khiến cơ thể khó điều hòa nhiệt độ. Tốt nhất, bệnh nhân nên tắm bằng nước ấm.
• Không ngâm mình quá lâu: cơ thể người bệnh sốt xuất huyết nhạy cảm hơn bình thường, việc ngâm nước quá lâu có thể khiến cơ thể mất nhiệt, co thắt mạch máu. Ngâm mình quá lâu khá nguy hiểm cho những bệnh nhân đang có triệu chứng sốt cao vì có thể gây rối loạn thân nhiệt. Ngoài ra, ngâm nước quá lâu khiến da nứt nẻ tạo cơ hội cho mầm bệnh xâm nhập, tăng nguy cơ nhiễm trùng da.
• Lau khô cơ thể sau khi tắm: với người bệnh sốt xuất huyết, lau khô cơ thể sau khi tắm giúp tránh nhiễm lạnh, tránh khiến cho tình trạng bệnh trở nên nặng hơn, hoặc dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như viêm phổi. Lau khô cơ thể còn giúp da khô thoáng, giảm nguy cơ viêm nhiễm, kích ứng da.
• Không tắm trong trường hợp bệnh nhân sốt cao, sốt xuất huyết giảm tiểu cầu hay các trường hợp bác sĩ khuyến cáo không nên tắm.

⇒ Tham khảo thêm bài viết chi tiết: Sốt xuất huyết phát ban ngứa có tắm được không? Cần lưu ý gì?

3. Điều chỉnh chế độ ăn uống

Một chế độ dinh dưỡng phù hợp cũng có công dụng hỗ trợ người bệnh sốt xuất huyết phát ban gây ngứa, bổ sung dinh dưỡng cho hệ miễn dịch làm việc tốt hơn, nhanh đẩy lùi mầm bệnh.

Cụ thể, người bệnh sốt xuất huyết phát ban bị ngứa nên ăn các loại thực phẩm giàu vitamin C. Vitamin C là một chất chống oxy hóa quan trọng, có khả năng hỗ trợ cơ thể chống lại các gốc tự do có hại cho da. Hàm lượng vitamin C được khuyến nghị hằng ngày cho phụ nữ là 75 miligram và nam giới là 90 miligram. Nghiên cứu trên được đăng tải trên tạp chí Nutrients cho thấy, vitamin C có khả năng giảm viêm nhiễm gây ngứa và khô da. Các thực phẩm giàu vitamin C có thể kể đến như cam, ớt, dâu tây, bông cải xanh.

Ngoài vitamin C, vitamin E cũng có đặc tính kháng viêm, hỗ trợ chức năng tế bào và sức khỏe làn da. Theo nghiên cứu trên chuyên san Journal of Research in Medical Sciences, vitamin E có khả năng giảm các triệu chứng khô da, ngứa da và bệnh chàm. Các loại thực phẩm giàu vitamin E có thể kể đến như hạt hướng dương, rau bina, hạnh nhân, đậu phộng và trái bơ.

Các chất béo không bão hòa như Omega 3 và Omega 6 mang lại nhiều lợi ích cho làn da. Một nghiên cứu trên tạp chí Journal of Molecular Sciences  cho biết, Omega 3 có tác dụng kháng viêm rất thích hợp điều trị giảm ngứa. Omega 6 cũng có tác dụng tương tự. Nên các món ăn giàu Omega 3 như cá hồi, cá thu; món ăn giàu Omega 6 có thể kể đến như óc chó, đậu phụ, bơ đậu phộng, hạnh nhân.... rất thích hợp với bệnh nhân sốt xuất huyết phát ban bị ngứa.

Ngoài các thực phẩm giàu vitamin nên bổ sung, người bệnh nên hạn chế các loại thực phẩm dễ kích ứng như hải sản, dầu mỡ…

4. Sử dụng các loại thuốc bôi an toàn

Một số loại thuốc kháng histamine như loratadine, cetirizine, fexofenadine có khả năng giảm ngứa. Công dụng của thuốc là ngăn ngừa histamine gây ra phản ứng dị ứng và các cơn ngứa. Tuy nhiên, trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào, bệnh nhân cần có sự hướng dẫn của bác sĩ. Một số loại thuốc kháng histamine còn có thể khiến người bệnh buồn ngủ, giảm tập trung.

5. Kiểm soát môi trường

Bên cạnh việc vệ sinh cá nhân, người bệnh sốt xuất huyết phát ban gây ngứa cần vệ sinh sạch sẽ môi trường sống. Môi trường sống sạch sẽ giữ vai trò hỗ trợ người bệnh hồi phục tốt hơn, hạn chế nguy cơ lây lan bệnh và ngăn ngừa tình trạng tái nhiễm.

Cụ thể, môi trường sống sạch sẽ, vệ sinh hạn chế được bụi bẩn và mầm bệnh có thể gây nhiễm trùng da, đặc biệt là khi người bệnh sốt xuất huyết phát ban bị ngứa. Môi trường sạch sẽ, thoáng mát còn giúp cải thiện chất lượng không khí, bảo vệ sức khỏe hô hấp, cải thiện các triệu chứng như ho trong thời gian bệnh.

Môi trường sống sạch sẽ còn giúp tinh thần người bệnh cảm thấy thoải mái hơn, giảm căng thẳng, lo lắng, và rút ngắn thời gian phục hồi. Môi trường sống sạch sẽ còn giúp loại bỏ nơi trú ngụ của muỗi Aedes aegypti truyền bệnh sốt xuất huyết. Bằng cách loại bỏ nơi trú ngụ và sinh sản của muỗi sẽ giúp hạn chế sự bùng phát của muỗi trong khu vực, ngăn muỗi lây truyền virus cho những người xung quanh.

Để môi trường sống của bệnh sốt xuất huyết sạch sẽ hơn, điều đầu tiên cần làm là loại bỏ nơi muỗi sinh sản. Đậy kín các vật chứa nước, thay nước bể cá, lọ hoa thường xuyên. Nhà cửa, sân vườn dọn dẹp sạch sẽ, loại bỏ những nơi chứa nước đọng. Phối hợp với các hoạt động phun thuốc diệt muỗi định kỳ của địa phương.

6. Tham khảo ý kiến bác sĩ khi cần thiết

Bị sốt xuất huyết phát ban ngứa phải làm sao? Người bệnh sốt xuất huyết phát ban gây ngứa cần tham khảo ý kiến bác sĩ nếu các phương pháp hỗ trợ giảm ngứa tại nhà không hiệu quả, tình trạng ngứa ngày càng nghiêm trọng hơn gây khó chịu, mất ngủ và làm ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày. Ngoài ra, ngứa cũng có thể xảy ra nếu người bệnh dị ứng một loại thuốc nào đó như thuốc giảm đau, hạ sốt. Trong trường hợp này, bệnh nhân cũng cần ngừng thuốc ngay và tham khảo ý kiến của bác sĩ.

Cách phòng ngừa phát ban ngứa do sốt xuất huyết

Phát ban và ngứa trong sốt xuất huyết chủ yếu liên quan đến các yếu tố như phản ứng viêm toàn thân, tăng tính thấm của mao mạch, và sự hoạt hóa histamine – một chất sinh học gây ngứa. Các triệu chứng này thường xuất hiện khi cơ thể bước vào giai đoạn hồi phục sau cơn sốt, khi hệ miễn dịch đang “xử lý chiến trường” và loại bỏ các tàn tích của virus Dengue. Điều này không chỉ gây bất tiện và khó chịu mà còn tiềm ẩn nguy cơ gây nhiễm trùng da nếu bệnh nhân gãi hoặc chăm sóc không đúng cách.

Các yếu tố như cơ địa nhạy cảm, tiếp xúc với các chất kích thích da, hoặc ứng phó miễn dịch quá mức cũng có thể làm tăng nguy cơ phát triển phát ban ngứa. Do đó, các biện pháp phòng ngừa cần tập trung vào việc giảm kích thích hệ miễn dịch da, bảo vệ da khỏi tổn thương thêm, và cải thiện sức khỏe tổng quát của cơ thể.

Chính vì thế, phòng ngừa phát ban trong sốt xuất huyết không thể tách rời khỏi việc kiểm soát bệnh nói chung. Việc giảm bớt tác động của virus lên cơ thể là cách hiệu quả nhất để ngăn ngừa các tổn thương da liên quan, bao gồm phát ban và ngứa. Các biện pháp sau cần được triển khai từ sớm:

• Duy trì cân bằng dịch và dinh dưỡng: Khi cơ thể được cung cấp đủ nước và chất dinh dưỡng cần thiết, việc cân bằng điện giải và chức năng tuần hoàn sẽ giúp hạn chế tình trạng rò rỉ mao mạch – nguyên nhân chính gây tổn thương da dẫn đến phát ban.
• Kiểm soát nhiệt độ cơ thể: Sốt cao làm tăng tuần hoàn máu và kích thích làm mỏng thành mạch máu ở da. Việc dùng thuốc hạ sốt an toàn như paracetamol (theo liều lượng bác sĩ kê) hoặc chườm ấm có thể giúp giảm nguy cơ hình thành phát ban do sự giãn nở mao mạch quá mức.
• Tránh dùng aspirin hoặc ibuprofen: Các loại thuốc này có thể làm tăng nguy cơ xuất huyết dưới da và khiến hiện tượng phát ban trở nên nghiêm trọng hơn.

Phát ban kèm ngứa trong sốt xuất huyết phần lớn chịu ảnh hưởng từ việc chăm sóc da trong suốt quá trình bệnh. Một làn da khỏe mạnh và được bảo vệ cẩn thận ít có nguy cơ bị phản ứng kích thích mạnh, ngay cả khi virus đang gây viêm nhiễm trong cơ thể. Một số biện pháp quan trọng bao gồm:

• Giữ cho da sạch sẽ và khô ráo: Mồ hôi và bụi bẩn tích tụ trên bề mặt da có thể làm tăng nguy cơ viêm nhiễm thứ phát hoặc gây kích ứng da. Việc vệ sinh cơ thể bằng cách tắm nhanh với nước ấm và sử dụng xà phòng có độ pH trung tính sẽ giúp làm sạch và bảo vệ làn da mà không làm mất lớp dầu tự nhiên.
• Tránh các tác nhân kích ứng: Bệnh nhân nên tránh sử dụng quần áo chất liệu thô ráp hoặc bó sát, gây cọ xát trên vùng da bị phát ban. Trang phục vải cotton rộng rãi sẽ giúp giảm ma sát và tạo cảm giác dễ chịu hơn. Tránh tiếp xúc với các chất kích thích da như xà phòng có hương liệu mạnh, hóa chất trong nước giặt, hoặc các sản phẩm chứa cồn vì có thể làm da bị khô hoặc tổn thương thêm.
• Bổ sung độ ẩm cho da: Da bị khô là điều kiện thuận lợi để kích thích dây thần kinh cảm giác dẫn đến ngứa. Sử dụng các loại sản phẩm dưỡng ẩm dịu nhẹ, không chứa cồn hay chất kích ứng, có thể giúp bảo vệ da khỏi sự mất nước và làm dịu tình trạng ngứa.

Phòng ngừa phát ban và ngứa trong sốt xuất huyết cũng cần đến sự hỗ trợ của các loại thuốc hoặc sản phẩm chăm sóc y tế phù hợp:

• Sử dụng thuốc kháng histamine dự phòng: Nếu bệnh nhân có nguy cơ cao bị ngứa nặng (dựa trên tiền sử dị ứng hoặc các lần mắc sốt xuất huyết trước), bác sĩ có thể kê đơn thuốc kháng histamine như loratadine hoặc cetirizine để ức chế tác dụng của histamine ngay từ sớm.
• Kem bôi dưỡng da làm dịu: Các sản phẩm dạng kem chứa thành phần như calamine, lô hội hoặc menthol có thể được dùng tại các vùng da dễ kích ứng để giảm nguy cơ ngứa.

Một hệ miễn dịch khỏe mạnh không chỉ giúp cơ thể nhanh chóng chống lại virus Dengue mà còn giảm nguy cơ gây ra phản ứng viêm quá mức – một nguyên nhân chính làm phát ban trở nặng. Để đạt được điều này, bệnh nhân cần:

• Chế độ ăn uống cân bằng: Tăng cường dinh dưỡng từ trái cây, rau xanh và thực phẩm giàu vitamin C, A, E giúp cơ thể chống oxy hóa, giảm viêm toàn thân và bảo vệ da.
• Bổ sung đủ nước: Uống nước thường xuyên giúp loại bỏ độc tố trong cơ thể, giữ cho làn da đủ ẩm và giảm nguy cơ tích tụ các chất hóa học gây ngứa.

Quan trọng nhất, cần chủ động tiêm vắc xin phòng bệnh sốt xuất huyết, chặn đứng nguy cơ phát ban, ngứa do phát ban và các biến chứng nguy hiểm của bệnh. Vắc xin phòng sốt xuất huyết còn mang ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh bệnh chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Phương pháp điều trị chủ yếu là điều trị triệu chứng và theo dõi tình trạng sức khỏe bệnh nhân. Tại Việt Nam, vắc xin phòng sốt xuất huyết được Bộ Y tế chính thức cấp phép sử dụng ngày 15/5/2024 và hiện đang được tiêm chủng rộng rãi tại hàng trăm trung tâm tiêm chủng trên toàn Hệ thống tiêm chủng VNVC.

Vắc xin phòng sốt xuất huyết có tên Qdenga do hãng dược phẩm Takeda Nhật Bản sản xuất tại Đức. có hiệu quả phòng bệnh lên đến 80%. Vắc xin chỉ định cho trẻ 4 tuổi trở lên với lịch tiêm 2 mũi cách nhau 3 tháng. Bên cạnh hiệu quả cao, vắc xin còn được chứng minh an toàn thông qua nhiều thử nghiệm lâm sàng trước khi được Bộ Y tế cấp phép sử dụng tại Việt Nam. Tính đến nay, vắc xin đã được cấp phép sử dụng tại hơn 40 quốc gia trên thế giới.

Khi tiêm vắc xin sốt xuất huyết tại VNVC, Quý Khách hàng sẽ được trải nghiệm quy trình tiêm chủng an toàn, tiện nghi, cao cấp. VNVC tự hào là đơn vị tiêm chủng có dầu tiên các loại vắc xin chính hãng, thế hệ mới được bảo quản trong hệ thống dây chuyền bảo quản lạnh (Cold Chain) chuẩn GSP, gồm 4 kho lạnh tổng, hàng trăm kho lạnh trải dài khắp cả nước. Trong cùng một thời điểm, VNVC có khả năng bảo quản đến 400 triệu liều vắc xin, đảm bảo nhiệt độ bảo quản tiêu chuẩn 2 - 8 độ C theo yêu cầu của nhà sản xuất.

VNVC còn là đơn vị tiên phong thực hiện quy trình tiêm chủng an toàn gồm 8 bước khép kín, đảm bảo an toàn tiêm chủng. Các bước trong quy trình được thực hiện đúng cách, kiểm soát nghiêm ngặt. Tại mỗi trung tâm được trang bị phòng  xử trí phản ứng sau tiêm với trang thiết bị theo tiêu chuẩn của Bộ Y tế.

Bên cạnh đó, đội ngũ bác sĩ, điều dưỡng viên tại VNVC thường xuyên được đào tạo kỹ năng chuyên môn, kỹ năng  nghiệp vụ, kỹ năng tiêm ít đau với sự chu đáo và tận tình với Khách hàng. 100% bác sĩ và điều dưỡng có chứng chỉ an toàn tiêm chủng.

Sốt xuất huyết phát ban ngứa phải làm sao? Sốt xuất huyết phát ban ngứa là dấu hiệu cho thấy bệnh nhân đang bước vào giai đoạn hồi phục của bệnh. Để kiểm soát tốt tình trạng ngứa, người bệnh có thể giảm ngứa bằng các phương pháp tự nhiên như dùng muối, chanh, lô hội, dầu dừa; chăm sóc da đúng cách, điều chỉnh chế độ ăn uống khoa học và cân bằng. sử dụng thuốc giảm ngứa, kiểm soát môi trường sống và tham khảo ý kiến bác sĩ khi cần thiết.