Sốt xuất huyết bị phù tay chân có sao không? Khi nào nên gặp bác sĩ?

Người mắc bệnh sốt xuất huyết thường xuất hiện với nhiều triệu chứng khác nhau từ nhẹ đến nặng, bao gồm sốt cao, người mệt mỏi rũ rượi, đau đầu, đau sau hốc mắt, đau cơ, đau khớp, phát ban và xuất huyết. Trong một số trường hợp nghiêm trọng, người bệnh có thể gặp tình trạng sốc, xuất huyết nặng, tổn thương các cơ quan nội tạng, nhiều trường hợp phù tay chân. Vậy, sốt xuất huyết bị phù tay chân có sao không? Chỉ là triệu chứng trùng hợp hay biến chứng nguy hiểm? Làm sao để phòng ngừa và điều trị?

Bài viết dưới đây, chuyên gia đến từ Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về mối liên hệ giữa sốt xuất huyết và hiện tượng phù tay chân để có cách phòng ngừa hiệu quả.

Nguyên nhân dẫn đến tình trạng phù tay phù chân khi bị sốt xuất huyết

Phù tay phù chân là một trong những triệu chứng có thể xảy ra khi mắc sốt xuất huyết. Để hiểu rõ hiện tượng này, cần xem xét kỹ quá trình sinh bệnh học của sốt xuất huyết và các yếu tố liên quan đến sự thay đổi trong cơ thể người bệnh.

Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Dengue gây ra với các triệu chứng lâm sàng đa dạng từ nhẹ đến nặng, bao gồm sốt cao, người mệt mỏi rũ rượi, đau đầu, đau sau hốc mắt, đau cơ, đau khớp, phát ban và xuất huyết… Khi nhiễm virus Dengue, người bệnh không có triệu chứng rõ ràng nhưng bệnh khởi phát đột ngột và diễn biến qua ba giai đoạn: giai đoạn sốt, giai đoạn nguy hiểm và giai đoạn hồi phục.

⇒ Tham khảo thêm: Các giai đoạn của bệnh sốt xuất huyết

Ở giai đoạn nguy hiểm (thường là ngày thứ 3 - 7 sau khi bị sốt), virus Dengue gây ra các phản ứng viêm trong cơ thể, kích thích hệ miễn dịch sản xuất Cytokine và Chemokine, điều chỉnh phản ứng viêm, dẫn đến thay đổi cấu trúc và tính thấm của thành mạch máu, gây ra biểu hiện thoát huyết tương (một phần của máu chứa nước, protein và dinh dưỡng) do tăng tính thấm thành mạch thường kéo dài từ 24 - 48 giờ. Huyết tương thoát ra khỏi mạch máu, tràn vào các mô xung quanh, gây ra phù nề, đặc biệt là các phần phía dưới, gánh chịu trọng tâm của cơ thể như tay, chân.

Ngoài ra, khi huyết tương rời khỏi mạch máu, áp suất thẩm thấu trong lòng mạch giảm, khiến cơ thể giữ nước nhiều hơn trong các mô ngoại vi, khiến tay, chân trở nên sưng phồng, hay cảm giác nặng nề và cứng khớp. Tình trạng này không chỉ gây khó chịu mà còn tiềm tàng nguy hiểm, vì lượng dịch tích tụ lớn có thể dẫn đến sốc.

Một nguyên nhân khác gây ra tình trạng phù nề tay chân khi mắc sốt xuất huyết là sự thay đổi trong cơ chế điều hòa nước và muối của cơ thể. Virus Dengue ảnh hưởng đến thận, làm suy yếu khả năng điều chỉnh cân bằng dịch của cơ thể, dẫn đến tích trữ nước quá mức trong cơ thể.

Ngoài ra, sốt xuất huyết có thể gây ảnh hưởng đến chức năng của các cơ quan nội tạng, đặc biệt là gan và thận. Sự suy giảm chức năng gan có thể dẫn đến tình trạng gián đoạn quá trình sản xuất protein huyết tương (phần lớn là albumin (1)), làm giảm áp lực keo trong mạch máu và góp phần vào hiện tượng phù nề.

Đồng thời, các nghiên cứu cho thấy, sự suy giảm chức năng thận cũng làm tăng sinh Aldosteron (2) trong máu (loại hormone giúp giữ muối và nước trong cơ thể), giảm khả năng loại bỏ nước và muối dư thừa ra khỏi cơ thể, dẫn đến tình trạng tích tụ dịch trong các mô, gây ra tình trạng phù nề tay chân.

Chính vì vậy, ngay khi phát hiện các triệu chứng của bệnh sốt xuất huyết, người bệnh cần khẩn trương đến các cơ sở y tế hoặc bệnh viện gần nhất để được thăm khám và điều trị kịp thời. Đối với người bệnh đã nhập viện điều trị, người chăm sóc cần theo dõi chặt chẽ với các bác sĩ để đưa ra các biện pháp xử trí phù hợp trong từng giai đoạn bệnh, hạn chế khả năng xảy ra các biến chứng nghiêm trọng ảnh hưởng đến sức khỏe của người bệnh.

Dấu hiệu nhận biết phù tay chân khi mắc sốt xuất huyết

Mặc dù không phải lúc nào cũng xuất hiện, nhưng khi sốt xuất huyết bị phù tay chân, có thể cảnh báo, đe dọa nguy cơ biến chứng nghiêm trọng. Nhận biết đúng dấu hiệu phù tay chân khi mắc sốt xuất huyết là rất quan trọng để các bác sĩ có thể đưa ra phương pháp chăm sóc và điều trị phù hợp, từ đó giúp đẩy nhanh quá trình phục hồi của bệnh nhân, ngăn ngừa biến chứng và ngăn chặn sự lây lan của căn bệnh truyền nhiễm này. Dưới đây là một số dấu hiệu nhận biết phù tay chân khi mắc sốt xuất huyết mà người bệnh cần hết sức lưu ý:

• Sưng nề: tay chân trở nên sưng to hơn bình thường. Sưng thường rõ nhất ở mắt cá chân, bàn chân, cổ tay và bàn tay.
• Da căng bóng: vùng da bị phù thường căng, mịn và bóng. Da có thể trông sáng hơn và căng lên do dịch tích tụ dưới da.
• Ấn lõm: khi dùng ngón tay ấn nhẹ vào vùng da bị phù sẽ lõm mềm vào trong, phải mất khoảng vài giây mới quay về trạng thái ban đầu.
• Đau và khó chịu: người bệnh có thể cảm thấy đau, căng tức hoặc khó chịu tại các vùng bị phù, cảm giác này có thể tăng khi đứng hoặc ngồi lâu.
• Khó khăn trong di chuyển: phù chân có thể gây ra tình trạng cứng chi, khó cử động, khó khăn khi di chuyển, đi lại cũng như gây ảnh hưởng trong quá trình sinh hoạt hàng ngày. Người bệnh có thể cảm thấy mệt mỏi và yếu ớt. Những triệu chứng này đặc biệt dễ dàng nhận thấy vào buổi sáng sau khi thức dậy hoặc sau thời gian dài nằm nghỉ ngơi, khi dịch tích tụ nhiều hơn do lực hấp dẫn kém hơn ở tư thế nằm.
• Mất cảm giác hoặc tê bì: trong một số trường hợp, phù tay chân có thể gây ra mất cảm giác hoặc tê bì tại vùng bị ảnh hưởng.
• Khó chịu và căng tức: Người bệnh có thể cảm thấy khó chịu và căng tức ở tay và chân, đặc biệt khi sưng nề trở nên nghiêm trọng.
• Đôi khi, phù nề có thể đi kèm với những thay đổi về màu sắc của da tại vùng bị ảnh hưởng, như da nhợt nhạt hơn hoặc có màu hồng nhạt, do sự thay đổi trong lưu lượng máu cục bộ.
• Đi kèm với phù nề, người bệnh có thể trải qua các triệu chứng như mệt mỏi, đau nhức cơ bắp hay cảm giác da căng đau, sốt cao, nhức đầu, đau sau mắt, đau cơ và khớp và đặc biệt là các chấm xuất huyết dưới da.

Nếu nhận thấy các dấu hiệu trên, cần đưa người bệnh đến cơ sở y tế để được kiểm tra và điều trị kịp thời. Việc chẩn đoán và xử lý sớm có thể giúp ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm và cải thiện tình trạng sức khỏe.

Sốt xuất huyết bị phù tay chân có sao không?

Sốt xuất huyết kèm theo tình trạng phù tay chân là một dấu hiệu đáng lo ngại, cảnh báo về những biến chứng sốt xuất huyết nghiêm trọng có thể xảy ra. Có 2 loại phù nề tay chân khi bị sốt xuất huyết, bao gồm phù mềm, ấn lõm và phù cứng, không ấn lõm.

1. Phù mềm, ấn lõm

Sốt xuất huyết bị phù tay chân có sao không? So với phù cứng, phù mềm (còn gọi là phù dịch) dễ phát hiện hơn, người bệnh có thể dùng ngón tay ấn nhẹ vào vùng da bị phù, khi thả tay ra thì thấy chỗ dấu tay ấn bị lõm xuống, phải mất vài giây sau mới quay trở lại trạng thái ban đầu.

Đây chính là biểu hiện của sự gia tăng tính thấm thành mạch gây ra tình trạng thoát huyết tương xảy ra trong giai đoạn nguy hiểm của sốt xuất huyết. Nếu không được điều trị kịp thời, người bệnh có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như sốc sốt xuất huyết và suy hô hấp, thậm chí dẫn đến tử vong.

Bên cạnh đó, sự rò rỉ quá mức của huyết tương có thể dẫn đến giảm thể tích tuần hoàn, giảm áp lực máu, suy giảm khả năng cung cấp oxy và dinh dưỡng cho các tế bào. Tình trạng này có thể tiến triển sốc giảm thể tích - một biến chứng nguy hiểm của sốt xuất huyết.

2. Phù cứng, không ấn lõm

Phù cứng thường ít gặp hơn trong sốt xuất huyết. Người bệnh có thể kiểm tra bằng cách dùng ngón tay ấn nhẹ vào vùng da bị phù, da rất dày và cứng, sau khi thả tay ra nếu không để lại vết lõm, đồng thời xuất hiện thêm các dấu hiệu đi kèm như khó thở, gan to, cổ trướng, lượng nước tiểu ít… thì đây có thể là tình trạng phù cứng, là một trong những dấu hiệu cảnh báo tình trạng nguy hiểm của bệnh.

⇒ Tham khảo thêm: Sốt xuất huyết có dấu hiệu cảnh báo là gì? Có nguy hiểm không?

Tình trạng phù tay chân cứng có thể xảy ra khi dịch tích tụ trong mô không phải là huyết tương mà là do các phản ứng viêm mạn tính hoặc tổn thương mô nghiêm trọng. Trong trường hợp này, người bệnh cần đến cơ sở y tế hoặc bệnh viện gần nhất để các bác sĩ chuyên khoa khám, làm các xét nghiệm, xác định chính xác tình trạng bệnh lý và phương pháp điều trị cụ thể cho từng đối tượng.

Hướng dẫn theo dõi và xử trí khi bị phù tay chân do sốt xuất huyết

Việc theo dõi và xử trí kịp thời tình trạng phù tay chân do sốt xuất huyết không chỉ giúp giảm bớt sự khó chịu và đau đớn cho người bệnh mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra cũng như đẩy nhanh quá trình phục hồi sức khỏe cho người bệnh. Cụ thể:

• Sự xuất hiện của tình trạng phù nề thường được nhận biết thông qua các dấu hiệu như sưng tấy bất thường ở tay, chân, đôi khi cả ở mặt và bụng. Điều quan trọng là cần giám sát tình trạng mất nước, bởi phù nề có thể gây nhầm lẫn với các tình trạng bệnh lý khác.
• Ngâm tay chân luân phiên với nước ấm và nước lạnh: phương pháp này sẽ giúp người bệnh cải thiện tuần hoàn máu, giảm tình trạng ứ đọng dịch ở vùng tay chân đang bị phù. Thao tác thực hiện như sau: ngâm tay chân người bệnh trong nước ấm khoảng 3 - 5 phút, sau đó chuyển sang ngâm đồng thời tay chân vào nước lạnh trong vòng 30 - 60 giây. Cứ thế thực hiện luân phiên trong khoảng 15 - 20 phút. Ngoài ra, người chăm sóc cũng có thể massage nhẹ nhàng tay chân người bệnh để giúp cải thiện tuần hoàn máu, kích hoạt hệ thống bạch huyết để loại bỏ lượng dịch dư thừa ra khỏi cơ thể. Lưu ý: tuyệt đối không không massage mạnh tay vì có thể tổn thương mô và mạch máu.
• Xây dựng chế độ ăn uống khoa học, lành mạnh: bằng cách hạn chế lượng muối, các thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhanh khỏi bữa ăn hàng ngày để hỗ trợ quá trình giảm lượng nước và dịch tích trữ trong cơ thể. Đồng thời, người mắc bệnh sốt xuất huyết bị phù tay chân nên tăng cường bổ sung nhiều chất xơ, vitamin và khoáng chất có trong rau, củ, quả, trái cây tươi. Uống đủ nước, điện giải nhưng cần có sự kiểm soát để tránh tình trạng giữ nước quá mức.
• Nâng cao chân khi nghỉ ngơi: Khi nằm ngửa hoặc ngủ, người bệnh có thể sử dụng gối để kê cao tay chân hơn vị trí của tim để hỗ trợ giảm sưng phù.
• Chăm sóc bổ trợ: Sử dụng thuốc giảm đau và hạ sốt thông thường như paracetamol nếu có sốt cao, tránh tự ý sử dụng các thuốc chống viêm không steroid như ibuprofen vì có thể gây xuất huyết thêm.
• Theo dõi sát sao mức độ phù nề ở tay và chân của người bệnh, nhiệt độ cơ thể, huyết áp, các dấu hiệu sinh tồn khác, cũng như các triệu chứng thường gặp của sốt xuất huyết như sốt cao, đau bụng, khó thở, chảy máu mũi, chảy máu lợi hoặc xuất hiện các đốm xuất huyết trên da. Liên hệ ngay với bác sĩ hoặc đến bệnh viện/cơ sở y tế địa phương gần nhất nếu xuất hiện các triệu chứng mới hoặc các triệu chứng cũ trở nên nghiêm trọng hơn.
• Điều trị y tế: Điều trị tại bệnh viện là cần thiết cho các trường hợp sốt xuất huyết có biến chứng nặng. Bệnh nhân sẽ được truyền dịch tĩnh mạch cẩn thận để duy trì huyết áp và bù dịch khi cần thiết. Theo dõi liên tục các dấu hiệu sinh tồn, đặc biệt là huyết áp, nhịp tim và lượng nước tiểu.

Cách phòng ngừa phù tay chân khi bị sốt xuất huyết

Bộ Y tế nhận định rằng, tình hình sốt xuất huyết trên thế giới và tại Việt Nam vẫn đang diễn biến rất phức tạp với nguy cơ lây lan trong cộng đồng và bùng phát bệnh rất cao nếu không kịp thời có các phương án dự phòng bệnh tật khoa học được áp dụng trong dân chúng.

Bệnh hiện nay chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, trong khi các triệu chứng lâm sàng của bệnh khá đa dạng và chuyển biến nhanh từ nhẹ sang nặng, diễn biến khó lường. Chính vì vậy, để phòng ngừa phù tay chân khi bị sốt xuất huyết, cách phòng ngừa hữu hiệu nhất chính là chủ động phòng bệnh sốt xuất huyết ngăn chặn dịch bệnh lây lan trong cộng đồng.

Mỗi người dân mỗi tuần cần dành 10 phút để diệt lăng quăng, bọ gậy và muỗi trưởng thành bằng cách vệ sinh cảnh quan, môi trường sống, loại bỏ các ô nước đọng trong và ngoài nhà, các hốc nước tự nhiên, đậy nắp kín các bể chứa nước, thường xuyên thay nước bình hoa, loại bỏ phế thải, ngủ màn phòng muỗi đốt ban ngày lẫn ban đêm, mặc quần áo dài tay và thoa kem chống muỗi.

Khi phát hiện các dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh sốt xuất huyết cần đến ngay cơ sở y tế để được thăm khám, chẩn đoán và điều trị phù hợp; tuyệt đối không được tự ý điều trị tại nhà bởi mọi sự chậm trễ có thể dẫn đến những biến chứng trầm trọng, thậm chí là tử vong. Người bệnh chỉ được xuất viện về nhà khi hết sốt trong vòng 2 ngày, thể trạng hoàn toàn tỉnh táo; mạch, huyết áp bình thường; số lượng tiểu cầu máu phải trên 50.000/mm3 máu.

Tích cực tuyên truyền về phòng chống muỗi trong cộng đồng là thiết yếu nhằm ngăn chặn sự lây lan của sốt xuất huyết. Người dân cần chủ động tìm hiểu các hướng dẫn về các biện pháp bảo vệ cá nhân và cộng đồng như sử dụng màn khi ngủ, mặc quần áo dài và dùng thuốc chống muỗi.

Bên cạnh các biện pháp phòng bệnh trên, ngày 15/05/2024, Bộ Y tế chính thức phê duyệt vắc xin Qdenga, là vắc xin ngừa sốt xuất huyết đầu tiên được lưu hành tại Việt Nam, được chỉ định tiêm cho người từ 4 tuổi trở lên với hiệu lực bảo vệ vượt trội lên đến 80%.

Vắc xin ngừa sốt xuất huyết Qdenga do Tập đoàn dược phẩm Takeda (Nhật Bản) nghiên cứu và sản xuất, được sử dụng rộng rãi trên nhiều nhóm dân số tại hơn 30 quốc gia trên thế giới, bao gồm Liên minh châu Âu, Vương quốc Anh, Indonesia, Thái Lan, Malaysia, riêng Brazil và Argentina được phê duyệt và sử dụng cho chương trình tiêm chủng quốc gia. Đây chính là biện pháp phòng bệnh an toàn, tiết kiệm, hiệu quả bền vững giúp kiểm soát và ngăn ngừa sự lây lan của căn bệnh nguy hiểm này.

Ngày 20/9/2024, Hệ thống tiêm chủng VNVC chính thức ra mắt và triển khai tiêm vắc xin sốt xuất huyết của Takeda, Nhật Bản cho trẻ em từ 4 tuổi và người lớn tại hàng trăm trung tâm hiện đại trên toàn quốc. Vắc xin do Hãng dược phẩm Takeda nghiên cứu và phát triển trong gần 45 năm, đã được triển khai tiêm rộng rãi tại hơn 40 quốc gia trên thế giới. Trước đó, vắc xin sốt xuất huyết được Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế, cấp phép lưu hành hồi tháng 5.

Vắc xin Qdenga được chứng minh có khả năng phòng sốt xuất huyết do 4 tuýp virus Dengue gây ra với hiệu quả trên 80% và giảm trên 90% nguy cơ nhập viện, mắc bệnh nặng và biến chứng nguy hiểm dành cho trẻ từ 4 tuổi và người lớn.

Đặc biệt, vắc xin có hiệu quả phòng tái nhiễm cho người từng mắc sốt xuất huyết, điều này rất có ý nghĩa đối với Việt Nam bởi hiện số người từng mắc sốt xuất huyết ít nhất một lần khá cao, với tình trạng lần mắc bệnh sau thường nặng hơn lần trước thì việc tiêm vắc xin kịp thời giúp người bệnh được bảo vệ tốt sức khoẻ và tính mạng.

Có thể thấy, phù tay chân khi mắc sốt xuất huyết không phải là một triệu chứng thông thường, mà có thể là dấu hiệu cảnh báo về mức độ nghiêm trọng của bệnh. Do tình trạng giảm áp suất máu, sốc giảm thể tích và suy giảm chức năng đa cơ quan gây ra. Trường hợp nghiêm trọng có thể đe dọa tính mạng người bệnh, dẫn đến tử vong.

Vì thế, không nên chủ quan trước những triệu chứng sinh lý thông thường khi mắc sốt xuất huyết, bất kỳ sự bất thường nào trong giai đoạn bệnh đều có thể tiềm ẩn những nguy cơ khó lường. Hiệu quả quản lý tình trạng phù tay chân trong quá trình mắc sốt xuất huyết đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa việc chăm sóc tại nhà và sự can thiệp y tế kịp thời.

Ngay khi phát hiện các bất thường hoặc nghi ngờ bệnh trạng chuyển biến xấu, đưa bệnh nhân đến các cơ sở y tế địa phương hoặc bệnh viện gần nhất ngay lập tức để được các bác sĩ chuyên khoa thăm khám, chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Hơn thế nữa, tất cả trẻ em và người lớn cần nhận thức rõ tính nghiêm trọng của sốt xuất huyết, đồng thời chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa được Bộ Y tế và cơ quan y tế địa phương khuyến cáo như hạn chế hoạt động của trung gian truyền bệnh như diệt lăng quăng, phát quang bụi rậm, loại ao tù nước đọng… Đặc biệt, tất cả trẻ em từ 4 tuổi và người lớn cần chủ động tiêm ngừa vắc xin phòng sốt xuất huyết nhằm sản sinh kháng thể đặc hiệu của virus Dengue, ngăn ngừa nguy cơ mắc bệnh và các biến chứng nguy hiểm của bệnh gây ra.

Tóm lại, sốt xuất huyết bị phù tay chân có sao không tuyệt đối không được chủ quan. Bởi đây không phải là triệu chứng thông thường, mà có thể là dấu hiệu cảnh báo về mức độ nghiêm trọng của bệnh. Do đó, ngay khi xuất hiện triệu chứng bất thường nào cần đến ngay các cơ sở y tế hoặc bệnh viện gần nhất để được thăm khám và điều trị kịp thời, hạn chế tối đa các biến chứng nguy hiểm đến tính mạng.