Tổng kết lớp tư vấn sức khỏe Thai, Sản số thứ 42

Chiều ngày 16/11/2024, Hệ thống tiêm chủng VNVC với sự đồng hành của Công ty Sanofi Việt Nam, đã tổ chức Lớp tư vấn sức khỏe Thai, Sản số thứ 42 tại Trung tâm tiêm chủng VNVC Thuận An (Tầng 02, 2F02 & 2F05, Lotte Mart Bình Dương, khu Đô Thị Seasons, phường Thuận An, Bình Dương).

Lớp tư vấn thu hút sự tham gia đông đảo của hàng trăm Bố Mẹ trên toàn quốc để lắng nghe các chuyên gia tư vấn về “Chăm sóc thai kỳ và những lưu ý quan trọng sau sinh” và “Những vắc xin quan trọng cho bà bầu và trẻ sơ sinh”.

Những vắc xin quan trọng cho bà bầu và trẻ sơ sinh

Trong thai kỳ, hệ miễn dịch của mẹ bầu suy giảm một cách tự nhiên để cơ thể không phản ứng mạnh mẽ với sự tồn tại của thai nhi – một "thực thể lạ" xuất hiện trong cơ thể người mẹ. Tuy nhiên, điều này cũng khiến mẹ bầu dễ dàng bị tấn công bởi các loại vi khuẩn, virus và tác nhân gây bệnh khác.

Hệ miễn dịch suy yếu là nguyên nhân chính khiến mẹ bầu dễ mắc các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp, tiêu hóa và tiết niệu hơn so với bình thường. BS Nguyễn Văn Thanh, Bác sĩ trưởng VNVC Trung tâm tiêm chủng Thuận An nhấn mạnh nếu mẹ bầu xuất hiện bất cứ dấu hiệu bất thường nào trong 3 tháng đầu và 3 tháng cuối thai kỳ đều có nguy cơ gây dị tật thai nhi. Cụ thể:

• Mẹ bầu mắc cúm trong thai kỳ có nguy cơ sảy thai, thai chết lưu hoặc sinh non. Đặc biệt, nếu mẹ bầu mắc cúm trong 3 tháng đầu của thai kỳ, thai nhi có nguy cơ rất cao đối mặt với các dị tật bẩm sinh nặng nề như rối loạn phát triển thai nhi, để lại hậu quả khó lường đến cơ thể trẻ khi sinh ra như hở hàm ếch, rối loạn tâm thần, nhẹ cân, tim bẩm sinh… Ngoài ra, nghiên cứu cũng cho thấy các thuốc điều trị cúm cũng có thể tác động tiêu cực đến hệ thần kinh trung ương của thai nhi và trong trường hợp nặng có thể dẫn đến các vấn đề bẩm sinh như dị tật đầu nhỏ, tim bẩm sinh, sứt môi, não tụ huyết, không não…
• Mẹ bầu mắc ho gà có thể dẫn đến nguy cơ tử vong, thai lưu và đẻ non. Ngoài ra, bệnh có thể dẫn đến nhiều biến chứng nặng như suy hô hấp, tổn thương tim, thận và tổn thương thần kinh.
• Đối với mẹ bầu, vi khuẩn uốn ván có thể xâm nhập trong lúc sinh nở theo đường sinh dục và gây uốn ván tử cung, tỷ lệ tử vong cao (25 – 90%). Đối với trẻ sơ sinh, vi khuẩn xâm nhập tại vị trí cắt và buộc dây rốn, dẫn đến nhiễm trùng uốn ván rốn sơ sinh. Bệnh có thể khiến trẻ bị suy hô hấp, rối loạn thần kinh thực vật và tim ngừng đập.
• Mẹ bầu mắc thủy đậu, đặc biệt trong 3 tháng đầu hoặc cuối thai kỳ, đối mặt với nhiều nguy hiểm nghiêm trọng. Trong giai đoạn đầu, thủy đậu có thể gây dị tật bẩm sinh như tổn thương da, suy giảm trí tuệ, hoặc bất thường về mắt cho thai nhi. Nếu mắc bệnh ở cuối thai kỳ, thai nhi có nguy cơ cao bị nhiễm thủy đậu bẩm sinh hoặc thủy đậu chu sinh, đe dọa tính mạng do hệ miễn dịch còn non yếu. Ngoài ra, mẹ bầu cũng có thể bị biến chứng viêm phổi do thủy đậu, làm tăng nguy cơ suy hô hấp và ảnh hưởng sức khỏe nghiêm trọng.
• Mẹ bầu mắc sởi trong thai kỳ rất nguy hiểm, có thể gây sảy thai, sinh non hoặc thai chết lưu, đặc biệt là trong 3 tháng đầu hoặc cuối thai kỳ. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), phụ nữ mang thai mắc sởi có nguy cơ cao gặp biến chứng viêm phổi nặng – nguyên nhân hàng đầu gây tử vong liên quan đến bệnh này. Hơn nữa, sởi có thể ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của thai nhi, gây ra các bất thường hoặc suy dinh dưỡng thai.
• Mẹ bầu mắc Rubella có nguy cơ gặp các biến chứng khi sinh nở như sinh non, thai chết lưu; đồng thời trẻ sinh ra dễ mắc Hội chứng Rubella bẩm sinh với các khuyết tật về ống thần kinh, dị tật tim, mù mắt…

Chính vì vậy, để hành trình mang thai và làm mẹ vẹn toàn khỏe mạnh, tiêm vắc xin đầy đủ, đúng lịch trước và trong quá trình mang thai là cách đơn giản nhất để bảo vệ mẹ và bé khỏi dịch bệnh nguy hiểm. Hiện các loại vắc xin như uốn ván, cúm, bạch hầu – ho gà – uốn ván đang được triển khai tiêm chủng rộng rãi cho thai phụ ở các nước trên thế giới và tại Việt Nam.

Theo BS Nguyễn Văn Thanh, thai phụ cần tiêm ngừa vắc xin cúm, uốn ván, bạch hầu – ho gà – uốn ván vào 3 tháng giữa và cuối thai kỳ. Vắc xin cúm chỉ cần một mũi và nhắc lại hàng năm. Trong thai kỳ, mẹ bầu cần tiêm một mũi vắc xin bạch hầu – ho gà – uốn và một mũi vắc xin uốn ván. Vắc xin có thành phần uốn ván cần tiêm cách thời điểm sinh tối thiểu 1 tháng để cơ thể kịp sinh kháng thể bảo vệ mẹ và bé.

Trước mang thai, phụ nữ cần lưu ý tiêm đầy đủ các loại vắc xin quan trọng khác như: sởi – quai bị – rubella, thủy đậu, HPV, phế cầu khuẩn… Đặc biệt đối với các vắc xin sống giảm độc lực như thủy đậu, sởi – quai bị – rubella cần hoàn thành lịch tiêm trước thời gian mang thai 3 tháng vì đây là các loại vắc xin sống giảm độc lực, chống chỉ định với phụ nữ mang thai.

Bên cạnh việc tiêm phòng cho mẹ, trẻ sơ sinh cũng cần được tiêm phòng đầy đủ ngay khi đến độ tuổi chỉ định. Hệ thống miễn dịch của trẻ sơ sinh thường chưa hoàn chỉnh, sức đề kháng kém. 6 tháng sau sinh nguồn kháng thể từ mẹ truyền sang con suy giảm dần và mất đi khiến trẻ có nguy cơ mắc nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Khi mắc bệnh thường để lại di chứng nặng thậm chí tử vong.

→ Tham khảo danh mục các vắc xin cần tiêm cho trẻ trong giai đoạn sơ sinh (từ 0 - 12 tháng tuổi) và lịch tiêm chi tiết TẠI ĐÂY.

Chăm sóc thai kỳ và những lưu ý quan trọng sau sinh  

Trong suốt thai kỳ, chăm sóc sức khỏe của mẹ bầu là yếu tố quan trọng giúp thai nhi phát triển toàn diện và phòng ngừa các biến chứng. ThS.BS Phạm Duy Hùng, Bác sĩ Sản phụ khoa Bệnh viện Từ Dũ, Phòng khám phụ sản Sài Gòn Đông Hiệp cho biết phụ nữ mang thai cần duy trì lịch khám thai định kỳ để theo dõi sự phát triển của thai nhi cũng như tình trạng sức khỏe của bản thân. Các xét nghiệm và siêu âm trong các giai đoạn khác nhau của thai kỳ giúp phát hiện sớm các vấn đề tiềm ẩn, từ đó có kế hoạch chăm sóc kịp thời. Cụ thể:

1. Khám thai trong tam cá nguyệt thứ nhất

Tam cá nguyệt thứ nhất (từ tuần 1 đến tuần 13 của thai kỳ) là giai đoạn quan trọng để xác định tình trạng thai kỳ và phát hiện sớm các vấn đề bất thường.

Trong lần khám đầu tiên, bác sĩ sẽ thực hiện siêu âm để xác nhận sự tồn tại của thai trong tử cung, xác định tuổi thai và ngày dự sinh chính xác. Đây cũng là thời điểm mẹ bầu được chỉ định làm các xét nghiệm cơ bản như xét nghiệm máu để kiểm tra nhóm máu, tình trạng thiếu máu, các bệnh lây nhiễm như viêm gan B, HIV, giang mai, cũng như xét nghiệm nước tiểu để đánh giá chức năng thận và đường tiết niệu.

Đặc biệt, trong tuần 11-13, bác sĩ sẽ tiến hành đo độ mờ da gáy – một xét nghiệm quan trọng để sàng lọc nguy cơ mắc các bất thường nhiễm sắc thể như hội chứng Down, Edward hoặc Patau. Nếu phát hiện nguy cơ cao, mẹ bầu có thể được chỉ định các xét nghiệm chuyên sâu hơn như xét nghiệm ADN thai nhi trong máu mẹ (NIPT) hoặc chọc ối.

Ngoài ra, bác sĩ sẽ tư vấn chế độ dinh dưỡng, bổ sung axit folic để ngăn ngừa dị tật ống thần kinh và hướng dẫn lịch trình chăm sóc sức khỏe thai kỳ. Khám thai trong giai đoạn này không chỉ giúp đảm bảo sức khỏe cho mẹ và bé mà còn tạo nền tảng tốt cho những giai đoạn tiếp theo của thai kỳ.

2. Khám thai trong tam cá nguyệt thứ hai 

Tam cá nguyệt thứ hai (từ tuần 14 đến tuần 27 của thai kỳ) là giai đoạn thai nhi phát triển nhanh chóng về hình thái và chức năng. Do đó, đây là thời điểm quan trọng để thực hiện các kiểm tra nhằm đảm bảo thai kỳ tiến triển thuận lợi. Siêu âm hình thái học sẽ giúp bác sĩ đánh giá toàn diện cấu trúc cơ thể thai nhi như hộp sọ, cột sống, tim, phổi, thận và các chi. Qua đó, có thể phát hiện các dị tật bẩm sinh như dị tật tim, thoát vị hoành hoặc bất thường ống thần kinh.

Ngoài siêu âm, mẹ bầu được kiểm tra các chỉ số sức khỏe cơ bản như huyết áp, cân nặng, và xét nghiệm máu để theo dõi nồng độ sắt, đường huyết, kiểm tra nguy cơ tiền sản giật. Một số trường hợp sẽ được thực hiện nghiệm pháp dung nạp glucose để sàng lọc tiểu đường thai kỳ – một vấn đề phổ biến trong giai đoạn này.

Đây cũng là thời điểm mẹ bầu cần bổ sung đầy đủ canxi và vitamin D để hỗ trợ sự phát triển xương của thai nhi, đồng thời kiểm soát tình trạng thiếu máu do thiếu sắt. Bác sĩ sẽ tiếp tục tư vấn về chế độ dinh dưỡng, vận động phù hợp và giải đáp các thắc mắc về những thay đổi cơ thể mà mẹ đang trải qua.

3. Khám thai trong tam cá nguyệt thứ ba 

Cuối cùng, khám thai trong tam cá nguyệt thứ ba (từ tuần 28 đến tuần 40) sẽ giúp mẹ bầu có nền tảng sức khỏe tốt để chuẩn bị cho quá trình vượt cạn sắp tới. Bác sĩ sẽ đo vòng bụng, chiều cao tử cung để đánh giá sự phát triển của thai, siêu âm kiểm tra ngôi thai, trọng lượng ước tính và lượng nước ối để phát hiện kịp thời các bất thường như suy dinh dưỡng thai, thiểu ối hoặc đa ối.

Xét nghiệm máu trong tam cá nguyệt thứ ba tiếp tục được thực hiện để theo dõi tình trạng thiếu máu, nguy cơ tiểu đường thai kỳ hoặc tiền sản giật – biến chứng nguy hiểm có thể gây đe dọa đến tính mạng cả mẹ và bé. Ngoài ra, xét nghiệm Liên cầu khuẩn nhóm B (GBS) vào tuần thứ 35 - 37 là bước cần thiết để kiểm tra nguy cơ nhiễm trùng khi sinh. Nếu mẹ bầu dương tính với vi khuẩn này, bác sĩ sẽ chỉ định dùng kháng sinh trong lúc chuyển dạ để bảo vệ em bé khỏi nhiễm trùng sơ sinh.

Bên cạnh việc kiểm tra sức khỏe, bác sĩ cũng tư vấn các dấu hiệu chuyển dạ sớm như đau bụng, ra nước ối hoặc xuất hiện cơn co tử cung để mẹ bầu nhận biết và đến bệnh viện kịp thời. Đây là giai đoạn mẹ cần chuẩn bị tinh thần, sức khỏe và các vật dụng cần thiết cho ngày sinh. Khám thai định kỳ trong tam cá nguyệt thứ ba đảm bảo mẹ và bé sẵn sàng bước vào cuộc vượt cạn một cách an toàn nhất.

Ngoài ra, dinh dưỡng hợp lý trong thai kỳ đóng vai trò quan trọng đối với sức khỏe của cả mẹ bầu và thai nhi. Theo đó, mẹ bầu nên có một chế độ ăn cân đối, giàu đạm, chất béo lành mạnh, vitamin và khoáng chất, uống đủ nước và ăn nhiều trái cây, rau xanh.

Đồng thời hạn chế thực phẩm chứa nhiều đường, muối, chất bảo quản để phòng nguy cơ tăng cân quá mức và các vấn đề về huyết áp. Tránh sử dụng các loại thức ăn chưa được nấu chín như sushi vì có thể làm tăng nguy cơ nhiễm khuẩn và ký sinh trùng. Tránh các thực phẩm chứa nhiều caffeine như cà phê và trà vì chúng có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi.

Một yếu tố rất quan trọng khác được chuyên gia đặc biệt lưu ý là phụ nữ mang thai cần tránh để bị stress. Bởi stress không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ như gây mất ngủ, mệt mỏi, hay quên, kém tập trung, rối loạn tiêu hóa, chán ăn... mà còn ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi, làm tăng nguy cơ sinh non, nhẹ cân hoặc các vấn đề về hành vi sau này ở trẻ.

Chính vì vậy, quản lý stress trong thai kỳ là điều cần thiết để bảo vệ sức khỏe cả hai mẹ con. Mẹ bầu nên thực hành các phương pháp giảm căng thẳng như yoga, thiền, hít thở sâu hoặc duy trì các hoạt động thư giãn như đọc sách, nghe nhạc.

Đồng thời, việc chia sẻ cảm xúc với gia đình, người thân, bạn bè hoặc tham gia các lớp tiền sản cũng là cách hiệu quả giúp mẹ cảm thấy được hỗ trợ và yên tâm hơn. Trường hợp tình trạng stress kéo dài hoặc nghiêm trọng, mẹ bầu nên đến báo ngay cho bác sĩ hoặc các chuyên gia tâm lý để được thăm khám và điều trị kịp thời.

Sau sinh, cơ thể mẹ bầu trải qua nhiều thay đổi lớn cả về thể chất lẫn tinh thần, do đó cần được chăm sóc đặc biệt để hồi phục toàn diện. Trước hết, chế độ dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc phục hồi năng lượng và hỗ trợ mẹ nuôi con bằng sữa mẹ. Người mẹ nên ăn đủ chất, ưu tiên thực phẩm giàu protein, sắt, canxi, vitamin và khoáng chất, đồng thời uống nhiều nước để duy trì nguồn sữa dồi dào.

Ngoài ra, cần chú ý đến vệ sinh khi chăm sóc trẻ sơ sinh, đặc biệt là vệ sinh da và rốn của bé. Khi bé có các dấu hiệu bất thường như sốt, bỏ bú hoặc quấy khóc liên tục, cần đưa bé đến bác sĩ để được kiểm tra và chăm sóc kịp thời.

Ngoài ra, việc tái khám sau sinh là rất quan trọng để kiểm tra tình trạng sức khỏe của mẹ, đặc biệt ở các mốc 6 tuần và 3 tháng sau sinh. Nếu có dấu hiệu bất thường như sốt, đau vùng bụng dưới, chảy máu nhiều hoặc tình trạng tinh thần không ổn định, mẹ nên đi khám ngay để được xử lý kịp thời. Sự chăm sóc chu đáo và toàn diện này không chỉ giúp mẹ hồi phục nhanh mà còn tạo nền tảng vững chắc cho hành trình nuôi dạy con sau này.