Bệnh viêm màng não mủ do Haemophilus inuenzae type B (HIB)

Viêm màng não mủ do Haemophilus inuenzae type B (Hib) gây ra là một bệnh vô cùng nguy hiểm. Cứ 20 trẻ bị viêm màng não mủ do Hib sẽ có 1 trẻ tử vong, ngay cả khi được điều trị kịp thời. Bệnh cảnh lây lan nhanh, một số trẻ mang vi trùng Hib nhưng không có dấu hiệu hoặc triệu chứng gì của bệnh nên dễ phát tán ra cộng đồng.

Trên thế giới, ước tính hằng năm có 400.000 – 700.000 trẻ chết do các bệnh Hib gây ra, gồm viêm màng não và viêm phổi. Nếu được cứu sống, trẻ vẫn có thể bị các biến chứng kéo dài trên hệ thần kinh và bị tổn thương não vĩnh viễn như điếc, liệt, chậm phát triển tâm thần vận động, não úng thủy hoặc sống đời sống thực vật…

Trong suốt kỷ nguyên vi khuẩn học hiện đại, Haemophilus inuenzae type B (Hib) đã được xác định là một trong 3 nguyên nhân phổ biến nhất gây viêm màng não do vi khuẩn ở thanh thiếu niên. Hai loại còn lại là Neisseria meningitidis và Streptococcus pneumoniae. Trước khi việc chủng ngừa được triển khai rộng rãi và mang lại hiệu quả, 3 vi khuẩn này chiếm hơn 80% trong tất cả các trường hợp viêm màng não ở các quốc gia công nghiệp.

Trên thế giới, hàng năm, ước tính khoảng 8 triệu trường hợp viêm phổi, viêm màng não mủ và khoảng 400.000 trẻ tử vong do Hib. Tại Việt Nam, theo thống kê năm 2000 do WHO hợp tác với Viện Vệ sinh dịch tễ Trung Ương tiến hành, ước tính Hib gây ra 625 trường hợp viêm màng não mỗi năm. Hib là nguyên nhân hàng đầu gây viêm màng não cấp do vi khuẩn ở trẻ dưới 5 tuổi, chiếm từ 1/3-1/2 số trường hợp viêm màng não do vi khuẩn.

Viêm màng não mủ do Hib là gì?

Viêm màng não mủ là hiện tượng của viêm của màng não do sự xâm lấn và tăng sinh của vi trùng trong dịch não tủy. Vi khuẩn gây viêm màng não có nhiều loại như: Hemophilus influenza type b (Hib), phế cầu khuẩn, não mô cầu, tụ cầu khuẩn và các loại vi khuẩn gram âm. Trong đó, Hib là loại vi khuẩn gây bệnh viêm màng não mủ thường gặp nhất ở các trẻ từ 2 tháng đến 5 tuổi, kế đến là phế cầu khuẩn, não mô cầu và tụ cầu khuẩn.  

Viêm màng não là một căn bệnh liên quan đến nhiễm trùng của màng bảo vệ bao gồm não và tủy sống, vi trùng Hib đi vào cơ thể sẽ vào máu, sau đó xâm nhập vào màng não và gây bệnh. Đây là bệnh nguy hiểm, có thể xuất hiện quanh năm, dẫn đến những hậu quả nặng nề không chỉ cho trẻ em mà còn cho cả người lớn, bệnh gây tử vong nhanh nếu không điều trị kịp thời.

Nguyên nhân gây bệnh viêm màng não mủ do Hib

Từ năm 1930, các nhà khoa học tìm ra hai dạng H. influenzae: loại không có vỏ và loại có vỏ. Hầu hết các bệnh nhiễm trùng xâm lấn do Hib được gây ra bởi loại có vỏ (loại H. influenzae B), trong đó chủng huyết thanh B mang độc lực cao nhất. Chúng có khả năng lây nhanh và gây bệnh ở người. Khi xâm nhập vào cơ thể người chưa có miễn nhiễm, lớp vỏ giúp H. influenzae tránh không bị tiêu diệt bởi các bạch huyết cầu và hệ thống complement.

Vi khuẩn Haemophilus influenzae type B (Hib) là nguyên nhân gây ra viêm màng não mủ ở người. Vi khuẩn Hib tồn tại ở mũi, họng, lây truyền từ người này sang người khác qua đường hô hấp, qua dịch tiết mũi – họng do ho, hắt hơi.

Phương thức lây truyền bệnh viêm màng não mủ do Hib

Vì vi khuẩn cư trú và phát triển trong mũi họng nên dễ lây truyền từ người sang người qua đường hô hấp, qua những giọt nước bọt hắt hơi và ho, nên nhiều trẻ mang vi khuẩn Hib mà không có bất kỳ truyện chứng hay dấu hiệu lâm sàng nào. Những trẻ này có thể lây cho những trẻ khác và đây là nguồn lây bệnh chính trong cộng đồng.

Hib cũng có thể lây lan qua đồ chơi dùng chung hoặc các đồ vật mà trẻ thường cho vào miệng cắn mút. Tất cả trẻ đều có thể bị nhiễm Hib, nhưng nguy cơ này gia tăng ở nhóm trẻ tại nhà trẻ hoặc trường mẫu giáo.

Triệu chứng bệnh viêm màng não mủ do Hib 

Đối với viêm màng não mủ do Hib, bệnh cảnh nhiễm khuẩn diễn biến rất cấp tính, người bệnh có những triệu chứng như:

• Sốt cao đột ngột;
• Đau đầu dữ dội;
• Buồn nôn, nôn vọt;
• Tăng kích thích;
• Cứng cổ;
• Co giật;
• Li bì, lơ mơ;
• Hôn mê
• Liệt thần kinh khu trú
• Giảm trương cơ lực

Theo Bác sĩ Bạch Thị Chính – Giám đốc Y khoa Hệ thống trung tâm tiêm chủng Trẻ em và Người lớn VNVC: “Ở trẻ em, biểu hiện đầu tiên của bệnh là nôn và co giật, trẻ sốt cao trên 39 độ C, ho và chảy nước mũi kèm theo thóp phồng, bụng chướng và tiêu chảy. Ở trẻ nhũ nhi, biểu hiện đầu là bú kém, bỏ bú, quấy khóc cứng cổ, da xanh xao vì thiếu máu. Bệnh tiến triển rất nhanh, nếu không được điều trị kịp thời, 20-50% trẻ bị viêm màng não mủ do Hib sẽ tử vong.”

Xét nghiệm chẩn đoán bệnh viêm màng não mủ do Hib

Viêm màng não mủ do Hib có thể được xác lập qua các xét nghiệm thăm dò như:

• Chọc dò tủy sống: đây được xem là xét nghiệm quan trọng và có tính chất quyết định trong chẩn đoán. Xét nghiệm cần được tiến hành ngay sau khi thăm khám lâm sàng có dấu hiệu nghi ngờ viêm màng não mủ. Nếu dịch não tủy lờ đục hoặc như nước vo gạo phải điều trị ngay không để chậm trễ. Nếu dịch não tủy hơi mờ hoặc trong, có thể chờ thêm kết quả nhuộm Gram
• Xét nghiệm trực tiếp: Soi và nhuộm Gram, nếu trực trùng Gram (-) nguyên nhân do vi khuẩn Haemophilus Infuenzae
• Cấy máu và cấy bệnh phẩm: Cấy máu và mẫu bệnh phẩm tại vị trí nhiễm trùng có thể xác định được vi khuẩn gây bệnh.

Biến chứng bệnh viêm màng não mủ do Hib

Viêm màng não mủ là bệnh lý tại vị trí nhạy cảm như hệ thần kinh, nên nếu không được can thiệp sẽ có nhiều hệ quả khôn lường. Bệnh tiến triển rất nhanh và nặng dần theo từng ngày, sau 1-2 ngày, nếu không điều trị, trẻ sẽ sốt cao liên tục, nằm li bì, co giật, kèm theo bệnh lý khác như nhiễm khuẩn huyết. Còn nếu can thiệp muộn thì sẽ có nhiều nguy cơ để lại di chứng thần kinh vĩnh viễn như:

• Tổn thương não;
• Tràn dịch dưới màng cứng (tích tụ chất lỏng giữa hộp sọ và não);
• Não úng thủy (tích tụ chất lỏng bên trong hộp sọ dẫn đến sưng não);
• Mất thính lực, câm;
• Liệt tay chân;
• Lác mắt
• Động kinh;
• Sa sút trí tuệ, mất khả năng học tập;

Tỷ lệ tử vong của viêm màng não Hib là 15-20% và cao hơn ở trẻ nhỏ (ví dụ trẻ dưới 2 tháng) và ở những người bị suy giảm miễn dịch. Khoảng 45% trẻ em bị viêm màng não do Hib phục hồi mà không để lại di chứng. Từ 15-25% còn lại bị suy yếu thần kinh nhẹ, 20-40% bị suy yếu thần kinh nghiêm trọng và 10% gặp phải các di chứng thần kinh tàn phế nặng. Những vấn đề lâu dài khác mà trẻ em bị viêm màng não Hib gặp phải bao gồm động kinh, liệt nửa người và giảm thính lực.

Sự chậm trễ trong chẩn đoán và điều trị có thể làm tăng cả tỷ lệ mắc bệnh và tử vong. 

Điều trị và phòng ngừa bệnh viêm màng não mủ do Hib

Một điều đáng báo động, là dù căn bệnh này rất nguy hiểm nhưng tỷ lệ trẻ được phát hiện và nhập viện điều trị viêm màng não do Hib thường ở tình trạng đã nặng. Trẻ nhập viện muộn thường là do chủ quan của các bậc cha mẹ. Biểu hiện lâm sàng viêm màng não mủ ở trẻ em rất đa dạng và thay đổi tùy theo lứa tuổi. Bệnh thường khởi phát với các triệu chứng nhiễm trùng đường hô hấp trên như: sốt cao, chảy mũi, ho, quấy khóc. Vì thế, các bà mẹ rất dễ nhầm lẫn với những triệu chứng cảm cúm thông thường, viêm họng, mũi, sốt siêu vi và tự ý mua thuốc điều trị tại nhà. Đến khi trẻ có những biểu hiện sốt cao kèm theo co giật, mê sảng thì mới đưa trẻ nhập viện, lúc này bệnh đã ở giai đoạn nặng.

Vì thế, các chuyên gia khuyến cáo, phụ huynh nếu thấy trẻ có một vài triệu chứng, như: quấy khóc, sốt li bì, co giật, nôn, thóp phồng…, cần nghĩ đến bệnh viêm màng não mủ và đưa ngay trẻ đến cơ sở y tế để được khám, điều trị kịp thời. Đặc biệt, không được tự ý mua thuốc cho trẻ uống vì bệnh không khỏi mà còn làm cho dấu hiệu bệnh càng không rõ ràng, gây khó khăn cho việc chẩn đoán và điều trị.

Theo BS.CKI Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC khuyến cáo: “Tiêm phòng là biện pháp hiệu quả nhất để phòng bệnh viêm màng não mủ do Hib cho trẻ sơ sinh và vị thành niên. Vì thế ngoài các biện pháp vệ sinh cá nhân và môi trường sống, các bậc phụ huynh cần có biện pháp chủ động phòng bệnh hiệu quả viêm màng não do HIB bằng cách tiêm phòng vắc xin. Đặc biệt, viêm màng não mủ do HIB là căn bệnh được phòng ngừa bằng vắc xin rất hữu hiệu.”

Với sứ mệnh đem lại dịch vụ tiêm chủng (chích ngừa) chất lượng cao, tiện lợi, VNVC đầu tư hệ thống cơ sở vật chất hiện đại với kho vắc xin GSP đạt chuẩn quốc tế cùng hệ thống phòng khám, phòng tiêm, các phòng chức năng tiện dụng.

Tiêm vắc xin ngừa phòng bệnh viêm màng não mủ do HIB tại VNVC, 100% quý khách hàng sẽ được khám sàng lọc và tư vấn trước tiêm hoàn toàn miễn phí. Sau khi tiêm, Quý khách sẽ  được theo dõi trong 30 phút tại  không gian phòng chờ thoáng đãng, sạch sẽ, trẻ em được vui chơi tại khu giải trí trong nhà với đầy màu sắc.

Trung tâm cũng trang bị những tiện nghi cho những bé còn nhỏ như phòng thay tã, phòng pha sữa, phòng cho bé bú, phòng thay bỉm tã miễn phí. Khu vực phòng chờ rộng rãi, được khử khuẩn thường xuyên, wifi và nước uống miễn phí luôn được cung cấp cho khách hàng sử dụng dịch vụ.

Xem thêm clip: Trẻ bị viêm da cơ địa có nên tiêm vắc xin 6in1 không?

Bạn có thể tham khảo bảng giá tại đây. Để được tư vấn và đặt lịch tiêm vắc xin phòng viêm màng não mủ do HIB, có thể dễ dàng đăng ký tại đây hoặc gọi vào hotline 028.7102.6595, nhắn tin cho Fanpage VNVC – Trung tâm Tiêm chủng Trẻ em và Người lớn hoặc liên hệ trực tiếp hệ thống các trung tâm tiêm chủng VNVC trên cả nước.

Châu Quỳnh