Bé bị tay chân miệng phải làm sao? Cách điều trị theo Bộ Y tế

Tại Việt Nam, bệnh tay chân miệng là bệnh truyền nhiễm nhóm B có khả năng lây truyền nhanh và gây tử vong, chủ yếu ảnh hưởng ở trẻ nhỏ. Vậy bé bị tay chân miệng phải làm sao? Cách điều trị đúng chuẩn theo Bộ Y tế như thế nào? Cùng chuyên gia tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây!

Bệnh tay chân miệng có tự khỏi không?

Phần lớn các trường hợp mắc bệnh tay chân miệng mức độ nhẹ, không xuất hiện biến chứng sẽ tự khỏi sau 7 - 10 ngày (2). Tuy nhiên, trong các trường hợp bệnh nhiễm trùng ở mức độ nặng và không được can thiệp kịp thời hoặc điều trị không đúng cách, có thể dẫn đến nguy cơ biến chứng nghiêm trọng về hệ thần kinh, tim mạch, hô hấp, thậm chí tử vong.

⇒ Tham khảo thêm: Biến chứng bệnh tay chân miệng có nguy hiểm không?

Tay chân miệng là bệnh nhiễm trùng virus, phổ biến nhất là virus Coxsackie A16, chủ yếu ảnh hưởng ở trẻ nhỏ dưới 10 tuổi. Nhưng những trẻ lớn và người trưởng thành cũng có thể bị lây nhiễm và mắc bệnh. Các triệu chứng ban đầu của bệnh xuất hiện sau 3 - 7 ngày kể từ khi nhiễm virus, với các biểu hiện như sốt nhẹ, mệt mỏi, chán ăn và đau họng. Sau đó, các triệu chứng đặc trưng như loét miệng và phát ban trên da bắt đầu khởi phát từ 1 - 2 ngày sau khi hiện tượng sốt bắt đầu.

Phát ban tay chân miệng xuất hiện dưới dạng các đốm đỏ phẳng hoặc có thể hình thành mụn nước, thường ở lòng bàn tay và lòng bàn chân. Ở trẻ nhỏ, đặc biệt là những trẻ còn mặc tã (3), phát ban có thể xuất hiện ở mông trẻ. Đối với các vết loét miệng, các đốm đỏ nhỏ hình thành ban đầu sau đó chuyển thành bọng nước, gây đau đớn và nguy cơ nhiễm trùng khoang miệng nếu vô tình làm vỡ chúng.

Trước sự phổ biến của bệnh tay chân miệng cũng như nguy cơ biến chứng tiềm ẩn của bệnh nếu không được can thiệp điều trị sớm, nhiều phụ huynh trăn trở nếu bé bị tay chân miệng phải làm sao? Xử trí thế nào là đúng cách? Tìm hiểu thông tin điều trị bệnh tay chân miệng chính thống và khoa học ngay sau đây:

Nguyên tắc điều trị tay chân miệng cho trẻ

Căn cứ vào mục 1, điều 3 Quyết định số 292 của Bộ Y tế (4) về việc ban hành hướng dẫn chẩn đoán, điều trị bệnh tay chân miệng năm 2024, đã quy định nguyên tắc điều trị tay chân miệng cho trẻ là cấp cứu và xử trí kịp thời các trường hợp nặng; phân độ đúng và chỉ định điều trị phù hợp theo phân độ; hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, chỉ điều trị hỗ trợ; theo dõi sát để phát hiện sớm các biến chứng; đảm bảo dinh dưỡng đầy đủ, nâng cao thể trạng.

Bộ Y tế đã chia bệnh tay chân miệng thành 4 cấp độ, bao gồm:

• Tay chân miệng độ 1: Bệnh không xuất hiện biến chứng, chỉ xuất hiện tình trạng phát ban hoặc loét miệng.
• Tay chân miệng độ 2: Bệnh có biến chứng thần kinh, được ra độ 2a (có biến chứng thần kinh) và độ 2b (có biến chứng thần kinh nặng).
• Tay chân miệng độ 3: Bệnh tay chân miệng biến chứng rối loạn thần kinh thực vật nặng.
• Tay chân miệng độ 4: Bệnh tay chân miệng suy hô hấp tuần hoàn nặng.

Bé bị tay chân miệng phải làm sao?

Bé bị tay chân miệng phải làm sao? Nên điều trị tại nhà hay điều trị nội trú tại bệnh viện? là nỗi băn khoăn của nhiều phụ huynh có con nhỏ có dấu hiệu bị tay chân miệng. Phụ thuộc vào mức độ nhiễm trùng và diễn tiến bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định phương án điều trị cho bé phù hợp nhất, cụ thể như sau:

1. Điều trị tay chân miệng cho bé tại nhà

Theo Bộ Y tế, các trường hợp trẻ bị tay chân miệng được phân độ 1 (tay chân miệng không có biến chứng) được chỉ định điều trị ngoại trú tại nhà và theo dõi tại y tế cơ sở. Các biện pháp điều trị tập trung vào giảm triệu chứng và hỗ trợ phục hồi sức khỏe, tăng cường đề kháng chống lại bệnh.

1.1. Hạ sốt và giảm đau

Đối với trường hợp trẻ bị sốt, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng thuốc hạ sốt, giảm đau Paracetamol liều 10 - 15mg/kg/lần (uống) hoặc 10 - 15mg/kg/lần đặt hậu môn, sau mỗi 4 - 6 giờ. Ngoài ra, trẻ có thể sử dụng thuốc Ibuprofen 5 - 10mg/kg/lần, sau mỗi 6 - 8 giờ để hỗ trợ thuyên giảm tình trạng sốt.

Đồng thời, trẻ bị tay chân miệng có triệu chứng sốt phải thực hiện tái khám tại cơ sở y tế mỗi ngày, cho đến khi trẻ hết sốt ít nhất trong 48 giờ.

1.2. Vệ sinh cá nhân và không gian sống

Đối với trẻ bị tay chân miệng, việc vệ sinh cá nhân là vô cùng quan trọng, đặc biệt cẩn thận với các phát ban đỏ/ mụn nước và tình trạng loét miệng, vì chúng có thể khiến tình trạng nhiễm trùng trở nên nặng hơn. Theo các chuyên gia y tế, vệ sinh răng miệng cho trẻ cần được thực hiện nhẹ nhàng và cẩn trọng, có thể sử dụng thuốc bôi để làm dịu vết loét miệng như thuốc băng niêm mạc đường tiêu hóa antacid.

Ở vùng da bị tổn thương do phát ban và mụn nước, ba mẹ cần lưu ý không để trẻ gãi để hạn chế làm vỡ mụn nước. Đối với trường hợp mụn nước bị vỡ, có thể bôi dung dịch sát khuẩn vào vị trí bị tổn thương, chẳng hạn như dung dịch Povidone-iodine, xanh methylene.

1.3. Chế độ dinh dưỡng phù hợp để trẻ mau hồi phục

Chế độ dinh dưỡng cho trẻ nên được thực hiện theo độ tuổi, đặc biệt lưu ý là dạng thức ăn lỏng, mềm, dễ tiêu, để nguội mát nhằm hạn chế kích thích vết thương ở miệng khiến quá trình hồi phục kéo dài. Đối với trẻ còn bú, sữa mẹ chính là nguồn dinh dưỡng hoàn hảo cho bé.

⇒ Tham khảo thêm: Trẻ bị tay chân miệng ăn gì để mau khỏi bệnh?

Cần lưu ý, tránh cho trẻ ăn những thực phẩm có tính axit, cứng, khô ráp, cay nóng, nhiều dầu mỡ… vì có thể càng làm tệ đi những tổn thương bên trong việc, cản trở quá trình hồi phục do nguy cơ nhiễm trùng nặng hơn.

Trong quá trình điều trị và theo dõi tại nhà, nếu trẻ đột nhiên xuất hiện một trong những dấu hiệu như: sốt trên 39 độ C hoặc sốt kéo dài trên 48 giờ, nôn ói nhiều, lừ đừ, không chịu bú hoặc ăn bú quá ít, giật mình, thở nhanh hoặc khó thở, da nổi vân tím, co giật, hôn mê, hoặc sinh hoạt bất thường so với mọi ngày, cần đưa trẻ tái khám ngay để được can thiệp kịp thời.

2. Điều trị nội trú tại bệnh viện

Theo Bộ Y tế, đối với trường hợp tay chân miệng từ độ 2 trở lên, tức có nguy cơ biến chứng nguy hiểm, bé sẽ được chỉ định điều trị nội trú tại bệnh viện. Đặc biệt, cần bố trí trẻ bị bệnh tay chân miệng có cùng phân độ vào cùng phòng bệnh để thuận tiện theo dõi.

Một số sai lầm phổ biến khi điều trị tay chân miệng cho trẻ

Bệnh tay chân miệng ảnh hưởng phổ biến ở trẻ nhỏ, mặc dù thường biểu hiện nhẹ nhưng cũng có thể trở nặng nếu bố mẹ chăm sóc trẻ sai cách. Một số sai lầm phổ biến khi điều trị tay chân miệng cho trẻ khiến quá trình hồi phục trở nên khó khăn hơn, bao gồm:

1. Dùng sai hoặc tự ý dùng thuốc

Nhiều bậc phụ huynh nhầm tưởng trẻ bị tay chân miệng với tình trạng nhiễm trùng trên da khác nên tự ý dùng thuốc kháng sinh cho con. Điều này gây ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ vì thuốc kháng sinh không chữa được bệnh do virus gây ra như bệnh tay chân miệng, thậm chí còn tiềm ẩn nguy cơ kháng thuốc, dị ứng, sốc thuốc… Do đó, bố mẹ tuyệt đối không tự ý dùng thuốc, chỉ sử dụng khi có chỉ định của bác sĩ.

Bên cạnh đó, nhiều phụ huynh thực hiện vệ sinh sai cách các tổn thương trong miệng của trẻ bằng cách vệ sinh trực tiếp vào các tổn thương. Tuy nhiên, việc này có thể làm vết loét trong miệng trở nên nghiêm trọng, thậm chí tăng nguy cơ bị nhiễm nấm. Đối với trường hợp này, phụ huynh chỉ cần cho trẻ súc miệng bằng nước muối sinh lý sau khi ăn, trước và sau khi ngủ dậy.

2. Kiêng cữ sai cách

Rất nhiều phụ huynh quan niệm rằng trẻ bị tay chân miệng cần kiêng ra gió, vì có thể khiến trẻ lâu hồi phục hơn nên cho trẻ mặc đồ ấm và dày để tránh gió. Tuy nhiên, việc này có thể khiến trẻ bị khó chịu, ngứa ngáy, bí bách làm các tổn thương trên da lâu khỏi hơn. Đồng thời, việc này sẽ dễ khiến trẻ đổ mồ hôi, khiến virus càng có cơ hội phát triển mạnh mẽ hơn.

Bên cạnh đó, nhiều phụ huynh còn nghĩ trẻ bị tay chân miệng không nên tắm vì sẽ khiến vết thương nhiễm trùng lan ra khắp cơ thể. Tuy nhiên, quan niệm này sẽ khiến trẻ có nguy cơ cao bị bội nhiễm do cơ thể không được làm sạch, dễ bị vi khuẩn tấn công, dẫn đến việc điều trị trở nên khó khăn hơn.

⇒ Tham khảo thêm: Bệnh tay chân miệng có nên tắm không? Cách tắm an toàn cho trẻ

3. Không cách ly trẻ

Việc không cách ly trẻ bị tay chân miệng làm gia tăng nguy cơ lây nhiễm cho những trẻ khác, thậm chí cho cả người lớn xung quanh, lâu dần có thể phát triển thành dịch trong cộng đồng. Theo các chuyên gia y tế, trẻ bị tay chân miệng cần được nghỉ ngơi, tránh kích thích. Đối với trẻ đi học, cần nghỉ học và sau 7 - 10 ngày kể từ khi phát hành bệnh mới cho trẻ đi học lại.

⇒ Tham khảo thêm: Tay chân miệng cách ly bao lâu? Lưu ý quan trọng bố mẹ cần biết

4. Không theo dõi sát các dấu hiệu nguy hiểm

Việc chủ quan không theo dõi sát các dấu hiệu nguy hiểm của bệnh là nguyên nhân dẫn đến bệnh tình trở nặng, bùng phát các biến chứng nguy hiểm, thậm chí gây tử vong. Chẳng hạn như các ba mẹ thường bỏ qua hiện tượng trẻ giật mình, quấy khóc nhiều, nhưng đây lại là một trong những dấu hiệu điển hình khi trẻ bị nhiễm độc thần kinh.

Do đó, lời khuyên dành cho các bậc phụ huynh có con nhỏ bị tay chân miệng là không được bỏ qua bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, dù chỉ là biểu hiện nhẹ, cần thăm khám bác sĩ ngay để được can thiệp kịp thời.

Phòng ngừa bệnh tay chân miệng cho trẻ

Bên cạnh nỗi lo về bé bị tay chân miệng phải làm sao? Các bậc phụ huynh đặc biệt quan tâm đến việc phòng ngừa bệnh tay chân miệng cho trẻ thế nào là đúng. Theo Bộ Y tế, nguyên tắc phòng bệnh tay chân miệng chính là tiêm vắc xin phòng bệnh và áp dụng các biện pháp phòng ngừa nguy cơ lây nhiễm virus, đặc biệt chú ý đến khả năng tiếp xúc trực tiếp với nguồn lây.

1. Tiêm phòng vắc xin

Hiện nay, trên thế giới đã có vắc xin phòng bệnh tay chân miệng cho trẻ em - đối tượng có nguy cơ cao nhất lây nhiễm và mắc bệnh tay chân miệng. Vắc xin đang trong quá trình phê duyệt và sớm được Hệ thống tiêm chủng vắc xin VNVC đưa về Việt Nam, ra mắt và triển khai tiêm đầu tiên trên toàn quốc, mang đến cơ hội sớm tiếp cận với một trong những loại vắc xin mới, vắc xin quan trọng cho trẻ em Việt, giúp phòng ngừa căn bệnh cực kỳ phổ biến và nguy hiểm hàng đầu ở nhóm trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Vắc xin tay chân miệng thế hệ mới là loại vắc xin giúp phòng ngừa chủng Enterovirus 71 (EV71), tác nhân hàng đầu gây ra các biến chứng thần kinh nặng và tử vong ở trẻ em. Vắc xin được nghiên cứu và sản xuất bởi Tập đoàn Substipharm Biologics (Pháp) với công nghệ tiên tiến, chỉ định tiêm cho trẻ từ 2 tháng tuổi đến dưới 6 tuổi.

Theo kết quả nghiên cứu về vắc xin tay chân miệng đã chứng minh được tính an toàn và hiệu quả cao lên đến 96,8% trong phòng bệnh, đồng thời duy trì tính sinh miễn dịch lâu dài với chủng EV71 ở bất kỳ độ nặng nào. Đồng thời, vắc xin tay chân miệng có khả năng sinh miễn dịch chéo với các chủng virus gây bệnh tay chân miệng khác như B5, C4.

2. Thực hiện phòng bệnh tại nhà và trường học

Bên cạnh tiêm vắc xin, phòng bệnh tay chân miệng cho trẻ cần được thực hiện đồng bộ cả ở nhà và trường học để giảm nguy cơ lây nhiễm. Tại nhà, cha mẹ nên giữ gìn vệ sinh cá nhân cho trẻ bằng cách rửa tay thường xuyên với xà phòng, đặc biệt trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh. Đồng thời, thực hiện vệ sinh đồ chơi, vật dụng cá nhân và khu vực sinh hoạt của trẻ bằng dung dịch sát khuẩn để loại bỏ mầm bệnh. Tránh để trẻ tiếp xúc gần gũi với người mắc bệnh hoặc có triệu chứng nghi ngờ.

Tại trường học, cần đảm bảo môi trường lớp học luôn sạch sẽ, thông thoáng và đồ dùng học tập được vệ sinh định kỳ. Các giáo viên cần giám sát kỹ sức khỏe của trẻ, phát hiện sớm các dấu hiệu bệnh để có biện pháp cách ly kịp thời. Đặc biệt, việc giáo dục trẻ về thói quen giữ gìn vệ sinh cá nhân đóng vai trò quan trọng, giúp nâng cao nhận thức và ý thức tự bảo vệ sức khỏe. Những biện pháp này kết hợp hiệu quả sẽ tạo môi trường an toàn, giảm thiểu tối đa nguy cơ lây lan bệnh tay chân miệng.

3. Nâng cao hệ miễn dịch cho trẻ

Để phòng ngừa bệnh tay chân miệng cho trẻ, việc nâng cao hệ miễn dịch đóng vai trò quan trọng giúp trẻ chống lại mầm bệnh. Một số biện pháp giúp tăng cường hệ miễn dịch cho trẻ, bao gồm:

• Chế độ dinh dưỡng cân đối: Cung cấp đầy đủ các nhóm chất dinh dưỡng, đặc biệt là vitamin C, D và kẽm, giúp tăng cường sức đề kháng tự nhiên.
• Giấc ngủ đủ và chất lượng: Đảm bảo trẻ ngủ đủ và ngon giấc theo độ tuổi, vì giấc ngủ giúp cơ thể phục hồi và tăng cường hệ miễn dịch.
• Tăng cường vận động: Khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động thể chất phù hợp với thể trạng và nhẹ nhàng, để rèn luyện sức khỏe tổng thể.
• Giữ vệ sinh cá nhân: Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, đặc biệt trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh, để giảm nguy cơ lây nhiễm.
• Bổ sung lợi khuẩn: Sử dụng thực phẩm chứa probiotic như sữa chua, men vi sinh để hỗ trợ hệ tiêu hóa và tăng cường miễn dịch.
• Hạn chế tiếp xúc với nguồn lây: Tránh để trẻ tiếp xúc gần với người mắc bệnh hoặc môi trường có nguy cơ cao.

Bài viết trên đây đã giải đáp cho nỗi trăn trở của các bậc phụ huynh về vấn đề “Bé bị tay chân miệng phải làm sao?” theo cách điều trị của Bộ Y tế. Khi trẻ có dấu hiệu nghi ngờ bị tay chân miệng, phụ huynh cần khẩn trương đưa trẻ đến thăm khám bác sĩ để được can thiệp điều trị kịp thời, hạn chế nguy cơ biến chứng nghiêm trọng. Tốt nhất, trẻ nên chủ động tiêm vắc xin phòng bệnh trước nguy cơ mầm bệnh tấn công, ảnh hưởng đến sức khỏe.