Zona thần kinh có lây không? Lây qua đường nào phổ biến?

Zona thần kinh là một căn bệnh gây ra bởi virus Varicella-Zoster, bệnh gây ra các triệu chứng vô cùng khó chịu, cản trở nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống người bệnh, vậy zona thần kinh có lây không? Để giải đáp câu hỏi này, cần hiểu rõ về cách virus này hoạt động và con đường lây truyền của chúng.

Nhận biết bệnh zona thần kinh

Bệnh zona thần kinh do virus Varicella Zoster (VZV) thuộc chi Varicellovirus trong phân họ Alphaherpesvirinae của họ Herpesviridae gây ra. Virus varicella zoster gây ra thủy đậu, sau đó virus có thể tồn tại âm thầm trong hệ thần kinh của người bệnh hàng chục năm sau đó tái hoạt động trở lại và gây bệnh zona thần kinh. Bệnh hay gặp ở người suy giảm miễn dịch như: HIV/AIDS, ung thư, dùng thuốc ức chế miễn dịch, người cao tuổi...

Biểu hiện lâm sàng chủ yếu của bệnh zona thần kinh là:

• Nóng rát và đau: Nóng rát và đau là hai triệu chứng dễ nhận biết và đặc trưng nhất của bệnh này. Khi mắc bệnh bạn sẽ cảm thấy dọc dây thần kinh nửa bên người đau nhức. Sau đó là cảm giác nóng rát, ngứa ngáy, phát ban và đau dữ dội hơn.  Tuy nhiên trước khi có triệu chứng nóng rát và đau thì cơ thể bạn sẽ có những biểu hiện đầu tiên là sốt nhẹ, người mệt mỏi, đau nhức.
• Bọng nước có chứa nhiều dịch: Triệu chứng tiếp theo sau khi nóng rát và đau đó là xuất hiện những bọng nước to và có chứa nhiều dịch. Đặc điểm của những bọng nước đó là có hình bầu dục hoặc hình tròn. Những bọng nước này sẽ mọc rải rác hoặc thành từng dải, vệt ở dọc dây thần kinh. Bên trong những bọng nước có chứa nhiều dịch, giai đoạn đầu căng và khó vỡ. Sau một thời gian bọng nước sẽ xẹp xuống, có thể vỡ nếu bị va chạm phải và nhiều trường hợp để lại sẹo ở vùng da đó.
• Sưng đau ở các vùng lân cận và nổi hạch: Đi cùng với các cơn đau thần kinh bạn còn bị nổi hạch và sưng đau ở các vùng bị bệnh. Đối với trẻ em có thể có những trường hợp không đau nhưng ở người lớn đặc biệt là người già sẽ thường đau dữ dội. Ngoài ra người bị bệnh còn có triệu chứng bị đau nửa đầu, đau nhức đầu.
• Các dấu hiệu khác: Ngoài những triệu chứng điển hình trên, người bệnh còn có một số dấu hiệu khác như người bị yếu cơ, có cảm giác ớn lạnh. Những tổn thương ở da không xảy ra ở hai bên mà chỉ ở một bên, có ranh giới rõ ràng.

Bệnh zona thần kinh có lây không?

CÓ THỂ. Mặc dù Zona thần kinh không phải là bệnh truyền nhiễm vì vậy bệnh zona không thể truyền từ người này sang người khác. Tuy nhiên, VZV - nguyên nhân gây bệnh zona rất dễ lây lan và nếu người bị bệnh zona, có thể truyền virus cho người khác thông qua tiếp xúc trực tiếp với chất dịch từ vết phát ban hoặc mụn phồng nước vỡ của bệnh zona, sau đó có thể khiến họ mắc bệnh thủy đậu. Nhất là đối với những ai chưa từng bị thủy đậu hoặc chưa được tiêm chủng ngừa thủy đậu.

Vì vậy những người này thì nên tránh tiếp xúc với người bị zona bởi rất có thể sẽ bị lây VZV sang nếu sức đề kháng kém. Sau khi khỏi bệnh Thủy đậu, VZV vẫn khu trú nhiều năm ở rễ thần kinh của cơ thể người bệnh và có thể kích hoạt lại dưới dạng Herpes Zoster (Zona), từ đó gây ra bệnh zona thần kinh. Bất cứ ai đã từng bị thủy đậu đều có thể bị bệnh zona; thậm chí trẻ em cũng có thể bị zona.

Bệnh zona lây qua đường nào?

Như trên đã đề cập, bệnh zona không phải là bệnh truyền nhiễm và không thể lây bệnh Zona trực tiếp từ người này sang người khác. Tuy nhiên, nếu bị bệnh zona, người bệnh có thể lây truyền virus VZV cho những người chưa bao giờ bị thủy đậu.

Con đường lây truyền virus Varicella-zoster từ bệnh nhân Zona thần kinh sang người bình thường có các giai đoạn như sau:

• Virus Varicella-zoster cư trú trong các vết bọng nước xuất hiện trên da của bệnh nhân Zona. Các vết bọng nước này chứa virus và thường xuất hiện trong khu vực ảnh hưởng bởi bệnh Zona.
• Theo thời gian, các vết bọng nước từ trong sẽ trở nên đục và sau đó vỡ ra. Khi vỡ ra, chất lỏng chứa virus Varicella-zoster sẽ tiếp xúc với môi trường xung quanh.
• Nếu người bình thường tiếp xúc trực tiếp với dịch bọng nước này từ người bệnh Zona, bạn có nguy cơ nhiễm virus. Virus sẽ khiến bạn mắc bệnh thủy đậu trước. Sau khi khỏi bệnh thủy đậu, virus VZV vẫn còn khu trú trong các hạch thần kinh cảm giác gần cột sống. Sau một khoảng thời gian nhất định, virus có thể tái hoạt động và gây nên bệnh zona thần kinh.

Bệnh zona có thể lây nhiễm trong bao lâu?

Thời gian từ khi người bị mắc bệnh thủy đậu sau đó virus có thể tồn tại âm thầm trong hệ thần kinh của người bệnh hàng chục năm sau đó tái hoạt động trở lại và gây bệnh zona thần kinh.

Zona thần kinh có 3 giai đoạn phát bệnh sau:

1. Giai đoạn tiền khởi phát của zona thần kinh

Từ vài ngày đến vài tuần trước khi phát ban xuất hiện gây ngứa ran, đau như kim châm. Cơn đau thay đổi theo từng đợt có thể liên tục hoặc đến rồi đi. Phát ban có thể kèm theo sốt, mệt mỏi, đau đầu.

2. Giai đoạn bùng phát cấp tính bệnh zona

Vài ngày sau khi các triệu chứng trên xuất hiện, một dải mụn nước xuất hiện chứa đầy chất lỏng xuất hiện trên nền da gây viêm, ngứa. Có thể bị sưng tạo thành hạch ở một bên cơ thể.

3. Giai đoạn mạn tính (đau dây thần kinh sau zona)

Đau dây thần kinh sau zona là biến chứng phổ biến nhất mà bệnh zona để lại, gây đau, ngứa, rát trong nhiều tháng sau khi phát ban đã hết. Giai đoạn mạn tính phổ biến ở người lớn tuổi, kéo dài vài tháng, vài năm hoặc suốt đời.

• Giai đoạn “Tiền khởi phát của Zona thần kinh” với Các dấu hiệu sớm nhất cho thấy virus đã phát triển thành Herpes Zoster và phát bệnh zona nhưng đây chưa phải là giai đoạn bệnh có thể bắt đầu lây truyền virus sang người khác. Sau đó, trong vài ngày mụn nước hoặc dạng dải mụn nước xuất hiện trên cơ thể đây là Giai đoạn bùng phát cấp tính bệnh zona. Các vết mụn nước bị vỡ và virus varicella-zoster có thể lây lan qua tiếp xúc với mụn nước zona. Trung bình thời gian này kéo dài từ  khoảng 7-10 ngày. Sau 7 đến 10 ngày, các mụn nước bắt đầu khô. Các triệu chứng thường biến mất sau 2 - 4 tuần. Vi-rút không lây lan sau khi các mụn nước khô và thành vảy. Một khi mụn nước đóng vảy, chúng không còn truyền nhiễm. Virus cũng không lây lan khi các mụn nước được che chắn tốt.
• Bạn không thể bị bệnh zona khi tiếp xúc với nước bọt hoặc dịch tiết mũi của người bị bệnh zona, trừ những trường hợp hiếm gặp. Điều đó có nghĩa là bạn thường không thể bị bệnh zona nếu ai đó bị ho hoặc hắt hơi vào bạn.
• VZV từ một người bị bệnh zona ít lây truyền hơn virus từ người bị thủy đậu. Nguy cơ lây lan virus là khá thấp.

Mòi bạn xem thêm video về đường lây truyền zona thần kinh tại đây

Cách phòng tránh bệnh zona lây lan

Để phòng tránh zona thần kinh, cách tốt nhất là tiêm vắc xin phòng zona. Hiện Việt Nam đã có vắc xin phòng zona thần kinh - Shingrix của hãng dược GSK (Bỉ) được chỉ định cho người từ 50 tuổi trở lên sức khỏe bình thường và người từ 18 tuổi trở lên có nguy cơ cao mắc bệnh. Hiệu quả vắc xin lên đến 97%.

⇒ Tham khảo thêm: Có vắc xin zona thần kinh không? Đơn vị nào mang về Việt Nam?

Bên cạnh đó, vì zona là nguyên nhân thứ phát của bệnh thủy đậu, do đó tiêm chủng vắc xin phòng ngừa bệnh thủy đậu đầy đủ và đúng lịch là biện pháp phòng tránh hiệu quả, nhanh chóng, đơn giản và tiết kiệm nhất nguy cơ lây lan virus. Đây là biện pháp hiệu quả nhất được các bác sĩ và chuyên gia y tế khuyến cáo thực hiện.

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC), trẻ em nên được tiêm phòng thủy đậu với 2 liều: một liều vào lúc trẻ 12 tháng tuổi và một liều vào lúc 4-6 tuổi. Đối với thanh thiếu niên và người lớn từ 13 tuổi trở lên chưa từng mắc thủy đậu hoặc chưa được tiêm phòng, khuyến nghị tiêm ít nhất 2 liều vắc xin thủy đậu cách nhau ít nhất 1 tháng.

Hiện nay, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC đang có đầy đủ 4 loại vắc xin phòng bệnh thủy đậu thế hệ mới với số lượng lớn, bao gồm: vắc xin Varivax (Mỹ), Varilrix (Bỉ), Varicella (Hàn Quốc) và ProQuad (Mỹ). VNVC luôn đảm bảo cung ứng đầy đủ các loại vắc xin phòng bệnh cho trẻ em và người lớn tại hàng trăm trung tâm trên toàn quốc, đặc biệt trong các thời điểm giao mùa, khí hậu khắc nghiệt, thời tiết có diễn biến phức tạp, nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm phát triển, số ca mắc bệnh, nhập viện điều trị và tử vong gia tăng.

VNVC đảm bảo tất cả các loại vắc xin được nhập khẩu chính hãng, trực tiếp từ các hãng vắc xin và tập đoàn dược phẩm hàng đầu trên thế giới. Các vắc xin được bảo quản trong điều kiện tối ưu với hệ thống dây chuyền lạnh (Cold Chain) và hệ thống kho lạnh đạt chuẩn GSP (Good Storage Practices) tại hàng trăm trung tâm tiêm chủng VNVC trên toàn quốc, duy trì nhiệt độ bảo quản vắc xin từ 2-8 độ C với quy trình quy hoạch, vận hành và kiểm soát vắc xin chặt chẽ, khoa học, đảm bảo vắc xin được tiêm cho Khách hàng là an toàn, chất lượng cao và hiệu quả nguyên vẹn.

• Tìm hiểu ngay về vắc xin Varivax (Mỹ) phòng bệnh thủy đậu tại đây;
• Tìm hiểu ngay về vắc xin Varilrix (Bỉ) phòng bệnh thủy đậu tại đây;
• Tìm hiểu ngay về vắc xin Varicella (Hàn Quốc) phòng bệnh thủy đậu tại đây;
• Tìm hiểu ngay về vắc xin ProQuad (Mỹ) phòng bệnh thủy đậu tại đây.

Đối với những người mắc bệnh zona thần kinh, cần đảm bảo che phủ bảo vệ vùng bị phát ban, mụn nước, tránh chạm hoặc gãi để tránh làm rơi dịch mủ và gây lây nhiễm cho người khác. Rửa tay thường xuyên và tránh tiếp xúc với những người có nguy cơ cao như phụ nữ mang thai, trẻ sơ sinh non, trẻ có hệ miễn dịch yếu, người đang điều trị bệnh và những người suy giảm miễn dịch.

Ngoài ra, với vùng da bị ảnh hưởng bởi zona thần kinh, cần đảm bảo vệ sinh vùng da sạch sẽ và diệt khuẩn bằng nước muối loãng hoặc thuốc rửa da chuyên dụng thường xuyên. Việc sử dụng các loại thuốc điều trị cũng nên được chỉ định bởi bác sĩ, không tự ý sử dụng.

Zona thần kinh có lây không? Bệnh zona không lây nhưng nếu tiếp xúc với vết phát ban ở giai đoạn từ khi mụn nước xuất hiện cho đến khi mụn đóng vảy, có thể nhiễm virus Varicella-Zoster và phát triển thành bệnh thủy đậu. Sau khi khỏi bệnh, virus có thể tái hoạt động sau một vài năm và gây ra zona thần kinh. Để ngăn chặn việc lây nhiễm virus, người dân cần tiêm vắc xin phòng zona; người bệnh cần chăm sóc và quản lý tốt các tổn thương của bệnh gây ra, tránh tiếp xúc với người lành, nhất là các đối tượng yếu thế như trẻ sơ sinh, trẻ em đặc biệt trẻ sinh non và nhẹ cân, Phụ nữ mang thai chưa bao giờ bị thủy đậu hoặc chưa được tiêm phòng vắc-xin thủy đậu, người lớn tuổi, Những người có hệ thống miễn dịch yếu, chẳng hạn như những người dùng thuốc ức chế miễn dịch hoặc trải qua hóa trị liệu, người nhận ghép tạng và những người bị nhiễm virus suy giảm miễn dịch ở người (HIV),...