Bệnh viêm màng não mô cầu BC là gì? Cách phòng bệnh hiệu quả đến 95%

Viêm màng não mô cầu BC là 1 trong 10 bệnh truyền nhiễm có tỷ lệ tử vong cao nhất ở Việt Nam. Bệnh khởi phát đột ngột với các triệu chứng như sốt, xuất hiện ban đỏ hay còn gọi là tử ban sau đó lan ra nhanh chóng, lúc này tính mạng của người bệnh chỉ còn tính bằng giờ. Người bệnh có thể tử vong trong 24 giờ kể từ khi xuất hiện triệu chứng đầu tiên. Cần làm gì để phòng viêm não mô cầu BC hiệu quả?

Viêm màng não mô cầu BC là gì?

Viêm màng não mô cầu BC là bệnh truyền nhiễm cấp tính lây truyền qua đường hô hấp. Theo thống kê của tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm trên thế giới có khoảng 1,2 triệu ca viêm màng não do não mô cầu, trong đó có khoảng 50% ca tử vong nếu không được kịp thời điều trị. Dù cho có được điều trị, mỗi năm trên thế giới vẫn có 135.000 ca tử vong, chiếm đến 15% số ca mắc. Tỷ lệ mắc viêm màng não mô cầu tại Việt Nam lên đến 2,3/100.000 dân.

Viêm màng não mô cầu là 1 trong 10 bệnh truyền nhiễm có tỷ lệ tử vong cao nhất đất nước, với 0,03/100.000 dân. Bệnh nguy hiểm khi gây tử vong chỉ trong 24 giờ kể từ khi khởi phát triệu chứng đầu tiên và cứ 2 trong số 10 người mắc bệnh sẽ gặp các di chứng như liệt, điếc, thiểu năng trí tuệ… suốt đời.

Nguyên nhân gây bệnh não mô cầu BC

1. Vi Khuẩn Neisseria Meningitidis huyết thanh B và C

Vi khuẩn não mô cầu (Neisseria Meningitidis) là vi khuẩn thường trú trong mũi và hầu họng của người bình thường, chỉ chờ điều kiện thích hợp (hệ miễn dịch bị suy giảm, điều trị thuốc ức chế miễn dịch…)  để tấn công gây bệnh và diễn tiến nhanh chóng, gây ra biến chứng nguy hiểm.

Vi khuẩn não mô cầu gồm 13 nhóm huyết thanh có khả năng gây bệnh, trong đó nhóm A, B, C, Y, X và W135 là 6 nhóm gây bệnh nguy hiểm nhất. Tại Việt Nam, não mô cầu nhóm B phổ biến và thường gặp nhất, gây ra đa số các ca bệnh lý não mô cầu xâm lấn như viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết hoặc viêm màng não kết hợp nhiễm khuẩn huyết. Trong những năm 90 của thế kỷ 20, nhiều quốc gia Châu Mỹ La Tinh như: Mỹ, Canada, Argentina, Colombia, Cuba, Brazil, Chile,... đã bùng phát nhiều trận dịch do não mô cầu khuẩn nhóm B và C chiếm ưu thế.

2. Bệnh lây truyền qua đường nào?

Vi khuẩn não mô cầu dễ lây từ người này sang người khác qua đường hô hấp, giọt bắn, tiếp xúc gần; khi người lành hít phải các giọt bắn nhiễm vi khuẩn từ người bệnh lúc nói chuyện, hắt hơi, ho. Khả năng lây truyền bệnh qua tiếp xúc gián tiếp với đồ vật nhiễm mầm bệnh hiếm khi xảy ra.

3. Ai có nguy cơ cao bị lây nhiễm và mắc bệnh viêm màng não mô cầu?

Nhóm trẻ dưới 1 tuổi là đối tượng có nguy cơ mắc bệnh viêm màng não mô cầu BC cao nhất so với các nhóm tuổi khác, đặc biệt là nhóm dưới 5 tháng tuổi. Ở giai đoạn đầu, viêm màng não mô cầu không có triệu chứng đặc trưng, biểu hiện như tình trạng cảm, ho, sổ mũi thông thường nên rất khó chẩn đoán sớm và dễ nhầm lẫn với những bệnh lý nhiễm siêu vi thông thường như cảm, cúm,...

Tuy nhiên, bệnh lại diễn tiến rất nhanh, có thể tử vong trong vòng 24 giờ nếu không được điều trị kịp thời hoặc nếu điều trị khỏi lại để lại di chứng nặng nề như cắt cụt chi, mất thính lực, rối loạn tâm lý…, những di chứng này tồn tại suốt đời vài ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.

Ở trẻ nhũ nhi và trẻ nhỏ, hệ thống miễn dịch chưa hoàn thiện và giảm nồng độ kháng thể bảo vệ từ mẹ dẫn đến khả năng diệt khuẩn thấp là nguyên nhân khiến trẻ dễ mắc bệnh hơn. Chính vì vậy, tiêm sớm vắc xin cho trẻ ngay từ 2 tháng tuổi sẽ giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh cũng như di chứng do não mô cầu nhóm B gây ra.

Triệu chứng viêm màng não mô cầu BC

Viêm màng não mô cầu BC nói riêng và do các nhóm huyết thanh khác nói chung đặc trưng bởi các triệu chứng như tử ban (nốt ban đỏ) hình sao, nôn vọt, cứng cổ, sợ sáng,... Tuy nhiên, các triệu chứng bệnh giai đoạn đầu thường không rõ ràng và dễ bị nhầm lẫn với các bệnh do virus thông thường, dẫn đến việc chẩn đoán sai, tỷ lệ tử vong cao lên đến 50% nếu không được điều trị.

Mặt khác, “người lành mang trùng” là những người mang vi khuẩn não mô cầu, nhưng không biểu hiện triệu chứng chiếm tỷ lệ cao. Đây được xem là nguồn phát tán mầm bệnh khó kiểm soát. Tỷ lệ người lành mang trùng có thể gia tăng lên đến 50% khi dịch bệnh xảy ra.

Các biến chứng nguy hiểm của viêm màng não BC

Bệnh gây nhiều biến chứng nguy hiểm cho người bệnh như viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết, viêm phổi, viêm khớp, viêm tai giữa, viêm màng ngoài tin. Trong đó viêm màng não và nhiễm khuẩn huyết là hai biến chứng thường gặp và diễn tiến đột ngột nhất, có khả năng dẫn đến tử vong trong vòng 24 giờ.

Đó là chưa kể đến 20% bệnh nhân sống sót sau viêm màng não do não mô cầu phải gánh chịu nhiều di chứng về thể chất và tinh thần như cắt cụt chi, điếc, mù lòa, rối loạn tâm lý, thiểu năng trí tuệ… Từ đó để lại gánh nặng lớn về tinh thần, kinh tế cho người bệnh và người thân trong gia đình và xa hơn nữa là gánh nặng cho xã hội.

Biện pháp phòng ngừa viêm màng não mô cầu BC

Có 13 nhóm huyết thanh não mô cầu gây bệnh, trong đó có 6 nhóm huyết thanh thường gặp và nguy hiểm nhất (A, B, C, Y, W-135, X). Tại Việt Nam, đã có vắc xin phòng ngừa cho 5 nhóm huyết thanh não mô cầu gây bệnh não mô cầu xâm lấn nguy hiểm là  A, B, C, Y, W-135, trong đó có vắc xin phòng viêm màng não mô cầu nhóm BC.

1. Tiêm vắc xin ngừa viêm màng não mô cầu BC

Chi phí cho việc tiêm vắc xin không hề đáng kể so với chi phí điều trị và phát sinh nếu mắc viêm màng não do não mô cầu BC. Để phòng ngừa não mô cầu khuẩn BC, trẻ từ 6 tháng tuổi và người lớn đến 45 tuổi có thể tiêm  vắc xin VA-Mengoc-BC (CuBa) do hãng Finlay Institute tại CuBa sản xuất theo công nghệ túi màng ngoài Polysaccharide, phòng não mô cầu nhóm B 1 thành phần kháng nguyên và Polysaccharide nhóm C. . (1) (2)

⇒ Xem thêm: Vắc xin viêm màng não mô cầu BC giá bao nhiêu tiền? Tiêm ở đâu tốt, uy tín?

Ngoài ra, trẻ cũng có thể phòng bệnh viêm màng não do não mô cầu sớm hơn từ 2 tháng tuổi bằng vắc xin thế hệ mới phòng não mô cầu B Bexsero (Ý) vừa được nhà sản xuất đưa về Việt Nam, đây là vắc xin phòng viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết… do não mô cầu xâm lấn do Neisseria meningitidis nhóm B do hãng GSK (Bỉ) sản xuất tại Ý với công nghệ mới là tiếp cận dựa trên hệ gen của vi khuẩn não mô cầu để phát triển vắc xin (reverse vaccinology). Vắc xin dành cho trẻ từ 2 tháng đến người lớn 50 tuổi.

Vậy 2 loại vắc xin này có điểm gì khác biệt? Hai loại vắc xin này tuy cùng có chung tác dụng phòng bệnh viêm màng não mô cầu nhóm B nhưng khác nhau về công nghệ sản xuất, hiệu quả bảo vệ, tính rộng rãi, đối tượng tiêm và lịch chủng ngừa. Để hiểu rõ hơn, hãy cùng xem qua thông tin trong bảng so sánh sau.

Xem thêm video: So sánh vắc xin VA-Mengoc-BC và Bexsero

Vắc xin thế hệ mới phòng viêm màng não mô cầu B (Bexsero - Ý) chứa bốn thành phần kháng nguyên (4CMENB) của nhóm B, cung cấp khả năng tiêu diệt hiệp đồng cao và bao phủ nhiều chủng vi khuẩn não mô cầu nhóm B hơn, có hiệu quả phòng các bệnh lý não mô cầu xâm lấn nhóm B gây ra lên đến 95%. Đặc biệt Bexsero có hiệu quả bảo vệ cao trên các biến chủng não mô cầu nhóm B tại Việt Nam và có hiệu quả với cả các dị chủng não mô cầu B.

Trong khi đó, vắc xin VA-Mengoc-BC (CuBa) chỉ chứa 1 thành phần kháng nguyên nhóm B (hiệu quả bảo vệ trên nhóm B hẹp hơn) và polysaccharide nhóm C giúp phòng các bệnh lý do não mô cầu khuẩn nhóm B, C. Vắc xin VA-Mengoc-BC (CuBa) có hiệu quả bảo vệ trên 90% (đối với các chủng thuộc não mô cầu nhóm B của người CuBa, không hiệu quả với các dị chủng não mô cầu B không có trong vắc xin).

Vắc xin VA-Mengoc-BC chỉ định tiêm cho trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên đến người lớn 45 tuổi. Lịch tiêm 2 mũi cách nhau 6-8 tuần.

Vắc xin Bexsero chỉ định tiêm cho trẻ từ 2 tháng tuổi đến người 50 tuổi với lịch tiêm

• Trẻ từ 2 tháng đến dưới 6 tháng tuổi: 2 mũi cơ bản cách nhau 02 tháng, mũi nhắc lại sau mũi 2 tối thiểu 6 tháng khi trẻ >=12 tháng tuổi.
• Trẻ tròn 6 tháng đến dưới 12 tháng tuổi: 2 mũi cơ bản cách nhau 02 tháng, và mũi nhắc lại sau mũi 2 tối thiểu 2 tháng khi trẻ >= 12 tháng tuổi.
• Trẻ từ tròn 1 tuổi đến 2 tuổi: 2 mũi cơ  bản cách nhau 02 tháng và mũi nhắc lại sau mũi 2 là 12 tháng.
• Người từ 2 tuổi đến 50 tuổi: 2 mũi cơ bản cách nhau 01 tháng.

Bên cạnh hai loại vắc xin phòng viêm màng não do não mô cầu B và C kể trên, trẻ từ 6 tuần tuổi có thể bổ sung thêm vắc xin Nimenrix (Bỉ), hoặc trẻ  9 tháng bổ sung thêm vắc xin Menactra (Mỹ), hoặc trẻ từ 12 tháng tuổi bổ sung vắc xin MenQuadfi (Mỹ), nhằm phòng 4 nhóm huyết thanh A, C, Y, W-135. Từ khi đưa vào sử dụng, vắc xin cộng hợp ACYW-135 đã giảm đến 90% số ca mắc bệnh ở các nhóm huyết thanh chính gây bệnh A, C, Y và W-135.

Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC là đơn vị tiêm chủng tại Việt Nam có đầy đủ ba loại vắc xin phòng tất cả các nhóm não mô cầu nguy hiểm gồm: Vắc xin thế hệ mới phòng não mô cầu B (Bexsero - Ý), vắc xin phòng não mô cầu BC (Mengoc BC – Cuba) và vắc xin phòng não mô cầu ACYW-135 (Menactra – Mỹ, Nimenrix - Bỉ, MenQuadfi - Mỹ).

Nhằm kịp thời đáp ứng nhu cầu tiêm vắc xin phòng bệnh cho trẻ em và người lớn, VNVC triển khai cả Tiêm lẻ vắc xin hoặc Tiêm trọn gói vắc xin, đồng thời áp dụng nhiều chương trình ưu đãi hấp dẫn, đặc biệt với các vắc xin phòng bệnh não mô cầu, các combo vắc xin này được duy trì giá bình ổn, hỗ trợ tiêm vắc xin trước trả sau không lãi suất hoặc chia nhỏ thanh toán trong nhiều lần, ưu đãi giá khi tiêm đầy đủ phác đồ với Gói vắc xin phù hợp.

Chi phí tiêm vắc xin tại VNVC đã bao gồm tất cả các chi phí: khám sàng lọc với bác sĩ, công tiêm, tư vấn trước tiêm và tư vấn theo dõi sau tiêm, tin nhắn nhắc lịch tiêm, sổ tiêm, lưu giữ lịch sử tiêm chủng và miễn phí sử dụng các tiện ích tại trung tâm như khu vui chơi trong nhà, bỉm/tã, nước uống sạch, wifi miễn phí hoặc hỗ trợ giữ xe…

Để được tư vấn, giải đáp thắc mắc các vấn đề liên quan đến vắc xin phòng viêm màng não do não mô cầu B; BC; ACYW-135 Quý Khách có thể liên hệ qua số Hotline 028 7102 6595, qua fanpage trungtamtiemchungvnvc.

2. Giữ vệ sinh mũi họng

Vi khuẩn não mô cầu lây truyền qua đường hô hấp. Chúng xâm nhập niêm mạc mũi, họng sau đó nhân lên và gây bệnh viêm màng não mô cầu BC cho cơ thể. Do đó, giữ vệ sinh mũi họng giúp hạn chế nguy cơ nhiễm trùng do não mô cầu khuẩn và các mầm bệnh truyền nhiễm lây qua đường hô hấp khác.

3. Tránh tiếp xúc với người đang mắc bệnh

Bệnh viêm màng não mô cầu BC có khả năng lây lan cao. Bên cạnh chú ý giữ vệ sinh mũi họng, người dân cần tránh tiếp xúc với người bệnh. Đeo khẩu trang tại các cơ sở y tế, các phương tiện công cộng và các địa điểm đông người. Khi có các dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh cần đến ngay cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị kịp thời.

Phương pháp chẩn đoán bệnh não mô cầu BC

Để chẩn đoán chính xác viêm màng não mô cầu BC, bên cạnh các triệu chứng đặc trưng của bệnh, các bác sĩ còn dựa vào kết quả xét nghiệm để đánh giá tình trạng và mức độ nghiêm trọng của bệnh. Từ đó, có hướng xử trí kịp thời. Các phương pháp xét nghiệm viêm não mô cầu BC gồm: Chụp CT, chụp cộng hưởng từ MRI, xét nghiệm máu, cấy máu, xét nghiệm dịch não tủy, nhuộm soi dịch hầu họng.

Điều trị viêm màng não mô cầu BC

Viêm màng não do não mô cầu là bệnh lý diễn biến nhanh, khó lường; do đó, cần được điều trị kịp thời, đúng cách. Đầu tiên, khi đã xác định được mầm bệnh, các bác sĩ sẽ tiêm kháng sinh vào tĩnh mạch bệnh nhân nhằm ức chế sự nhân lên của vi khuẩn. Sau khi tình trạng của người bệnh cơ bản được kiểm soát, bác sĩ sẽ chỉ định dùng thuốc. Nếu bệnh diễn biến nghiêm trọng, bác sĩ sẽ chỉ định dùng các phương pháp hỗ trợ hô hấp và tuần hoàn, hỗ trợ tim mạch, cân bằng điện giải,...

Viêm màng não mô cầu BC được xem là “bệnh tử” với diễn tiến nhanh, khó lường, gây tử vong nhanh chỉ trong 24 giờ kể từ khi khởi phát triệu chứng đầu tiên. Thậm chí, ngay cả khi được điều trị, 2 trong số 10 người bệnh vẫn sẽ gặp các di chứng như liệt, điếc, thiểu năng trí tuệ… suốt đời.

Các chuyên gia khuyến cáo người dân cần tiêm phòng đầy đủ các loại vắc xin phòng các nhóm huyết thanh: BC (Mengoc BC – Cuba), B (Bexsero – Ý) và ACYW-135 (Menactra – Mỹ/ Nimenrix - Bỉ/ MenQuadfi - Mỹ). Hệ thống tiêm chủng VNVC có đủ các loại vắc xin phòng bệnh viêm màng não do não mô cầu các nhóm, sẽ là địa chỉ tiêm phòng uy tín, đáng tin cậy cho cả gia đình.