Tổng kết lớp tư vấn sức khỏe Thai, Sản số thứ 24

Sáng ngày 25/05/2024, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC phối hợp cùng Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh và Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng Nutrihome tổ chức Lớp tư vấn sức khỏe Thai, Sản số thứ 19 tại Ủy ban Nhân dân phường Bình Trưng Tây (Thủ Đức, TP.HCM), chương trình có sự đồng hành của Tập đoàn vắc xin và dược phẩm Pfizer (Mỹ).

Lớp tư vấn đã thu hút sự tham gia đông đảo của hàng trăm Bố Mẹ trên toàn quốc để lắng nghe các chuyên gia tư vấn những điều cần biết về chuyển dạ, chuẩn bị đi sinh; cách phòng viêm phổi và biến chứng nguy hiểm ở trẻ và cách xây dựng chế độ dinh dưỡng khoa học giúp con phát triển trí não ngay trong bụng mẹ.

Bài tư vấn: Những điều cần biết về chuyển dạ – Chuẩn bị đi sinh

Chuyển dạ là một hiện tượng sinh lý tự nhiên trong quá trình mang thai, bao gồm sự co bóp của tử cung và giãn nở của cổ tử cung để đẩy thai nhi và các phần phụ như màng tử cung và nước ối ra ngoài qua âm đạo mẹ. Sự co bóp của tử cung đóng vai trò quan trọng trong việc tạo lực đẩy nhằm di chuyển thai nhi xuống và giúp cổ tử cung giãn mở để quá trình chuyển dạ diễn ra suôn sẻ. Khi cổ tử cung mở đủ rộng, thai nhi và các phần phụ sẽ được đẩy ra ngoài qua âm hộ của sản phụ.

Có thể nhận biết hiện tượng chuyển dạ thông qua các triệu chứng như:

• Đau bụng từng cơn: Đây là một trong những dấu hiệu sớm nhất của chuyển dạ, biểu hiện qua các cơn co tử cung đau đớn, tần suất và cường độ của cơn đau sẽ tăng dần theo thời gian, thường xuất hiện dưới dạng co rút có chu kỳ ngắn lại và gần nhau hơn.
• Ra nhớt hồng âm đạo: Khi thai phụ kiểm tra thấy có sự xuất hiện nhớt hồng với màu sắc nhạt, dấu hiệu này cho thấy cổ tử cung đang giãn mở để chuẩn bị đưa thai nhi ra ngoài, lúc này có thể nghi ngờ quá trình chuyển dạ đang diễn ra.
• Ra nước âm đạo (vỡ ối): Sự vỡ ối xảy ra khi màng chứa nước ối trong âm đạo bị rách, khiến nước ối chảy ra ngoài. Đây là một dấu hiệu rõ ràng cho thấy quá trình chuyển dạ chính thức bắt đầu.

Tuy nhiên, trước khi quá trình chuyển dạ thật sự bắt đầu, nhiều sản phụ có thể trải qua các giai đoạn chuyển dạ giả. Những dấu hiệu chuyển dạ giả này thường gây hoang mang và lo lắng không cần thiết cho mẹ bầu, đặc biệt là đối với các bà mẹ mang thai lần đầu. Việc nhận biết và phân biệt rõ ràng các triệu chứng chuyển dạ giả sẽ giúp mẹ bầu cảm thấy an tâm hơn và chuẩn bị tốt hơn cho quá trình sinh nở.

Theo BS.CKI Hồ Thị Khánh Quyên - Bác sĩ Trung tâm Sản phụ khoa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TPHCM, không phải bà bầu nào cũng đều trải qua hiện tượng chuyển dạ giả và có thể phân biệt chuyển dạ thật với chuyển dạ giả qua các dấu hiệu sau:

• Cơn co thắt tự nhiên: Cơn co thắt này thường xuất hiện từ phần lưng và di chuyển lên phần bụng dưới khi cổ tử cung mở rộng.
• Đau không giảm khi thay đổi tư thế: Cơn đau liên tục dù mẹ bầu có thay đổi vị trí hay tư thế sinh hoạt.
• Cơn gò đều đặn và tăng dần: Các cơn gò sẽ đều đặn hơn, cường độ và tần số cũng sẽ tăng dần theo thời gian.
• Sự xóa mở cổ tử cung: Cơn gò chuyển dạ thật giúp mở rộng cổ tử cung.

Quá trình chuyển dạ có thể kéo dài từ 16 - 24 giờ đối với người mang thai và sinh con lần đầu (con so) và 8 - 16 giờ đối với những người đã sinh con trước đó (con rạ). Quá trình này được chia thành ba giai đoạn chính:

Sau khi hoàn thành quá trình chuyển dạ, các bác sĩ sản phụ khoa sẽ áp dụng một số phương pháp có lợi sau chuyển dạ nhằm đảm bảo an toàn và phòng ngừa các vấn đề bất lợi xảy ra sau sinh, gồm có:

• Phương pháp da kề da: Đặt bé lên ngực mẹ hoặc vùng da tiếp xúc để tạo sự gần gũi và giúp duy trì nhiệt độ, nhịp tim, và nhịp thở ổn định. Cũng giúp gắn kết tình mẹ con.
• Cho bé bú sớm: Việc cho bé bú sớm giúp ngăn ngừa hạ đường huyết và tăng cường hệ miễn dịch qua việc tiếp xúc với vi khuẩn có lợi từ da mẹ.
• Cắt rốn muộn: Bác sĩ Quyên cho biết, cắt rốn muộn mang lại nhiều lợi ích cho trẻ sơ sinh. Khi cắt rốn muộn, trẻ sẽ nhận được lượng sắt thiết yếu, khoảng 40 - 50 mg mỗi kg cân nặng, khoảng 80 - 100 ml máu. Điều này giúp ngăn ngừa thiếu máu và thiếu sắt trong năm đầu đời của trẻ; đồng thời giảm nguy cơ thiếu máu và xuất huyết não ở trẻ sinh non do mức độ Prothrombin giảm (tình trạng xuất huyết do giảm các yếu tố đông máu). Việc cắt rốn muộn còn có thể cải thiện khả năng vận động và phát triển của trẻ, đồng thời giảm nguy cơ xuất huyết não và viêm ruột hoại tử đối với trẻ sinh non.

Bài tư vấn: Phòng viêm phổi và biến chứng nguy hiểm ở trẻ

BS Huỳnh Trần An Khương - Quản lý Y khoa vùng 2 TP.HCM, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC cho biết, những thay đổi sinh lý đột ngột trong thời kỳ mang thai có thể làm giảm khả năng đào thải mầm bệnh của phụ nữ và làm tăng mức độ nghiêm trọng của bệnh nếu chẳng may mắc phải. Song, trong quá trình mang thai, hệ thống hô hấp của người phụ nữ xuất hiện những thay đổi đáng kể như tình trạng tăng nhịp tim phân suất tống máu tải lượng oxy, giảm dung tích phổi thể tích khí hô hấp và thay đổi lưu lượng tuần hoàn. Những yếu tố này thúc đẩy nguy cơ mắc các bệnh đường hô hấp của người mẹ tăng cao, đặc biệt là bệnh viêm phổi nếu người mẹ không có miễn dịch với các tác nhân gây ra bệnh lý này.

Viêm phổi là tình trạng nhiễm trùng bên trong phổi do nhiều loại virus, vi khuẩn, nấm hay hóa chất… tấn công cơ quan này và tạo ra những ổ nhiễm trùng. Nguyên nhân phổ biến nhất gây ra tình trạng viêm phổi là tác nhân vi khuẩn phế cầu. Khi thai phụ chẳng may phơi nhiễm với phế cầu khuẩn, không chỉ cá nhân người mẹ phải gánh chịu những gánh nặng bệnh tật vô cùng nghiêm trọng do phế cầu gây ra mà còn tiềm ẩn rất nhiều mối đe dọa đến sự tồn tại và phát triển của thai nhi như thai chết lưu, dị tật thai bẩm sinh, sinh non, sảy thai…

Để bảo vệ sức khỏe bản thân mẹ bầu và sự phát triển an toàn, khỏe mạnh của thai nhi trong suốt thai kỳ, bác sĩ An Khương khuyến cáo tất cả phụ nữ có dự định mang thai, cần chủ động tìm hiểu và tiêm ngừa đầy đủ, đúng lịch vắc xin ngừa các bệnh do phế cầu với lịch tiêm 1 mũi trước thời điểm mang thai tốt nhất là 1 tháng. Kháng thể người mẹ nhận được từ vắc xin sẽ truyền thụ động sang thai nhi qua nhau thai và truyền cho trẻ sơ sinh qua sữa mẹ, giúp bảo vệ cả mẹ lẫn con khỏe mạnh, an toàn. Ngoài ra, cần tiêm thêm các loại vắc xin quan trọng khác trước và trong thời kỳ mang thai như:

• Vắc xin phòng cúm tứ giá thế hệ mới: Tiêm 1 mũi, có thể tiêm trong thai kỳ, mỗi năm nhắc lại 1 lần.
• Vắc xin ngừa bệnh thủy đậu: Tiêm 2 mũi cách nhau ít nhất 1 tháng, phụ nữ có dự định mang thai nên tiêm trước khi có thai ít nhất 1 - 3 tháng.
• Vắc xin ngừa bệnh sởi, quai bị, rubella: Tiêm 2 mũi cách nhau 1 tháng, phụ nữ có dự định mang thai nên tiêm trước khi mang thai 3 tháng.
• Vắc xin ngừa bệnh bạch hầu, ho gà, uốn ván: Khuyến cáo phụ nữ mang thai nên có 1 mũi Tdap trong thai kỳ từ 3 tháng giữa.
• Vắc xin ngừa bệnh viêm màng não do não mô cầu: Hoàn thành phác đồ trước mang thai tốt nhất 1 tháng.
• Vắc xin ngừa các bệnh sinh dục sinh dục do HPV: Phụ nữ mang thai nên hoàn thành lịch tiêm vắc xin trước khi mang thai tốt nhất 1 tháng.
• Vắc xin ngừa bệnh viêm gan A, B: Hoàn thành phác đồ trước mang thai tốt nhất 1 tháng.

Khi may mắn thuận lợi vượt qua thời kỳ mang thai nhờ miễn dịch từ mẹ, trẻ sau khi sinh ra vẫn phải đối mặt với những mối đe dọa bệnh tật do phế cầu gây ra, nguy hiểm nhất là tình trạng viêm phổi. Do lúc này trẻ sẽ không còn được bảo vệ bởi cơ thể mẹ, hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, trí nhớ miễn dịch cũng chưa trưởng thành và lượng kháng thể nhận được từ mẹ trong thai kỳ và ở thời điểm sơ sinh sẽ nhanh chóng giảm dần, thường cạn kiệt hẳn vào lúc trẻ đạt 6 tháng tuổi, không còn tác dụng bảo vệ trẻ khỏi các tác nhân gây bệnh nguy hiểm như phế cầu, nguy cơ cao trẻ đối diện với tình trạng viêm phổi cực kỳ nguy hiểm.

Theo thống kê, trên toàn thế giới mỗi năm có 2 triệu trẻ và mỗi ngày có khoảng 4.300 trẻ tử vong trên toàn thế giới do viêm phổi. Ước tính, cứ mỗi 20 giây trôi qua lại có 1 trẻ tử vong do viêm phổi trên thế giới; trẻ dưới 5 tuổi, đặc biệt là đối tượng dưới 2 tháng tuổi với hệ hô hấp và hệ miễn dịch còn non nớt, chưa hoàn thiện nên có nguy cơ mắc và tử vong do viêm phổi cao nhất, ước tính nửa triệu trẻ em dưới 5 tuổi tử vong mỗi năm trên toàn thế giới do phế cầu khuẩn. Việt Nam là 1 trong 15 quốc gia có số lượng trẻ mắc viêm phổi nhiều nhất thế giới.

Viêm phổi do phế cầu không đơn thuần chỉ dừng lại ở tình trạng tổn thương phổi, vi khuẩn phế cầu có thể xâm lấn đến các cơ quan khác và gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm cho trẻ như nhiễm trùng huyết, tràn dịch màng phổi, viêm màng não, viêm tai giữa, hội chứng suy hô hấp cấp, tràn dịch màng phổi, tràn dịch màng tim, trụy tim… Đây đều là những biến chứng nguy hiểm và rất khó điều trị, phải điều trị kéo dài dai dẳng với nhiều loại kháng sinh liều cao kết hợp bởi phế cầu là loại vi khuẩn sở hữu khả năng kháng kháng sinh đặc biệt, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của trẻ, gây tử vong với tỷ lệ lên đến 50%. Thậm chí trong số những trẻ may mắn hơn, có thể sống sót vượt qua “cửa tử”, vẫn còn tồn tại khoảng 10 - 20% trẻ phải đối diện với nhiều di chứng tàn tật vĩnh viễn về thần kinh và hệ vận động.

Chính vì thế, để ngăn ngừa nguy cơ lây nhiễm và mắc các bệnh nguy hiểm do phế cầu gây ra, cần chủ động thực hiện nghiêm túc các biện pháp phòng ngừa như: đeo khẩu trang và găng tay để giảm tiếp xúc với vi khuẩn gây bệnh; rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và dung dịch khử khuẩn, tiến hành vệ sinh mũi họng để loại bỏ vi khuẩn; giữ khoảng cách xã hội, tránh tiếp xúc gần với người khác, đặc biệt là tại những nơi đông đúc như sự kiện công cộng, để giảm nguy cơ nhiễm bệnh; hạn chế đưa trẻ đến những nơi có đông người để giảm nguy cơ lây nhiễm viêm phổi và không dùng chung các đồ cá nhân như cốc, muỗng, khăn tay để ngăn chặn sự lây lan của vi khuẩn.

Đặc biệt, cần chủ động cho trẻ tiêm ngừa vắc xin ngừa phế cầu, phòng nguy cơ mắc các bệnh xâm lấn và không xâm lấn nguy hiểm do phế cầu gây ra. Đây là biện pháp phòng ngừa đặc hiệu, giúp cơ thể trẻ tạo ra kháng thể chủ động chống lại sự xâm nhập và tấn công vi khuẩn phế cầu, giúp ngăn ngừa viêm phổi và các bệnh do phế cầu gây ra một cách hiệu quả. Lịch tiêm chủng vắc xin ngừa viêm phổi và các bệnh do phế cầu cho trẻ từ 2 đến 6 tháng tuổi, bao gồm 3 mũi cơ bản và một mũi nhắc lại.

Ngoài phế cầu, còn rất nhiều tác nhân có thể gây ra tình trạng viêm phổi vô cùng nghiêm trọng ở trẻ, bao gồm: vi khuẩn HiB, vi khuẩn não mô cầu, cúm… Chính vì thế, để tạo cho trẻ “vỏ kén” bảo vệ đầy đủ và khép kín, ngăn chặn tối đa sự xâm nhập của các tác nhân gây bệnh viêm phổi ở trẻ, bố mẹ cần chủ động cho con tiêm ngừa các loại vắc xin quan trọng khác như:

• Vắc xin 6 trong 1 phòng bệnh bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt, viêm gan B, các bệnh do vi khuẩn Hib;
• Vắc xin 5 trong 1 phòng bệnh bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt, các bệnh do vi khuẩn Hib;
• Vắc xin phòng các bệnh do não mô cầu khuẩn nhóm A, B, C, Y, W-135;
• Vắc xin phòng cúm tứ giá…

Bài tư vấn: Dinh dưỡng khoa học giúp con phát triển trí não ngay trong bụng mẹ

Mặc dù hiểu rõ dinh dưỡng hợp lý không chỉ cung cấp dưỡng chất cần thiết cho thai nhi để phát triển tối ưu, mà còn giúp mẹ đủ sức vượt cạn, nhanh chóng hồi phục sau sinh và đảm bảo đủ sữa cho con trong những năm đầu đời nhưng vẫn có không ít bà mẹ, kể cả những bà mẹ làm thai lần 2, lần 3 chưa biết cách xây dựng chế độ dinh dưỡng trong thai kỳ giúp con phát triển khỏe mạnh và thông minh ngay từ trong bụng mẹ.

ThS. BS Trần Thị Hồng Loan - Chuyên gia Dinh dưỡng, Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng Nutrihome cho biết, nhu cầu về dinh dưỡng và năng lượng của cả mẹ và con đều thay đổi đáng kể ở mỗi giai đoạn của thai kỳ. Vì thế, chế độ dinh dưỡng của bà mẹ cần linh hoạt thay đổi một cách khoa học trong các giai đoạn như sau:

Mang thai là một hành trình đầy thử thách nhưng cũng rất đỗi thiêng liêng và hạnh phúc của người mẹ và các thành viên khác trong gia đình. Việc kết hợp khoa học các biện pháp phòng ngừa chủ động bằng vắc xin, duy trì một chế độ dinh dưỡng hợp lý, lành mạnh trước, trong và sau thai kỳ là yếu tố then chốt giúp cho cả bà mẹ và thai nhi khỏe mạnh, “vượt cạn” an toàn, thuận lợi, phục hồi nhanh chóng sau sinh, tạo điều kiện cho trẻ sau sinh phát triển toàn diện trong tương lai. Bên cạnh đó, cần hiểu biết về các dấu hiệu chuyển dạ, biết cách nhận biết chuyển dạ thật, cách xử trí khi quá trình chuyển dạ diễn ra để trọn vẹn hóa quá trình mang thai.

CHÙM HÌNH ẢNH LỚP TƯ VẤN SỨC KHỎE THAI, SẢN SỐ THỨ 24
TẠI UBND PHƯỜNG BÌNH TRƯNG TÂY (THỦ ĐỨC, TP.HCM)