Tiêm 1 mũi phế cầu có được không? Hiệu quả thế nào?

Vắc xin phế cầu là một trong những loại vắc xin quan trọng trẻ cần được tiêm từ sớm, khuyến cáo hoàn thành phác đồ tiêm trong 2 năm đầu đời để bảo vệ trẻ chống lại các mối đe dọa bệnh tật do phế cầu khuẩn gây ra. Liệu trẻ có thể tiêm 1 mũi phế cầu có được không? Khi chỉ tiêm 1 liều thì hiệu quả phòng bệnh như thế nào?

Vắc xin phế cầu tiêm mấy mũi là đủ?

Hiện nay, tại Việt Nam đang lưu hành 3 loại vắc xin phế cầu, bao gồm: Vắc xin phế cầu 10 Synflorix (Bỉ) được nghiên cứu, phát triển và sản xuất bởi công ty dược phẩm hàng đầu thế giới của Anh Quốc -  Glaxo Smith Kline (GSK) được chỉ định phòng ngừa 10 chủng phế cầu khuẩn cho trẻ em từ 6 tuần tuổi đến 5 tuổi. Vắc xin phế cầu 13 - Prevenar 13 (Bỉ) cung cấp khả năng phòng ngừa 13 chủng vi khuẩn phế cầu gây bệnh viêm phổi, viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết, viêm tai giữa…

Vắc xin phế cầu Prevenar 13 được chỉ định chủng ngừa cho trẻ em từ 6 tuần tuổi và người lớn. Và một loại vắc xin khác được sản xuất bởi tập đoàn dược phẩm đa quốc gia của Mỹ - Merck Sharp & Dohme, chính là vắc xin Pneumovax 23 (Mỹ), có hiệu quả phòng ngừa các bệnh nhiễm trùng xâm lấn do vi khuẩn phế cầu gây ra như viêm phổi kèm nhiễm khuẩn huyết, viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết (nhiễm trùng máu)...

Ngoài phòng những bệnh lý phế cầu xâm lấn như trên còn phòng viêm phổi (thuộc nhóm không xâm lấn) như viêm phổi mắc phải cộng đồng, đặc biệt hiệu quả đối với người trên 65 tuổi, người có bệnh nền. Pneumovax 23 được chỉ định chủng ngừa cho trẻ từ 2 tuổi và người lớn.

1. Lịch tiêm chủng đầy đủ cho trẻ em

Đối với trẻ em, có thể tiêm vắc xin phế cầu Synflorix hoặc Prevenar 13 ngay từ lúc trẻ đạt 6 tuần tuổi với phác đồ như sau:

Đối với trẻ từ 2 tuổi đã hoàn thành lịch tiêm của vắc xin phế cầu 13, vẫn cần tiêm thêm vắc xin phế cầu 23.

Trẻ từ 2 tuổi trở lên đã tiêm đủ liều vắc xin phế cầu 10 là trẻ đã có miễn dịch phòng các bệnh lý liên quan đến 10 tuýp huyết thanh vi khuẩn phế cầu có trong vắc xin.

Trong khi đó, hiện nay các nhà khoa học đã phân lập được hơn 100 tuýp huyết thanh phế cầu khuẩn, vì vậy để bảo vệ rộng hơn các tuýp huyết thanh phế cầu thì trẻ được khuyến cáo tiêm thêm 1 liều vắc xin phế cầu 13 cách mũi vắc xin phế cầu 10 trước đó ít nhất 2 tháng và sau đó tiêm 1 liều vắc xin phế cầu 23 cách mũi phế cầu 13 là 1 năm (đối với trẻ khỏe mạnh, không có nguy cơ bị phế cầu xâm lấn).

Đối với 1 số trường hợp đặc biệt như trẻ có bất thường về lách, cắt lách hoặc người thuộc nhóm có yếu tố nguy cơ bị bệnh phế cầu xâm lấn thì mũi phế cầu 23 tuýp có thể cách mũi phế cầu 13 trước đó 2 tháng (tối thiểu 8 tuần).

Lịch tiêm cơ bản vắc xin Phế cầu 23 - Pneumovax 23

• Trẻ em từ 2 tuổi trở lên và người lớn: Tiêm 01 liều cơ bản
• Không khuyến cáo tiêm cho trẻ em dưới 2 tuổi vì độ an toàn và hiệu quả của vắc xin chưa được xác định và đáp ứng kháng thể có thể kém.

Lịch tiêm chủng lại: Người có nguy cơ cao mắc bệnh phế cầu xâm lấn (≥2 tuổi): tiêm chủng lại 5 năm sau liều cơ bản hoặc theo chỉ định của bác sĩ điều trị.

2. Lịch tiêm chủng đầy đủ cho người lớn

Đối với người lớn, tiêm 1 mũi vắc xin phế cầu Prevenar 13 và khuyến cáo người lớn cần tiêm vắc xin phế cầu càng sớm càng tốt trong độ tuổi để sớm hình thành kháng thể, bảo vệ cơ thể khỏi nguy cơ lây nhiễm, mắc bệnh và gánh chịu những gánh nặng bệnh tật do phế cầu gây ra. Đặc biệt, người lớn cần tiêm thêm 1 liều vắc xin phế cầu 23 cách mũi phế cầu 13 là 1 năm.

⇒ Tham khảo thêm: Phế cầu tiêm ở đâu đảm bảo luôn đủ vắc xin và an toàn?

Tiêm 1 mũi phế cầu có được không?

Trẻ dưới 2 tuổi không nên chỉ tiêm 1 mũi phế cầu vì không tạo đủ miễn dịch cần thiết cho trẻ. Có thể tiêm 1 mũi phế cầu cho các đối tượng trẻ em từ 2 tuổi trở lên và người lớn.

Có thể tiêm 1 mũi phế cầu 13 chủng (Vắc xin Prevenar 13) cho trẻ từ 2 tuổi và người lớn chưa từng tiêm phế cầu trước đây. Có thể tiêm 1 mũi phế cầu 23 chủng (Vắc xin Pneumovax 23) cho trẻ em từ 2 tuổi và người lớn, đặc biệt là người lớn tuổi, người có bệnh nền mạn tính chưa từng tiêm phế cầu trước đây.

Chuyên gia khuyến cáo, người đã tiêm phế cầu 13 cần tiêm thêm phế cầu 23 để tăng mức độ bảo vệ khỏi các chủng phế cầu khuẩn nguy hiểm không có trong vắc xin phế cầu 13, đặc biệt đối với người thuộc nhóm có nguy cơ cao mắc bệnh phế cầu xâm lấn nên tiêm vắc xin phế cầu 23 càng sớm càng tốt.

Đối với trẻ em dưới 2 tuổi, cần tiêm từ 2 đến 4 mũi phế cầu Synflorix hoặc Prevenar 13 theo khuyến cáo cho từng độ tuổi để cơ thể trẻ hình thành miễn dịch đầy đủ và bền vững với các nhóm huyết thanh của phế cầu khuẩn, bảo vệ trẻ chống lại các bệnh do phế cầu với hiệu quả ở mức tối ưu.

LƯU Ý, không nên đợi trẻ đủ 2 tuổi mới tiêm vắc xin phế cầu để chỉ tiêm 1 mũi bởi trong giai đoạn 2 năm đầu đời, hệ miễn dịch của trẻ còn rất non nớt, sức đề kháng với bệnh tật cũng vô cùng yếu, trẻ rất dễ mắc bệnh, nhất là các bệnh do phế cầu. Khi mắc bệnh, tình trạng bệnh lý ở trẻ cũng diễn biến nặng nề, dễ biến chứng nguy hiểm, thậm chí tử vong, nếu may mắn sống sót thì tỷ lệ phục hồi cực kỳ thấp, nguy cơ rất cao di chứng khuyết tật theo trẻ đến suốt cuộc đời.

Chính vì thế, không nên đánh đổi sức khỏe và tính mạng của con trẻ với những liều vắc xin phế cầu trong 2 năm đầu đời, cần chủ động cho trẻ tiêm ngừa phế cầu sớm từ lúc trẻ đủ 6 tuần tuổi, đảm bảo trẻ được tiêm 3 mũi cơ bản và 1 mũi tiêm nhắc trong 2 năm đầu đời, bảo vệ trẻ khỏi các bệnh nguy hiểm do phế cầu gây ra.

Đối với các loại vắc xin bất hoạt như vắc xin phế cầu, do một liều không tạo ra đủ miễn dịch khi tiêm cho các đối tượng trẻ em, nên nhà sản xuất khuyến cáo phải tiêm thêm liều để kích thích cơ thể sinh miễn dịch nhiều hơn, bền vững hơn. Nếu tiêm không đủ liều thì tính sinh miễn dịch thấp, không duy trì được hiệu quả phòng bệnh trong dài hạn và trẻ vẫn có khả năng nhiễm bệnh trong tương lai, gây lãng phí tiền bạc và công sức.

Chính vì thế, ở những độ tuổi yêu cầu trẻ phải tiêm từ 2 mũi phế cầu trở lên, việc chỉ tiêm 1 mũi phế cầu cho trẻ mặc dù mang lại tính sinh miễn dịch tốt sau tiêm nhưng sẽ không kéo dài, nồng độ kháng thể sinh ra sau khi tiêm liều phế cầu đầu tiên sẽ tụt giảm dần, khiến khả năng phòng ngừa các bệnh lý xâm lấn do phế cầu không đầy đủ, bắt buộc phải tiêm thêm các liều theo khuyến cáo để kịp thời bổ sung nồng độ kháng thể cần thiết nhằm bảo vệ trẻ khỏi các nguy cơ bệnh tật do phế cầu.

Lưu ý các trường hợp chỉ nên tiêm 1 mũi phế cầu

Mặc dù lịch trình tiêm chủng đủ mũi, đúng lịch theo khuyến cáo của nhà sản xuất và các tổ chức y tế uy tín hàng đầu như Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch Bệnh (CDC) và Bộ Y tế Việt Nam là lý tưởng để hiệu quả tiêm ngừa phế cầu đạt hiệu quả bảo vệ tối ưu, một số trường hợp đặc biệt có thể chỉ được tiêm một mũi phế cầu để đảm bảo tính an toàn cao nhất khi trong suốt quá trình tiêm chủng vắc xin, bao gồm:

• Trẻ em và người lớn có tiền sử phản vệ độ III trở lên sau tiêm chủng vắc xin phế cầu liều đầu tiên: Một số trẻ em và người lớn có thể xuất hiện phản ứng phụ nghiêm trọng sau khi tiêm liều đầu tiên của vắc xin phế cầu như khó thở, sưng mặt và cổ, phát ban khắp cơ thể và nhịp tim nhanh. Nguyên nhân do quá mẫn cảm với thành phần trong vắc xin, gây lo ngại về an toàn khi tiêm các liều tiếp theo. Vì thế, trường hợp có tiền sử phản vệ độ III trở lên sau tiêm liều phế cầu đầu tiên, cần chống chỉ định tiêm các mũi phế cầu tiếp theo.
• Trẻ em từ 2 tuổi: Trẻ em từ 2 tuổi chưa từng tiêm vắc xin phế cầu trước đó nên được tiêm 1 mũi phế cầu (vắc xin Synflorix hoặc Prevnar 13), theo chỉ định của bác sĩ, để đảm bảo sinh miễn dịch với các chủng phế cầu nguy hiểm, bảo vệ trẻ phòng ngừa nguy cơ mắc các bệnh nguy hiểm do phế cầu gây ra.
• Người lớn và người cao tuổi: Người lớn, đặc biệt là người cao tuổi và những người có các bệnh mạn tính như bệnh tắc nghẽn phổi mãn tính COPD, bệnh tim, tiểu đường hoặc suy giảm miễn dịch, cần được tiêm ít nhất 1 mũi vắc xin phế cầu để giảm nguy cơ mắc bệnh, hạn chế tình trạng trầm trọng hóa các bệnh lý đang mắc.

Bài viết trên đây, chuyên gia giải đáp thắc mắc ”tiêm 1 mũi phế cầu có được không”. Có thể tiêm 1 mũi phế cầu cho các đối tượng trẻ em từ 2 tuổi trở lên và người lớn. Đối với trẻ em dưới 2 tuổi, tiêm 1 mũi phế cầu không mang lại hiệu quả bảo vệ tối ưu và lâu dài, phụ huynh cần chủ động và tuân thủ cho trẻ tiêm ngừa đầy đủ 2 - 4 mũi phế cầu theo đúng khuyến cáo ở từng độ tuổi và đúng lịch hẹn của bác sĩ. Tốt nhất nên cho trẻ tiêm phế cầu sớm, ngay từ lúc trẻ đạt 6 tuần tuổi.