Bệnh viêm màng não ở trẻ em có chữa được không? Có hồi phục?

Viêm màng não là bệnh nhiễm trùng đặc biệt nguy hiểm, khởi phát và tiến triển nhanh, tỷ lệ biến chứng và tử vong rất cao. Trẻ em mắc viêm màng não thường có tiên lượng nặng, dễ biến chứng như cắt cụt chi, chậm phát triển, điếc, liệt mù lòa,... Vậy bệnh viêm màng não ở trẻ em có chữa được không? Khả năng chữa khỏi là bao nhiêu phần trăm? Có phục hồi hoàn toàn được không? Cùng tham khảo thông tin dưới đây được tư vấn bởi chuyên gia VNVC.

Viêm màng não ở trẻ em nguy hiểm như thế nào?

Viêm màng não là tình trạng viêm ở màng não và khoang dưới nhện . Bệnh khởi phát và tiến triển nhanh, tỷ lệ biến chứng và tử vong cao. Trẻ em có nguy cơ cao bị viêm màng não cao hơn so với người lớn với các triệu chứng điển hình gồm đau đầu, sốt, cứng cổ. Ngoài ra, trẻ còn có có một số triệu chứng đi kèm như ớn lạnh, buồn nôn, bú kém, biếng ăn, co giật, phát ban, lú lẫn, quấy khóc,...

Nhóm trẻ dưới 1 tuổi có nguy cơ mắc viêm màng não cao và nặng nhất so với các nhóm tuổi khác, đặc biệt là trẻ dưới 5 tháng tuổi. Ở trẻ nhũ nhi và trẻ nhỏ, hệ thống miễn dịch chưa hoàn thiện và giảm nồng độ kháng thể bảo vệ từ mẹ dẫn đến khả năng diệt khuẩn thấp là nguyên nhân khiến trẻ dễ mắc bệnh hơn. Trẻ sơ sinh có nguy cơ mắc biến chứng thần kinh cao hơn người lớn. 71% trẻ sơ sinh, 38% trẻ từ 1-5 tuổi và 10% trẻ từ 6-16 tuổi bị viêm màng não phát triển biến chứng thần kinh.

Viêm màng não ở trẻ em có chữa được không?

Bệnh viêm màng não ở trẻ em nếu được chẩn đoán sớm, điều trị đúng cách và kịp thời có thể chữa khỏi được. Cứ 10 trẻ bị viêm màng não thì có 7 trẻ sẽ phục hồi hoàn toàn, không có biến chứng nếu được điều trị đúng cách.

Tuy nhiên, nguy cơ tử vong do mắc viêm màng não rất cao. Gần 10% trường hợp mắc viêm màng não tử vong sau 24-48 giờ kể từ thời điểm khởi phát dấu hiệu đầu tiên của bệnh. 20% còn lại mặc dù đã được chữa khỏi nhưng bệnh nhân vẫn có thể phải đối mặt với nhiều di chứng nặng nề như điếc, chậm phát triển trí tuệ, mù lòa, suy giảm trí nhớ, cắt cụt chi,...

Tác động của bệnh lý viêm màng não:

• Tỷ lệ tử vong cao: Người mắc bệnh do não mô cầu có thể tử vong chỉ trong 24-48 giờ đồng hồ kể từ khi khởi phát bệnh. 50% tử vong nếu không được điều trị. Mặt khác, dù được chẩn đoán và điều trị kịp thời, có khoảng 20% người bệnh vẫn tử vong.
• Biến chứng lâu dài: Trong số những người sống sót, 10-20% gặp các biến chứng nghiêm trọng như cắt cụt chi, điếc, tổn thương não và gặp khó khăn trong học tập.
• Gánh nặng kinh tế và tinh thần: Ước tính chi phí điều trị và theo dõi lâu dài một ca viêm màng não tốn hàng trăm triệu đến hàng tỷ đồng, chưa kể các chi phí nuôi dưỡng, chăm sóc cho người có các di chứng sức khoẻ nặng sau này.

Do đó, việc nhiễm bệnh và điều trị gây khó khăn, tốn kém rất nhiều lần so với phòng ngừa sớm bằng vắc xin, trẻ em và người lớn hiện nay đã có nhiều loại vắc xin phòng ngừa bệnh viêm màng não hiệu quả gây ra do nhiều tác nhân là virus và vi khuẩn.

Các phương pháp điều trị viêm màng não ở trẻ nhỏ

Ngoài thắc mắc viêm màng não ở trẻ em có chữa được không, chúng ta cùng tìm hiểu về các phương pháp điều trị bệnh này. Có nhiều nguyên nhân khác nhau gây bệnh viêm màng não ở trẻ nhỏ như do nhiễm trùng: virus, vi khuẩn, nấm, ký sinh trùng; do các bệnh lý khác hoặc do phản ứng với các loại thuốc. Dựa vào nguyên nhân gây bệnh và tình trạng sức khỏe của trẻ, bác sĩ sẽ có phác đồ điều trị phù hợp nhằm ức chế sự phát triển của bệnh, ngăn ngừa biến chứng giúp trẻ nhanh chóng phục hồi sức khỏe.

1. Điều trị viêm màng não do vi khuẩn

Điều trị viêm màng não thường kết hợp chẩn đoán căn nguyên và điều trị đặc hiệu bằng kháng sinh sớm. Khi bệnh nhân nghi ngờ bị viêm màng não, bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện biện pháp xét nghiệm cần thiết để chẩn đoán nguyên nhân. Sau đó, người bệnh được chỉ định dùng kháng sinh sớm, không cần chờ đến khi có kết quả mới tiến hành điều trị. Loại kháng sinh được sử dụng có khả năng ngấm tốt qua màng não, được bác sĩ chỉ định theo mầm bệnh và kháng sinh đồ. Thông thường, bệnh nhân sẽ được truyền kháng sinh trực tiếp qua đường tĩnh mạch.

Trong trường hợp bệnh nhân có triệu chứng đi kèm như phù não, sốc, trụy tim, co giật, suy hô hấp,... cần kết hợp điều trị triệu chứng phù hợp nhằm ngăn chặn biến chứng. Nếu xuất hiện biến chứng áp xe não, viêm tắc tĩnh mạch não, dày dính màng não,... bác sĩ sẽ lựa chọn phương án điều trị tối ưu nhằm hạn ảnh hưởng nặng nề của di chứng.

2. Điều trị viêm màng não do virus

Bệnh viêm màng não do virus cần được phát hiện sớm và điều trị hồi sức cấp cứu trong giai đoạn cấp tính để ngăn ngừa nguy cơ bệnh tiến triển nặng, giảm biến chứng và giảm nguy cơ tử vong. Quá trình điều trị viêm màng não phải được thực hiện tại bệnh viện có đủ máy móc, thiết bị, phương tiện theo dõi để kịp thời can thiệp khi có tiên lượng xấu. Bác sĩ sẽ theo dõi, kiểm soát huyết áp, nhịp tim, hô hấp, nước và điện giải, chất chống phù não.

Một số loại thuốc kháng virus có thể được sử dụng để điều trị viêm màng não như HSV, VZV, CMV. Có thể sử dụng corticosteroid, dung dịch ưu trương để điều trị phù não. Thuốc an thần, chống co giật được sử dụng khi có co giật. Trường hợp nặng như rối loạn hô hấp, tuần hoàn,... bệnh nhân cần được điều trị thông khí nhân tạo, chống sốc. Ngoài ra, bệnh nhân đã khỏi bệnh nhưng còn di chứng cần tiếp tục điều trị để phục hồi chức năng.

3. Điều trị viêm màng não do nấm

Viêm màng não do nấm có tỷ lệ tử vong cao hoặc nếu đã được điều trị khỏi, bệnh nhân vẫn phải đối mặt với di chứng nặng nề như: mất thị lực, suy giảm trí tuệ, úng thủy não,... Do đó, đa số các ca bệnh viêm màng não do nấm đều được theo dõi, điều trị tích cực tại viện trong một thời gian dài. Các loại thuốc được sử dụng trong điều trị viêm màng não do nấm bao gồm:

• Amphotericin B: tiêm Amphotericin B qua đường tĩnh mạch là phương pháp điều trị ưu tiên hàng đầu. Thuốc có thể gây ra một số tác dụng phụ không mong muốn như sốt, ớn lạnh, đau đầu, sốc phản vệ, viêm cơ tim.
• Flucytosin: Flucytosin thường được kết hợp với Amphotericin B để tăng hiệu quả điều trị. Thuốc có thể gây ra tác dụng phụ như: ức chế tủy xương, giảm tế bào máu ở người bệnh.
• Fluconazol: được chỉ định sử dụng nếu bệnh nhẹ, không có triệu chứng và khi không có sẵn thuốc Amphotericin B.

Ngoài ra, bác sĩ có thể kết hợp phương pháp chọc dẫn lưu dịch não tủy hàng ngày cho bệnh nhân bị viêm màng não do nấm để giảm áp lực nội sọ. Số lần thực hiện được chỉ định dựa trên mức độ tăng áp lực nội sọ của bệnh nhân. Trung bình mỗi lần thực hiện cần dẫn lưu khoảng 15-20ml dịch não tủy cho đến khi bệnh nhân giảm triệu chứng đau đầu.

4. Điều trị viêm màng não do ký sinh trùng

Viêm màng não do ký sinh trùng được điều trị bằng cách sử dụng thuốc diệt ký sinh trùng. Sau khi xác định được ký sinh trùng gây bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định thuốc diệt ký sinh trùng phù hợp. Các chuyên gia khuyến cáo, nếu có thói quen ăn đồ sống, thức ăn chưa được nấu chín kỹ, nhà có nuôi chó mèo và gặp triệu chứng đau đầu không thuyên giảm, ngứa ngáy, nổi mẩn đỏ trên da,... cần đến cơ sở y tế thăm khám để chẩn đoán sớm, từ đó có chỉ định điều trị kịp thời và hiệu quả nhất.

Phác đồ chữa viêm màng não cho trẻ tại bệnh viện

1. Điều trị bằng kháng sinh

Điều trị viêm màng não bằng phương pháp kháng sinh sớm được ứng dụng để điều trị cho cả trẻ em và người lớn. Lạm dụng điều trị bằng kháng sinh không hợp lý đang làm gia tăng nhanh chóng tình trạng kháng kháng sinh ở nhiều người bệnh. Các trường hợp kháng kháng sinh điều trị vô cùng khó khăn, tốn kém, thay đổi phương pháp, thuốc điều trị để kiểm soát bệnh.

Tuy vậy, điều trị viêm màng não bằng kháng sinh vẫn là phương pháp tối ưu. Quá trình điều trị phải phòng tránh nhiễm khuẩn, chống lây nhiễm chéo tại viện để bệnh nhân không bị tấn công bởi tác nhân gây bệnh khác.

2. Bổ sung nước, chất điện giải

Các triệu chứng của viêm màng não có thể khiến bệnh nhân rơi vào tình trạng mất nước, mất cân bằng điện giải. Nếu nghi ngờ bệnh nhân mất nước, bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm máu để đo mức điện giải. Nếu mất nước ở mức độ nhẹ, bệnh nhân được điều trị bằng cách bổ sung các chất điện giải. Ở mức độ nặng, bệnh nhân cần điều trị bằng phương pháp truyền dịch qua đường tĩnh mạch kết hợp thuốc uống để bù nước, bù điện giải kịp thời cho cơ thể, loại bỏ khoáng chất dư thừa ra khỏi cơ thể.

3. Sử dụng thuốc Steroid

Steroid (corticosteroids) là thuốc kháng viêm, giảm đau, ức chế hệ miễn dịch và ngăn giải phóng histamin (chất dẫn truyền thần kinh). Thuốc có thể được sử dụng theo đường uống, tiêm tĩnh mạch, tiêm bắp. Liều lượng và đường dùng còn tùy thuộc vào tình trạng bệnh.

Tuy nhiên, corticosteroids có thể gây ra một số tác dụng phụ không mong muốn như tăng nhãn áp, yếu cơ, tăng huyết áp, giảm trí nhớ,... đặc biệt là khi sử dụng thuốc tùy tiện không theo chỉ định từ bác sĩ.

Chăm sóc để hỗ trợ điều trị viêm màng não cho trẻ em

Bên cách việc tìm hiểu viêm màng não ở trẻ em có chữa được không, bạn hãy cùng VNVC tìm hiểu thêm về những các chăm sóc để hỗ trợ điều trị viêm màng não cho trẻ em như sau:

1. Lưu ý khi chăm sóc

• Cho trẻ uống thuốc đúng, đủ liều theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Cho trẻ mặc quần áo rộng rãi, thoáng mát, sử dụng khăn ấm lau cơ thể để hạ thân nhiệt. Nếu bé sốt trên 38,5 độ C, cần cho trẻ uống thuốc hạ sốt với liều lượng phù hợp với cân nặng.
• Trẻ đang trong giai đoạn phục hồi cần nghỉ ngơi tại giường, bổ sung oxy hoặc máy thở nếu khó thở theo chỉ định từ bác sĩ.
• Để trẻ nằm nghiêng về một bên, đầu hơi ngửa ra sau để dễ dàng hô hấp.
• Hút sạch đờm rãi nếu trẻ bị sổ mũi, tránh để đờm ứ đọng trong cổ họng gây khó thở cho trẻ.
• Xoa bóp tứ chi để tăng cường lưu thông tuần hoàn.

2. Chế độ dinh dưỡng cho trẻ

• Cho trẻ uống nhiều nước, nếu trẻ vẫn đang bú mẹ, nên cho trẻ bú tăng cường nhiều cữ trong ngày.
• Chế độ ăn bổ sung thêm nhiều rau xanh, hoa quả, thực phẩm giàu vitamin, khoáng chất.
• Nên cho trẻ ăn các loại thực phẩm dễ tiêu hóa, tránh đầy bụng, táo bón như: cháo, súp, thức ăn cắt nhỏ,...
• Ăn nhiều bữa trong ngày để bổ sung năng lượng, đảm bảo cung cấp đủ 50-60 kcal/kg/ngày.

Điều trị viêm màng não ở trẻ nhỏ bao lâu thì khỏi?

Thời gian điều trị viêm màng não ở trẻ nhỏ tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh và tình trạng sức khỏe của trẻ. Nếu sức khỏe tốt, đáp ứng nhanh chóng với phương án điều trị được áp dụng, bệnh có thể thuyên giảm sau 7-10 ngày. Tuy nhiên, nếu tiên lượng nặng, có hiện tượng kháng kháng sinh hoặc xuất hiện biến chứng đi kèm, quá trình điều trị thường kéo dài và vô cùng tốn kém. Tuổi càng nhỏ, chi phí điều trị và theo dõi các di chứng lâu dài càng lớn.

Bé có bị di chứng gì sau điều trị viêm màng não không?

Ngay cả khi đã được điều trị khỏi, trẻ vẫn có nguy cơ gặp một số biến chứng ngắn hạn (tràn dịch dưới màng cứng, thiếu hụt thần kinh khu trú) hoặc biến chứng lâu dài (mất thính lực, suy giảm nhận thức, động kinh, não úng thủy,...)

1. Biến chứng ngắn hạn

• Tràn dịch dưới màng cứng:

Tràn dịch dưới màng cứng xảy ra ở 20-39% trẻ em bị viêm màng não, chủ yếu là trẻ sơ sinh. Hầu hết tình trạng tràn dịch dưới màng cứng do viêm màng não đều không có triệu chứng, tự khỏi mà không cần can thiệp.

• Thiếu hụt thần kinh khu trú:

Thiếu hụt thần kinh khu trú xảy ra ở 3-14 trường hợp mắc viêm màng não. Các khiếm khuyết thần kinh khu trú cấp tính sau viêm màng não thường do thiếu máu cục bộ, tràn dịch dưới màng cứng, áp xe não hoặc xuất huyết nội sọ.

2. Biến chứng dài hạn

• Mất thính lực:

Mất thính lực là di chứng thần kinh phổ biến nhất của viêm màng não do sự lây lan trực tiếp của vi khuẩn và phản ứng viêm ở màng não và dịch não tủy. Khi vi khuẩn xâm nhập đến ốc tai sẽ gây ra tình trạng viêm mê đạo tai nghiêm trọng, phá vỡ hàng rào máu não và cuối cùng dẫn đến mất thính lực. Khoảng 10% trẻ bị viêm màng não bị mất thính lực thần kinh giác quan một hoặc hai bên tai, 5% trẻ mất thính lực nặng sâu hai bên tai.

• Suy giảm nhận thức:

Do tổn thương thần kinh không thể phục hồi xảy ra khi bị viêm màng não, trẻ có nguy cơ phát triển tình trạng suy giảm nhận thức lâu dài, khó khăn trong học tập và tiếp thu kiến thức. Theo một nghiên cứu tại Hà Lan trên 680 trẻ từ 4-13 tuổi sống sót sau mắc viêm màng não, có 30% trẻ em có thành tích học tập không tốt, mắc chứng rối loạn phổ tự kỷ và cần giáo dục trong môi trường đặc biệt.

Trong một nghiên cứu khác về tình trạng suy giảm nhận thức ở trẻ em đã từng mắc viêm màng não được thực hiện Bangladesh, 41% trẻ bị suy giảm phát triển trí tuệ, 49% có rối loạn tâm thần vận động.

• Động kinh: 

Trẻ có thể mắc di chứng động kinh kéo dài do nhiễm trùng hệ thần kinh khi mắc viêm màng não. Ở vùng “vành đai viêm màng não” châu Phi cận Sahara, 26% bệnh nhân bị động kinh do nhiễm trùng hệ thần kinh trung ương. Trong một nghiên cứu về bệnh viêm màng não do vi khuẩn ở trẻ sơ sinh, các cơn động kinh thường liên quan đến viêm màng não do liên cầu khuẩn nhóm B. 71% trẻ bị co giật sao viêm màng não do tổn thương thần kinh khu trú vĩnh viễn.

• Não úng thủy:

Khoảng 7% trẻ mắc bệnh não úng thủy do di chứng của viêm màng não, trong đó 25% là trẻ sơ sinh. Não úng thủy có thể phát triển ngay khi khởi phát bệnh hoặc sau vài tuần mắc viêm màng não. Loại não úng thủy phổ biến nhất sau viêm màng não là não úng thủy thể thông, gặp ở 52% trường hợp mắc não úng thủy. Trong não úng thủy thể thông, dịch não tủy chảy tự do giữa các tam thất nhưng không được tái hấp thụ đầy đủ trở lại hệ thống tuần hoàn máu.

Tùy vào kích thước của não úng thủy, tình trạng suy giảm thần kinh, người bệnh có thể được chỉ định đặt shunt não thất tạm thời hoặc vĩnh viễn vào bên trong não thất, nơi có dịch não tủy tích tụ. Ống shunt não thất sẽ dẫn lưu dịch não tủy bị ứ đọng đưa ra khỏi não đến khoang phúc mạc và hấp thụ vào máu.

Trên đây là giải đáp của chuyên gia về vấn đề bệnh viêm màng não ở trẻ em có chữa được không? Viêm màng não là căn bệnh nguy hiểm, diễn tiến nhanh và để lại di chứng lâu dài suốt đời. Do đó, người dân cần chủ động phòng ngừa viêm màng não ngay từ sớm bằng cách áp dụng các biện pháp giữ gìn vệ sinh, tập thể dục, ăn chín - uống sôi và đặc biệt là tiêm chủng vắc xin phòng bệnh viêm màng não phổ biến như Hib, phế cầu khuẩn, não mô cầu khuẩn tuýp B, BC, ACYW-135 cho trẻ em và người lớn.