Sốt xuất huyết có lây không? Lây qua đường nào phổ biến?

Sốt xuất huyết là một trong những căn bệnh phổ biến vào thời tiết mưa, ẩm; một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở trẻ em. Vậy sốt xuất huyết có lây không? Cần làm gì để bảo vệ người thân trước sự đe dọa của sốt xuất huyết?

Thế nào là bệnh sốt xuất huyết?

Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Dengue gây ra. Muỗi là động vật trung gian lây truyền virus từ người bệnh sang người lành. Trên thế giới hiện đang có khoảng 2,5 tỷ người sinh sống trong vùng có dịch sốt xuất huyết lưu hành. Có thể nói, sốt xuất huyết là mối quan ngại lớn với sức khỏe cộng đồng trên toàn thế giới trong những năm gần đây.

Các triệu chứng của bệnh sốt xuất huyết có thể khác nhau tùy vào thể bệnh nặng hoặc nhẹ:

Ở thể bệnh sốt xuất huyết nhẹ:

• Người bệnh sốt cao đột ngột từ 39 đến 40 độ C;
• Đau đầu dữ dội vùng trán hoặc sau nhãn cầu;
• Nổi mẩn, phát ban trong đa số các trường hợp.

Ở thể sốt xuất huyết nặng:

• Người bệnh đột nhiên đau bụng, đau vùng gan, cơn đau tăng dần theo thời gian;
• Bồn chồn, mệt mỏi, li bì;
• Số lần và số lượng đi tiểu giảm hơn;
• Chảy máu chân răng, mũi và một số bộ phận khác. Chảy máu niêm mạc, nội tạng;
• Đi ngoài và nôn ra máu;
• Giảm tiểu cầu;
• Da xung huyết, dễ bị bầm tím;
• Sốc giảm thể tích, xuất huyết nặng, suy đa cơ quan.

Đa số các bệnh nhân sốt xuất huyết có thể tự khỏi trong vòng 7 ngày, tuy nhiên một số trường hợp có biểu hiện nặng như chảy máu hoặc thoát huyết tương gây sốc do giảm thể tích, suy tim, suy thận, suy hô hấp, tổn thương gan, rối loạn đông máu, rối loạn tri giác. Nếu không được điều trị kịp thời, khả năng tử vong là rất cao.

Sốt xuất huyết có thể dẫn đến biến chứng suy đa tạng (bao gồm cả suy thận, suy gan, suy tim, suy thần kinh trung ương) chiếm tỷ lệ khá nhỏ (chỉ chiếm khoảng 0,67%) trên tổng số ca, tuy nhiên tỷ lệ tử vong do bệnh là rất cao (60-70%).

Tỷ lệ suy hai tạng như suy gan và suy thận chiếm khoảng 0,33%; suy gan và suy thần kinh trung ương chiếm khoảng 2,66%; suy gan và suy tim chiếm 2%. (1)

Bệnh sốt xuất huyết có lây không?

Bệnh sốt xuất huyết lây truyền từ người sang người qua vật chủ trung gian là muỗi vằn Aedes aegypti. Khi muỗi vằn đốt người bị nhiễm virus Dengue, virus sẽ xâm nhập vào cơ thể muỗi. Sau thời gian ủ bệnh, muỗi mang virus có khả năng truyền bệnh. Khi muỗi nhiễm bệnh đốt người lành, virus sẽ được truyền qua vết đốt, gây nhiễm trùng và khởi phát bệnh sốt xuất huyết. Việc lây truyền xảy ra phổ biến ở các khu vực nhiệt đới, nơi muỗi vằn sinh sôi nhiều.

Bệnh lưu hành chủ yếu ở các nước khí hậu nhiệt đới. Tại Việt Nam, trong những năm gần đây, dịch sốt xuất huyết gia tăng mạnh tại nhiều địa phương trên cả nước. Chỉ trong năm 2022, Hà Nội ghi nhận 19.581 ca mắc sốt xuất huyết, trong đó có 25 ca tử vong. Số ca tăng mạnh nhất vào tháng 11 và đầu tháng 12, trung bình mỗi tuần có khoảng 1.300-1.400 ca sốt xuất huyết. (2)

Theo Trung tâm kiểm soát dịch bệnh TP.HCM, sốt xuất huyết lưu hành cả năm, nhưng tăng mạnh nhất là vào mùa mưa, đạt đỉnh vào những tháng cuối năm từ tháng 9 trở đi.

Sốt xuất huyết lây qua đường nào?

Sốt xuất huyết có thể lây từ người bệnh sang người lành qua vật trung gian là muỗi cái Aedes aegypti. Đây là loại muỗi có màu đen, đốm trắng ở thân, được biết đến với cái tên phổ biến trong cộng đồng là - Muỗi vằn.

Đặc biệt, loại muỗi này có thể bay cao đến 400 mét (3), sinh sống và phát triển mạnh trong điều kiện ẩm thấp và góc tối, trên chăn, màn hoặc quần áo mắc trên cột. Chúng thường đẻ trứng ở những nơi có nước như ao, lu chứa nước hoặc những chỗ nước đọng lại tại hốc cây, đồ phế thải như lốp xe, lọ hoa,...

Khả năng lây truyền bệnh sốt xuất huyết tồn tại trong suốt vòng đời của muỗi, nên chúng có khả năng tạo ra dịch trên địa bàn rộng với tỷ lệ người mắc bệnh cao.

Xem thêm: Sốt xuất huyết có lây qua đường tình dục không?

Sốt xuất huyết lây truyền từ muỗi sang người như thế nào?

Virus Dengue lây truyền từ người bệnh sang người lành qua vật trung gian là muỗi vằn. Sau khi muỗi chích người bệnh sẽ mang mầm bệnh cho những người khỏe mạnh qua vết đốt. Khi hút máu người, muỗi sẽ tiêm nước bọt của mình vào vật chủ để ngăn tình trạng máu đông, đồng thời hỗ trợ cho việc hút máu dễ dàng hơn. Việc tiêm nước bọt có thể khiến virus sốt xuất huyết lây truyền cho vật chủ.

Sốt xuất huyết có lây từ người sang người không?

Virus Dengue không có khả năng lây truyền trực tiếp từ người sang người không qua trung gian. Đặc biệt, virus gây bệnh sốt xuất huyết có tới 4 tuýp, nếu đã từng mắc bệnh, bạn vẫn có nguy cơ tái nhiễm không phải chỉ một mà là nhiều lần. Thậm chí số lần tái nhiễm có thể lên đến 4 lần với 4 tuýp huyết thanh khác nhau.

Nguy hiểm hơn, nếu mắc những lần sau, tình trạng bệnh có thể trở nên tồi tệ hơn, bởi hai tuýp virus khác nhau có thể khiến cơ thể tồn tại 2 kháng thể khác nhau, dẫn tới phản ứng mạnh hơn, kéo theo nguy cơ xuất huyết thành mạch, trụy mạch,...

Xem thêm: Sốt xuất huyết có lây qua sữa mẹ không?

Sốt xuất huyết có lây qua đường hô hấp không?

Sốt xuất huyết không lây trực tiếp qua đường hô hấp. Virus sốt xuất huyết không có khả năng tồn tại trong không khí như những loại virus gây bệnh đường hô hấp, do đó bệnh không có khả năng lây truyền qua con đường này. Kể cả đối với những trường hợp như nói chuyện, tiếp xúc gần, gián tiếp chạm vào đồ vật của người nhiễm bệnh cũng không có nguy cơ mắc.

Sốt xuất huyết có lây qua đường nước bọt không?

Virus không có trong nước bọt của người bệnh nên không thể lây qua giọt bắn. Virus có thể tồn tại và phát triển lâu dài trong cơ thể muỗi vằn, tuy nhiên dễ dàng bị tiêu diệt ở môi trường bên ngoài. Các hóa chất khử khuẩn thông thường như xà phòng, chất tẩy rửa và nhiệt độ trên 56 độ C khiến virus bất hoạt chỉ trong vài chục phút. Virus có thể tồn tại lâu hơn trong nhiệt độ âm sâu (-70 độ C).

Phòng tránh lây nhiễm sốt xuất huyết

Hiện Việt Nam đã có vắc xin phòng bệnh sốt xuất huyết của hãng Takeda, sản xuất tại Đức cho trẻ từ 4 tuổi trở lên và người lớn với hiệu lực bảo vệ hơn 80% nguy cơ mắc bệnh và trên 90% nguy cơ nhập viện, mắc bệnh nặng và biến chứng nguy hiểm do bệnh sốt xuất huyết gây ra. Ngoài ra, các biện pháp phòng bệnh song song với vắc xin có thể kể đến là  kiểm soát và tiêu diệt diệt bọ gậy/ loăng quăng và muỗi vằn trưởng thành. Song song đó, người dân nên đậy kín bể chứa nước, thường xuyên lau rửa và làm vệ sinh chum, vại; loại bỏ hoặc kiểm soát những nơi muỗi vằn thường dùng để đẻ trứng như lọ hoa, bể cá, đồ phế thải đọng nước mưa; nuôi thả cá hoặc giáp xác ăn bọ gậy ở những vật chứa nước lớn, ít khả năng thay rửa.

Chống muỗi đốt bằng cách nằm màn (mùng) cả ngày và đêm, đặc biệt là trẻ nhỏ. Diệt muỗi bằng hóa chất diệt côn trùng theo hướng dẫn của ngành y tế. Ngoài ra, cũng có thể sử dụng các biện pháp khác để diệt muỗi như xua đập cơ học, xông khói, dùng màn tẩm hóa chất, dùng hương muỗi…

Sốt xuất huyết có lây không? Câu trả lời là CÓ. Người dân cần tiêm vắc xin phòng bệnh sốt xuất huyết càng sớm càng tốt kết hợp cùng các phương pháp diệt muỗi, lăng quăng,... để có thể phòng ngừa sốt xuất huyết hiệu quả. Nếu có triệu chứng nghi ngờ nhiễm sốt xuất huyết cần đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám và điều trị.