Tổng kết lớp tư vấn sức khỏe Thai, Sản số thứ 21

Sáng ngày 30/3/2024, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC tổ chức Lớp tư vấn sức khỏe Thai, Sản số thứ 21 tại VNVC Hoàng Văn Thụ (quận Phú Nhuận, TP. Hồ Chí Minh), chương trình có sự đồng hành của Abbott Việt Nam.

Lớp tư vấn đã thu hút sự tham gia đông đảo của hàng trăm Bố Mẹ trên toàn quốc để lắng nghe các chuyên gia tư vấn về “Tiêm vắc xin dự phòng bệnh hô hấp ở phụ nữ mang thai: Tầm quan trọng và những điều lưu ý".

Vai trò của hệ miễn dịch trong thai kỳ

Bác sĩ Nguyễn Thị Cúc - Bác sĩ Trưởng VNVC Hoàng Văn Thụ, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC cho biết, Hệ miễn dịch giữ vai trò vô cùng quan trọng đối với sức khỏe của mỗi con người, đặc biệt là sức khỏe phụ nữ mang thai và cho con bú. Hệ miễn dịch tạo nên sức đề kháng cho mỗi cá thể và nhờ đó giúp cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh từ vi khuẩn, virus, ký sinh trùng, thậm chí những tác nhân không phải vi sinh vật.

Trong thai kỳ, vì phải nuôi thêm một cơ thể sống - là con, hệ thống tuần hoàn và nhịp tim của người mẹ tăng lên. Đó là lý do nhịp tim của mẹ bầu thường nhanh hơn so với người bình thường. Mặt khác, khi mang thai, tử cung lớn sẽ đè ép và gây áp lực lên bàng quang. Các cơ ở cơ vòng bàng quang và cơ sàn chậu có thể bị quá tải khi phải chịu áp lực gia tăng từ ổ bụng. Khi mẹ bầu ho hoặc hắt hơi tăng thêm áp lực tác động lên bàng quang, và co thắt niệu đạo khiến nước tiểu rò rỉ. Mang thai còn ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa, gây trào ngược dạ dày thực quản. Bào thai đè lên cơ hoành khiến hô hấp bị ảnh hưởng.

Những thay đổi về sinh lý có thể giảm khả năng đào thải mầm bệnh và tăng mức độ nghiêm trọng của bệnh. Khiến mẹ dễ mắc bệnh truyền nhiễm hơn, tăng nguy cơ ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của mẹ và thai nhi. Ảnh hưởng đến sự phát triển của bào thai ngay từ khi còn trong bụng mẹ. Trẻ sinh ra dễ mắc dị tật bẩm sinh, ảnh hưởng đến cuộc sống và tương lai sau này của con.

Các bệnh lý hô hấp cần lưu ý và vắc xin phòng ngừa

Khi mang thai, có người thì mong con trai, có người lại mong con gái. Nhưng niềm mong chờ lớn nhất của bất cứ ông bố, bà mẹ nào cũng là một đứa trẻ khỏe mạnh. Tuy nhiên, mẹ bầu với hệ miễn dịch suy giảm, hạn chế sử dụng thuốc cùng các yếu tố khác như thời tiết sẽ làm tăng nguy cơ mắc những bệnh truyền nhiễm như cúm, viêm phổi, ho gà… Bệnh nguy hiểm tác động xấu sức khỏe của mẹ và bé. Tiêm vắc xin hô hấp đầy đủ cho phụ nữ trước và trong mang thai giúp tăng cường miễn dịch cho bà mẹ, bảo vệ phụ nữ mang thai, bào thai, trẻ sơ sinh cho đến khi trẻ có thể được tiêm chủng. Trẻ sơ sinh với hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, chưa tiếp xúc mầm bệnh và còn quá nhỏ để được tiêm vắc xin. Trẻ chỉ có thể nhận miễn dịch từ mẹ qua nhau thai khi còn là bào thai và qua sữa mẹ trong những tháng đầu đời.

Cụ thể, trong lớp tư vấn sức khỏe Thai, Sản ngày 30/3/2024, bác sĩ Nguyễn Thị Cúc đã lưu ý 9 căn bệnh đường hô hấp đã có vắc xin phòng ngừa mà mẹ bầu cần lưu ý, bao gồm:

Cúm

Ở phụ nữ mang thai mắc cúm thường biểu hiện nặng hơn và thời gian cũng kéo dài hơn người bình thường. Bệnh cúm tiến triển nặng hơn có thể gây viêm phổi ở thai phụ. Virus cúm không chỉ khiến thai nhi có nguy cơ bị dị tật như hở hàm ếch, tim bẩm sinh (nhất là khi mẹ bị cúm trong 13 tuần đầu thai kỳ), mà khi mẹ sốt cao kèm theo độc tính của virus cúm có thể kích thích co bóp tử cung làm sảy thai, thai chết lưu hoặc sinh non…

Vắc xin cúm tứ giá thế hệ mới, ngừa được đến 4 chủng cúm (A H1N1, A H3N2, B Yamagata, B Victoria) rất an toàn cho thai phụ và phụ nữ cho con bú. Chỉ cần tiêm 1 mũi duy nhất sau đó nhắc lại hằng năm giúp làm giảm 50% nguy cơ nhiễm trùng hô hấp cấp tính và 40% nguy cơ nhập viện ở phụ nữ mang thai. Phụ nữ mang thai tốt nhất tiêm từ 3 tháng giữa thai kỳ để bảo vệ con trong những tháng đầu đời chưa được tiêm phòng cúm.

Viêm phổi, viêm màng não, viêm tai giữa, nhiễm trùng huyết do phế cầu khuẩn

Phế cầu là tác nhân hàng đầu gây ra các bệnh lý viêm phổi, viêm màng não, nhiễm trùng huyết. Phụ nữ mang thai là đối tượng dễ gặp các biến chứng của phế cầu đặc biệt là viêm phổi. Nguy hiểm hơn, điều trị viêm phổi trên nhóm đối tượng này thường kéo dài hơn người bình thường và dễ gặp các biến chứng như: sinh non, sảy thai, tử vong do nhiễm trùng huyết, viêm màng não, suy hô hấp.

Tiêm vắc xin phòng các bệnh lý gây ra do phế cầu là chìa khóa giảm nguy cơ mắc bệnh và các biến chứng nguy hiểm. Vắc xin phế cầu được khuyến cáo tiêm phòng trước khi mang thai, không tiêm trong thai kỳ.

Thủy đậu

20% người bị thủy đậu tự nhiên, virus sẽ trú ngụ trong hạch thần kinh cơ thể có thể “thức giấc” và hoạt động trở lại gây ra bệnh zona thần kinh và những biến chứng kéo dài. Ở phụ nữ khỏe mạnh, thủy đậu có thể không gây ảnh hưởng nghiêm trọng. Nhưng ở phụ nữ mang thai bị thủy đậu khi gần chuyển dạ, con có thể bị thủy đậu bẩm sinh: khiếm khuyết về cơ và xương, biến dạng chân tay và bị liệt, kích thước đầu nhỏ, mù lòa, chậm phát triển trí tuệ.

Trong 3 tháng đầu, đặc biệt từ tuần thứ 8 - 12 của thai kỳ nguy cơ thai nhi bị hội chứng thủy đậu bẩm sinh là 0,5 - 1%. Từ tuần thai 13-20 nguy cơ mắc hội chứng thủy đậu bẩm sinh là 2%. Nếu mẹ bị nhiễm thủy đậu trong vòng trước sinh 5 ngày và sau sinh 2 ngày, nguy cơ bé bị nhiễm thủy đậu sơ sinh và tỷ lệ tử vong là từ 20 - 30% đối với trẻ.

Phụ nữ đã từng nhiễm thủy đậu hoặc đã tiêm vắc xin phòng thủy đậu đủ phác đồ có thể yên tâm trong quá trình mang thai không cần phải lo lắng về biến chứng cho mẹ và thai nhi, do đã có kháng thể chống lại mầm bệnh. Hiệu quả phòng ngừa của vắc xin nếu tiêm đủ 2 mũi lên đến 90%. Với phụ nữ, cần tiêm vắc xin trước khi mang thai ít nhất từ 1 đến 3 tháng.

Sởi - quai bị - rubella

Sởi, quai bị và rubella là các bệnh lây truyền qua đường hô hấp. Phụ nữ có thai nhiễm bệnh trong 3 tháng đầu nguy cơ dị tật thai nhi là rất cao, nếu nhiễm trong 3 tháng giữa hoặc cuối thai kỳ dễ sảy thai hoặc sinh non. Trong số 3 bệnh kể trên, rubella (hay sởi Đức) có thể gây biến chứng trầm trọng cho cả mẹ và thai nhi.

Với thai nhi, rubella có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của bào thai, gây thai chết lưu, sảy thai, sinh non, trẻ mang dị tật bẩm sinh. Rubella bẩm sinh ở trẻ có thể gây điếc, đục thủy tinh thể, tim bẩm sinh, viêm màng não, chậm phát triển tâm thần vận động… tỷ lệ trẻ tử vong cao.

Thai phụ mắc rubella có thể lây nhiễm cho thai nhi 80 - 90% trong tháng đầu, 60 - 70% tháng thứ 2, 35 - 50% trong tháng thứ 3 của thai kỳ. Sau khi thai trên 20 tuần tuổi, tỷ lệ này còn 5-15%.

Vắc xin phòng sởi, quai bị, rubella có hiệu quả phòng bệnh lên đến 97% khi tiêm đủ 2 mũi. Phụ nữ chuẩn bị mang thai cần chủ động phòng ngừa bệnh lý Rubella nhằm tránh nguy cơ Rubella bẩm sinh cho thai nhi. Vắc xin được khuyến cáo tiêm trước khi mang thai ít nhất 1-3 tháng.

Bạch hầu - ho gà - uốn ván

• Bạch hầu là bệnh lý đã và đang có nguy cơ xảy ra dịch tại Việt Nam. 50% sản phụ tử vong do bệnh bạch hầu, 1/3 sống thì có thể sinh non hoặc sảy thai
• Ho gà là bệnh lý lây truyền qua đường hô hấp và tỷ lệ tử vong cao cho trẻ em dưới 6 tháng tuổi. Trẻ càng nhỏ, xác suất mắc ho gà càng cao.
• Uốn ván là bệnh lý dễ gặp trong giai đoạn chu sinh. Nguy hiểm nhất là uốn ván rốn ở trẻ sơ sinh có mẹ không được phòng ngừa uốn ván trong thai kỳ

Vắc xin phòng bạch hầu - ho gà - uốn ván được các tổ chức uy tín như WHO, CDC khuyến cáo tiêm từ 3 tháng giữa thai kỳ. Không những phòng bệnh cho mẹ mà còn phòng sớm bệnh ho gà cho trẻ sơ sinh. Vì phải đến 6 tuần sau sinh, trẻ mới được tiếp xúc với vắc xin phòng ho gà. Giai đoạn trước đó, nếu không thể thừa hưởng kháng thể từ mẹ truyền sang, trẻ có thể bị ho gà từ rất sớm. Thậm chí sau tiêm vắc xin bé cũng phải đợi 3-4 tuần để cơ thể sản xuất kháng thể phòng bệnh.

Tóm lại, các loại vắc xin cho phụ nữ tiêm trong giai đoạn chuẩn bị mang thai và trong thời gian mang thai bao gồm các loại sau:

Kết thúc lớp học, bác sĩ Nguyễn Thị Cúc cho biết, để có một thai kỳ khỏe mạnh, mẹ cần chăm sóc bản thân một cách toàn diện với các phương pháp như: Kiểm tra sức khỏe trước khi mang thai, chế độ dinh dưỡng hợp lý, duy trì lối sống lành mạnh, khám thai định kỳ, vệ sinh thân thể, luyện tập phù hợp, chế độ làm việc, nghỉ ngơi khoa học và quan trọng nhất là tiêm vắc xin trước và trong quá trình mang thai giúp tạo kháng thể phòng bệnh truyền nhiễm cho mẹ và bé, bảo vệ con ngay từ trong bụng mẹ và trong những tháng đầu đời.

CHÙM ẢNH LỚP TƯ VẤN SỨC KHỎE THAI, SẢN SỐ THỨ 21 TẠI VNVC HOÀNG VĂN THỤ